سهم‌خواهی دموکراتیک‌ترین کنش سیاسی است

شهرزاد همتی: زنان بخش جدایی‌ناپذیر این اجتماعند. در همه سال‌های گذشته هر جایی که خواسته‌اند آنها را نادیده بگیرند، این زنان بودند که موجودیت خود را اثبات کرده‌اند. انگار این فعالیت همیشه باید وجود داشته باشد. زنانی که از نگاه عده‌ای صرفا برای خانه‌بودن و برای مادربودن آفریده شده‌اند. اما حضور زنان فعال در عرصه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی، همیشه خط بطلان روی فرضیه پنهان‌کردن زنان می‌کشد و خواه‌ناخواه، این نگاه که زنان وجود دارند، حتی در شهرهای سنتی، در جوامع مردسالار رخنه پیدا می‌کند؛ آن‌قدر که در شهرهای مرزی ایران زنان برای ورود به شورا و مجلس اقبال بیشتری پیدا می‌کنند؛ زنان که استفاده ابزاری از آنها فقط معطوف به غرب و کالای جنسی‌شدن نیست. حوزه زنان موضوع خوبی برای ورود سیاست‌مدارانی است که به دنبال اقبال عمومی هستند. آنهایی که شعارشان را با نام زنان، آزادی زنان، ‌مطالبه زنان، مشکلات زنان و حقوق زنان آمیخته می‌کنند، به‌عنوان افراد آوانگارد، روشنفکر و حامی دموکراسی شناخته می‌شوند. اما از شعار تا عمل چقدر فاصله طولانی است. بعد از تمام‌شدن کارزارهای سیاسی شعارها برای جامه‌عمل‌ پوشاندن کمی دشوار می‌شوند. شعارها دیگر انگ و برچسب می‌خورند و آنهایی که از واژه فمینیست می‌ترسند، ترجیح می‌دهند سکوت کنند. این روزها زن‌ها همچنان در صدر اخبار هستند. آنها با امید بازگشت به میدان رأی داده‌اند. زنانی که فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داشته‌اند میانگین نمرات بالایی داشته‌اند. آنها حالا سرمایه اجتماعی محسوب می‌شوند؛ از رخشان بنی‌اعتماد، فاطمه معتمدآریا، فرح اصولی و سیمین بهبهانی تا مرضیه دباغ، زهرا شجاعی و شهین‌دخت مولاوردی. با وجود همه اینها هنوز هم این بودن انکار می‌شود و کار به جایی می‌رسد که با وجود وعده‌های انتخاباتی در کابینه معرفی‌شده ازسوي حسن روحانی هیچ زنی به‌عنوان وزیر وجود ندارد. مصطفی تاجزاده فعال سیاسی است. به قول خودش تجربه کار سیاسی را از عنفوان جوانی داشته و زندگی در ایران، خارج از کشور و همچنین در زندان از او فردی آبدیده ساخته. سال‌های گذشته و فرصت زیاد مطالعه که برای تاجزاده پیش ‌آمد از او فردی با نگاهی جامعه‌شناسانه نیز ساخته است. او در گفت‌وگو با «شرق»، با تحلیل شعارهای انتخاباتی حسن روحانی، وضعیت ایران، موفقیت زنان و چرایی لزوم مشارکت زنان درباره حضوری سخن می‌گوید که با وجود همه انکارها نمی‌شود آن را نادیده گرفت... .

شرق - فرزانه آئینی : محمدعلی ابطحی چهره نام‌آشنایی است. او سال‌هاست که همراه و حامی رئیس دولت اصلاحات بوده و هست. ابطحی بیشتر از اینکه به‌واسطه اقدامات اصلاح‌طلبانه و حضورش در کابینه اصلاحات شناخته شده باشد، نامش با حواشی و شایعات کوچک و بزرگی نقل محافل غیررسمی است؛ چه ایامی که ریاست دفتر رئيس‌جمهور را در دولت هفتم برعهده داشت و چه زمانی که در حوادث انتخابات سال ٨٨ پس از ٤٠ روز حبس انفرادی مصاحبه و اعترافات تلویزیونی مي‌كند؛ شایعاتی که بیشتر از اینکه رزومه سیاسی او را تهدید کنند، جایگاه خانوادگی و زندگی شخصی‌اش را هدف قرار داده‌اند. او پس از قریب به سه دهه از دست‌به‌دست‌شدن این شایعات، گفت‌وگو با «شرق» را مجالی برای پاسخ‌گویی به این شایعات دانست. مصاحبه «شرق» با ابطحی دو بخش دارد که در تمام طول مصاحبه تفکیک‌ناپذیر بود؛ بخشی که به اهمیت جایگاه ریاست دفتر رؤسای‌ جمهور و چگونگی نقش‌آفرینی او در این سمت در چهار سال اول دولت اصلاحات و چرایی برکناری‌اش از این سمت در دولت هشتم می‌پردازد و بخش دیگر بررسی شخصیت و سبک زندگی او به‌عنوان یک روحانی است که در قالب معمول حوزه نمی‌گنجد. 

مقصود فراستخواه

استاد دانشگاه

شرق گروه اندیشه: نشست «زوال اسطوره‌ها و تاریخ‌ها» با استقبال علاقه‌مندان در محل مؤسسه پرسش برگزار شد. در این جلسه ابتدا صالح نجفی با عنوان «باور کن دروغ می‌گویم: درباره امکان تاریخ زوال» و سپس مراد فرهادپور با موضوع «شاهنامه و اسطوره‌زدایی» سخنرانی کردند. در این نشست احسان شریعتی نیز به‌عنوان میهمان حضور داشت. آنچه در ادامه می‌خوانید، گزیده سخنرانی‌های این جلسه است. گفتني است صرفا بخش‌هايي از سخنراني مراد فرهاد‌پور منتشر شده است.

گفت‌وگو با صادق خرازي جذابيت‌هاي خاصي دارد به ويژه آنكه معمولا صريح‌تر از تصور صحبت مي‌كند و طعنه مي‌زند. او اين‌بار به ساز و كار شوراي عالي سياستگذاري اصلاح‌طلبان معترض است و مي‌گويد اين اعتراض را طي نامه‌اي به رييس دولت اصلاحات به عنوان رهبر اين جريان تقديم كرده است. او همچنين از اينكه برخي اصلاح‌طلبان پيش‌تر راديكال، امروز پرچم اعتدال بلندكرده‌اند استقبال مي‌كند و آن را نشانه بلوغ فكري سياسيون مي‌داند اما معتقد است ايده آنها مبني بر حمايت بي‌قيد و شرط از روحاني مخالف روح دموكراسي‌خواهي است و انتخاب كانديداي اصلاح‌طلبان براي انتخابات رياست‌جمهوري آينده بايد برآمده از يك روند دموكراتيك باشد روندي كه مذاكره با شخص حسن روحاني در آن نقشي حساس دارد. خرازي به مذاكره با روحاني خوش‌بين است چرا كه مي‌گويد او امروز بيش از ٩٢ به اصلاح‌طلبان نياز دارد. او برخي عقب‌نشيني‌هاي دولت را محصول فشار سنگين مخالفان مي‌داند و مي‌گويد اين فشار را به شما بياورند عقب‌نشيني كه مي‌كنيد هيچ دو معلق هم روي آن مي‌زنيد! در حالي كه او آماده مي‌شد تا براي ادامه درمان راهي سفر شود چند ساعتي در منزلش ميهمان بوديم.

شرق- مرجان توحیدی: قدم به قدم بیمار است که یا روی صندلی‌ها نشسته‌اند، یا کنار راهرو‌ها خوابیده‌اند. عده‌ای هم در سایه درختان بیمارستان امام خمینی(ره) نقش بر زمین شده‌اند. عموما چهره‌هایشان آفتاب‌سوخته است. سر و وضعشان نشان می‌دهد که اغلب از قشر آسیب‌پذیر هستند. از راهروهای تودرتو عبور می‌کنم تا به ساختمان شماره سه در مرکز طبی کودکان می‌رسم. بعد از لختی تأمل به اتاق وارد می‌شوم. دکتر مصطفی معین در حال قدم‌زدن در طول و عرض اتاق بود. با خوشرویی پذیرای ما می‌شود و گفت‌وگو را آغاز می‌کنم. موضوع بحث، ارزیابی تحولات یکی، دو ماه گذشته در جریان اصلاح‌طلبی بود. دکتر به‌وضوح از عهدشکنی پس از ائتلاف ناراحت و معتقد بود اگر ائتلاف را پذیرفتیم، دیگر رقابت پس از آن معنایی ندارد. در لابه‌لای صحبت‌هایمان به توسعه‌نیافتگی فرهنگ سیاسی کشور اشاره می‌کند. او همچنان معتقد است که ٨٠ درصد کار در کشور باید در حوزه اجتماعی صورت بگیرد و از طریق سازمان‌های مردم‌نهاد. بعد به سازمان‌هایی که خود دراین‌باره ایجاد کرده نقبی می‌زند. همان‌طور که پشت میز نشسته و دستانش را تکان می‌دهد، تأکید دارد فقط ٢٠ درصد توسعه مربوط به سیاست است که فقط همین ٢٠ درصد را برای رسیدن به قدرت و بعد هم فراموش‌کردن وعده‌ها اختصاص داده‌ایم.

پرده‌های کرکره‌ای دفتر این‌بار باز هستند و آفتاب داغ عصر تابستان از لابه‌لای آنها فضای اتاق را روشن کرده است. در اتاق چشمم به کتابی می‌افتد که روی میز مقابل محمدرضا تاجیک قرار دارد و برگه‌ای را هم میان آن گذاشته است و به یاد ندارم که علامت‌گذاری بود یا اینکه مطالبی را هم در آن یادداشت کرده بود. عنوان کتاب «یک روز دیگر از زندگی» اثر «ریشارد کاپوشینسکی»، خبرنگار و عکاس و نویسنده لهستانی، است که به روایت مترجم کتاب، بهرنگ رجبی در لحظه وقوع ۲۷ انقلاب در قرن ۲۱ در کشورهای محل این رویدادها حضور داشته و از طرف خبرگزاری رسمی کشور لهستان گزارش تهیه کرده است. به گفته بهرنگ رجبی، «کتاب یک روز دیگر از زندگی» از لحظه پیروزی چپ‌ها در پرتغال و اعلام آزادی تمامی مستعمرات این کشور شروع می‌شود. در یک لحظه ناگهان کشور آنگولا که تا صدسال قبل هیچ فرد بومی‌ای در مناسباتش حضور نداشته با خلأ قدرت مواجه می‌شود و ناگهان صدها گروه از میان مردم برآمده و مدعی قدرت و دولت و حکومت می‌شوند و البته فصل مشترک همه آنها کشتن اروپایی‌هاست. در تمام طول گفت‌وگو همان‌طور که پای خود را روی پایش انداخته بود، از شکایت تلویحی‌اش سخن می‌گفت که در جای‌جای این مصاحبه به آن پرداخته است. گفت‌وگو که تمام می‌شود، با لبخند کم‌رنگی که بر لبش نقش می‌بندد، رو به من می‌کند و می‌گوید که می‌دانم بعد از این مصاحبه، نقدهای مختلفی را، هم از جریان رقیب و هم از جریان اصلاح‌طلبی می‌شنوم، اما اشکالی ندارد! حرف‌ها را باید گفت. موقع خداحافظی چشمم به تابلو خطی می‌خورد که بالای میز کارش به دیوار نصب کرده، بیتی از کلیم کاشانی البته با اندکی تغییر از اصل آن: چو محرم شدی، حافظ خویش باش/ که محرم به یک نقطه مجرم شود! با تاجیک درباره آنچه در جریان انتخابات هفتم اسفند گذشت و نیز وقایع بعد از آن گفت‌وگو کردیم که ماحصل آن در پی می‌آید.