- پس از گذشت بیش از چهار دهه بار دیگر برای ساختن فیلم به بوشهر آمدید از ساخت رییسعلی دلواری در دهه 50 تا مستند کوه نمک در دهه 90 همایون شهنواز کجا بود و چه می کرد؟

- پيگيري كار در زمينه هاي گوناگون بويژه فيلمسازي به راه و روش دلخواه در شرايطي كه سروسامان درستي بر زندگي ما حاكم نيست، غيرممكن است، شما كدام نويسنده، شاعر، فيلمساز، شاعر، نقاش، موسيقيدان و... را سراغ داريد كه طي اين مدت توانسته باشد حتي بخش كوچكي از آثار، انديشه ها، حسيّات و خيالات خود را صادقانه و بدون اما و اگر و اشكال عرضه كرده باشد. من هم مثل خيلي از آدم هاي ديگر هرگز خود را تافته ي جدابافته نپنداشتم و تسليم شرايط بيكاري و ولنگاري نشدم. در زمان جنگ و پس از آن بيش از ٢٠ فيلمنامه كه به تصويب نرسيد نوشته ام. در زمان رياست جمهوري آقاي خاتمي ١٣٧٩ پس از سالها پژوهش و نگارش، ساختن مجموعه تاريخي ديگري را به نام روزهاي به يادماندني شروع كردم. البته با اين اميد و آرزو كه همچون گذشته (روزگاري كه دليران تنگستان را مي ساختم) از ياري و همكاري صادقانه برخوردار باشم اما همان طور كه خودتان مي دانيد آنچنان راه و روش و رفتار برخي همكاران و مسئولان دگرگون شده ديدم كه پس از ساختن فيلم هاي سينمايي شاه خاموش و باغ پردرخت (كه آماده نمايش نشد) عطاي اين گونه كار حرفه اي را به لفايش بخشيدم و آزرده و افسرده به خارج از كشور كوچ كردم. در سال ٨٧ بازگشتم تا فيلم سينمايي براساس ماجراي درياقلي و مقاومت مردم آبادان در مقابل نيروهاي عراقي كه بعدها به نام شب واقعه... بسازم.

- با شناختی که شما از تاریخ مبارزات مردم بوشهر دارید آیا قابلیت تاریخی وجود دارد که بتوان سریال موفق و ماندگاری مانند دلیران تنگستان از آن ساخت اگر وجود دارد به نمونه هایی اشاره کنید؟

به علت انصراف و واگذاري به من شروطي توسط آقاي شهرام اسدي ساخته شد كه جايزه سيمرغ بلورين را نصيب من كرد. در طي اين سالها ١٢٠ اپيزود از مجموعه تاريخي پليس جنوب در روزهاي به ياد ماندني را نوشتم هرچند بخشي از آن را كارگرداني كردم. افزون بر آن ده ها طرح و فيلم نامه كوتاه و بلند نوشتم. هم اكنون مشغول تكميل كتاب خاطرات دلپسند هستم كه اميد انتشار آن را دارم. 

- همایون شهنواز را با سريال دلیران تنگستان می شناسند مثل این که بعد از ساخت آن نتوانستید از زیر بار عظمت آن سریال خارج شوید چرا آن گونه شد؟

- اين كه مي گوييد نتوانستم از زير بار عظمت مجموعه دليران تنگستان خارج شوم، سخن چندان درستي نيست. اين مجموعه اگر به قول شما چنان عظمتي داشته و دارد به علت اين است كه هدف و انگيزه من و يارانم در آن روزگار اين نبود كه حتما فيلم  باعظمتي بسازيم. حقيقت را بگويم اصلا خودم هم فكر نمي كردم تا امروز در يادها بماند و مردم برخي گفتگوهاي آن را به خاطر داشته باشند. هدف ما ارائه كار صادقانه در حد و حدود توانمان بود، البته با آرمان  وفاداري به تاريخ. گاهي فكر مي كنم مجموعه دليران تنگستان ساخته نشد، بلكه جلو دوربين اتفاق افتاد و هر كدام از دست اندركاران هر چه در چنته داشتند به قول معروف در طبق اخلاص عرضه كرده اند. دريغ و افسوس كه اكنون اكثر آن بزرگواران از اين جهان رفته اند و مرا تنها گذاشته اند.

- شما گلایه های زیادی از صداوسیما بابت پخش مستندهای تاریخی که در حاشیه تهیه سریال دلیران تنگستان گرفته بودید، بدون ذکر نام و منبع شما از تلویزیون دارید جریان آن چیست؟

- مشكل من با صداوسيما فراتر از گلايه است. بايد بگويم اعتراض و شكايت و فرياد است. در نظر بگيريد در اين مملكت اگر به دو متر زمين كسي تجاوز شود و تصرف غيرقانوني صورت بگيرد، كلانتري، دادسرا و بازپرس همه و همه بسيج مي شوند تا رفع تجاوز شود اما در مقوله ي رسيدگي به شكايت استعفاي حقوق مؤلفان و به كيفر رساندن متخلفان، با وجود وضع  قوانين گوناگون هيچ گونه حساسيت و ابراز مسئوليتي ديده نمي شود. در اين شرايط شايسته نيست سازماني كه دايه ي كار فرهنگي و به قول معروف تنوير افكار عمومي را دارد، بدون توجه به قوانين و مقررات موازين حرفه اي و اخلاقي مرتكب دخل و تصرف ناروا در بتن اثر و تغير نام و عنوان در حق افرادي چون من باشد. از جمله ٣٤ سال است كه همين مجموعه دليران تنگستان را سالي چند بار به نمايش مي گذارند اما نام و نشاني از اين بنده كه پژوهشگر، نويسنده و كارگردان آن بوده ام، در آغاز و پايان كليه قسمت هاي مجموعه، به نحوي كه در نسخه ي اوليه وجود داشته است، ديده نمي شود. دخل و تصرف ناروا در ارائه اثر و نمايش فيلم گفتگو با زنده ياد خيري، همسر رييسعلي در چارچوب يك مستند خبري با نام و عنوان غيرواقعي بدون اذن و اطلاع اينجانب از ديگر موارد اين گونه تخلفات آشكار صدا و سيماست. از يادآوري ساير موارد ملال آور از جمله اشكالاتي كه براي من در جريان ساخت مجموعه ي روزهاي به يادماندني فراهم آورده اند صرف نظر مي كنم.

- سریال تاریخی زیادی با هزینه های هنگفت و نجومی در دهه های گذشته ساخته شد اما به جز معدودی هیچ کدام نتوانست به پای دلیران تنگستان برسد دلیل آن را چه می دانید؟

- ترديدي وجود ندارد كه در طول تاريخ تا هم اكنون بقاي ايران به دليل تلاش و پايداري شيرزنان و شيرمرداني بوده است كه در گوشه و كنار ايران زمين هرگز از پاي ننشسته اند و هر چند سرنوشت فرجام آنها به فراموشي سپرده شده اما آنچه كه امروز ايران مستقل ناميده مي شود حاصل سعي و تلاش آنها بوده است. بنابراين شخصيت ها و قهرمانان و مبارزاني كه سراسر اين مرزوبوم از جمله همين خطه ي استان بوشهر برخاسته كه اميدوارم امروز يا فردا در زمان مناسب، ضمن بازسازي حماسه هاي ديگر مورد تجليل و تقدير قرار بگيرد از جمله اين شخصيت ها مرداني چون خالو حسين دشتي، مبارز خستگي ناپذير است كه زندگاني خود را وقف مبارزه با استبداد داخلي و مقابله با نيروهاي استعمار انگليس بوده و در نهايت به علت ده سال مقاومت در برابر نظامياني كه توسط رژيم رضا شاه براي خلع سلاح عمومي آمده بودند بر زندان افتاده و تا اواخر عمر در شرايط پيري و نابينايي در زندان عادل آباد شيراز گرفتار بوده است.

- چه شد که کوه نمک را برای تهیه فیلم انتخاب کردید؟

- سالها پيش وصف كوه نمك را شنيده بودم اما  آن را نديده بودم تا اينكه كتاب مصوري به صورت آلبوم عكس به نام بهشت شور به دستم رسيد كه متوجه شدم حاصل كار عكاس جواني به نام آريادخت جهان بخشان است. ضمن ديداري كه با پديدآورنده داشتم  قرار شد كه بهمن ماه سال گذشته با راهنمايي ايشان و آقاي حميد زارعي از مسئولان اداره ارشاد خورموج كه از آشنايان ايشان بود به كوه نمك برويم. بايد بگويم در اولين نگاه به اين پديده ي شگفت انگيز چنان مسحور شدم كه از آن زمان تاكنون انديشه و خيالم درگير آن بوده است. سرانجام براساس طرحي با هزينه ي شخصي دست به كار ساختن فيلمي به صورت  Docu Drama شده ام اين را هم اضافه كنم كه همه ي همكاران از هنرمندان استان بوشهر باشند. درباره موضوع فيلم بايد بگويم ماجرايست كه در عالم خيال و واقعيت اتفاق مي افتد كه اميدوارم معرف گنبدهاي نمكي باشد. مدتي در جستجوي بازيگر مناسبي براي نقش اول اين فيلم بودم اما در نهايت به اين نتيجه رسيدم كه همين خانم آريادخت جهان بخشان هرچند پيشينه ي بازيگري نداشته است اما مي تواند گزينه ي خوبي براي ايفاي اين نقش باشد چرا كه خودش به تنهايي به طوري كه مي گويد يك سال در آن منطقه با دوربينش پرسه زده و مشغول كار بوده است. از سوي ديگر چون اعتقاد  به ارائه كار صادقانه دارم به نظرم رسيد ما هيچ  بازيگري نخواهيم يافت كه تجربيات و آموخته هاي ايشان از طبيعت و شرايط دشوار آن منطقه را داشته باشد.

علت انتخاب تمام عوامل كار از استان بوشهر اين است كه جوانان و دست اندركاران خلاقيت هاي هنري اين استان بسيار مبتكر و شايسته مي دانم. مضافاً به اينكه خودم سال ١٣٨٩ تاكنون شهروند افتخاري بوشهر شده ام و حالا خوشحالم كه بگويم به حاصل كار اينان اميدوارم.

- ساخت فیلم در کوه نمک چه مشکلاتی را تاکنون برای شما داشته است؟

-غير از گرما و مشكلات مربوط به رفت و آمد و انتخاب لوكيشن براي فيلمبرداري در محل هاي بسيار دشوار كه توسط گروهمان با صبر و حوصله تحمل شد اكنون در زمره خاطرات تلخ و شيرين من است. يك مورد مزاحمت و حرمت شكني در سر صحنه ي گنبد نمك داشتيم هرچند به مرجع كيفري ......رجوع...... كردم اما در انتها گذشت كردم و رضايت دادم.

- با ساختن این فیلم به دنبال چه هستید؟

- همان طور كه گفتم فضاي سحرآميز گنبد نمك انديشه و خيالم را به پرواز درآورد و حاصل كار هر چند داستان خاصي ندارد اما اميدوارم  در زمينه ي نمايش خيال و واقعيت كار قبولي به شمار آيد.

- تفاوت ساختن فیلم در کوه و بیابان بوشهر بین دهه 50 به 90 چیست؟

- در كوه و بيابان بوشهر غير از تخريب بي رحمانه شبانه روزي كه توسط جويندگان طلا (بخوانيد صاحبان كارگاه ها، سنگ شكني، خاكها، ماسه و... ) سرزمين مجرد اين «دما ...» را كه از سالها پيش اتفاق افتاده است و هم اكنون به طور شبانه روزي ادامه دارد. و ثروت مردم اين ديار را به يغما مي برند بدون آنكه ديناري از بابت هزينه هاي توسعه، بهداشت، رفاه مردم بپردازند. متوجه تفاوت مهم ديگري شدم درباره ي روند تخريب بي حساب و كتاب كه سبب آباداني آن طرف درياي پارس شده ام. هر چند نظريات خود را با آقاي دلشب رئيس محيط زيست در ميان گذاشتم اما بسيار دلخور و نگرانم و اميدي به توقف اين ويرانگري بسيار گسترده ندارم.

- شما شهروند افتخاری بوشهر هستید چه احساسی نسبت به بوشهر دارید؟

- در روزگار  دهه ٤٠ كه براي اولين بار به بوشهر آمدم  از پيري شنيدم كه خاك بوشهر دامنگير است حالا كه گاه و بيگاه به بوشهر مي آيم و افتخار شهروندي آن را دارم احساس مي كنم كه نه تنها دامنگير است بلكه گريبانگير نيز است.