قيام رييسعلي دلواري در واقع امتداد خونين سلسله قيام هايي بود كه مرزداران جنوب ايران از دوره ي محمد شاه قاجار عليه انگلستان آغاز كردند و حتي پايان دوران حكومت قاجار نيز ادامه يافت . بنابراين به معناي تاريخي قيام ريیسعلي دلواري را نمي توان سرآغاز مبارزات مردم جنوب با انگليسي ها به شمار آورد. بلكه بايد آن را در حد تداوم حماسه مرزداران جنوب ايران در مقابله با هرگونه تجاوز با آب و خاك...
- قیام رئیسعلی دلواری در آغاز جنگ جهانی اول و زمانی که آلمان‌ها برای مبارزه با انگلیسی‌ها دو گروه را وارد افغانستان و بوشهرکردند، شکل گرفت و همین امر این شائبه را ایجاد می کند که قیام رئیسعلی دلواری به تحریک آلمان‌ها ایجاد شده است. نظر شما چیست؟
- اسناد مسلم تاريخي نشان مي دهد كه سال ها قبل از شروع جنگ جهاني اول و مشخصا از سال 1288 و به دنبال انقلاب مشروطيت رييسعلي دلواري مبازرات ضد انگليسي خود را آغاز كرده و انگلیسي ها از همان زمان رييسعلي را يك دشمن خطرناك براي منافع خود در جنوب ايران و بوشهر تشخيص دادند براي اطلاعات بيشتر در اين زمينه به گزارش هاي كنسول انگليس در بوشهر كه توسط استاد حسن زنگنه به فارسي ترجمه و توسط انتشارات مطالعات تاريخي با همكاري مركز ايرانشناسي شعبه بوشهر چاپ و منتشر شده مراجعه شود.
- آیا در زمان اشغال بوشهر توسط انگلیسی ها، دولت مرکزی به کمک مردم بوشهر آمد؟
- دولت مركزي ضعيف تر از آن بود بيرون از تهران اعمال قدرت كند شمال ايران به اشغال روس ها غرب به اشغال عثماني ها و جنوب ايران در اشغال انگليسي ها بود و دولت مركزي شبهه اي بيش نبود و به قول «مارلينگ» شعاع نفوذش تا دروازه هاي بيروني تهران نيز بيشتر نبود!
- چرا مبارزان تنگستانی در جنوب ایران را پیشگام مبارزه بر علیه استعمار در ایران می دانید؟
- من كتاب هاي مختلفي كه نوشته ام نشان دادم كه دست كم هشتاد سال پيش از قيام رييسعلي دلواري مبارزات مسلحانه چندي عليه انگليسي ها صورت گرفت كه نخستين آن مبارزه ي خونين مردم بوشهر با انگليسي ها به رهبري آيت الله شيخ حسن آل عصفور در سال 1254 قمري و هم چنين مبارزات خونين و پر تلفات باقر خان تنگستاني و فرزند جوانش احمد خان تنگستاني در سال 1273 قمري بود . قيام رييسعلي دلواري در واقع امتداد خونين سلسله قيام هايي بود كه مرزداران جنوب ايران از دوره ي محمد شاه قاجار عليه انگلستان آغاز كردند و حتي پايان دوران حكومت قاجار نيز ادامه يافت . بنابراين به معناي تاريخي قيام ريیسعلي دلواري را نمي توان سرآغاز مبارزات مردم جنوب با انگليسي ها به شمار آورد. بلكه بايد آن را در حد تداوم حماسه مرزداران جنوب ايران در مقابله با هرگونه تجاوز با آب و خاك ميهن اسلامي به شمار آورد.
خانه رئیسعلی دلواری، در جنوب شرقی شهر دلوار در استان بوشهر
- در این مبارزه زنان نیز نقش مهمی داشته اند. در این باره توضیح دهید
- من اخيرا كتابي تحت عنوان «زن بوشهري در جنگ و فرهنگ» براي چاپ به ناشر سپردم كه در آن به ابعاد حضور مختلف زنان تنگستاني، دشتي و دشتستاني در جنگ جهاني اول پرداخته ام. زنان تنگستاني و دشتستاني دوش به دوش مردان خود عليه انگليسي ها جنگيدند و شايد يكي از حماسي ترين صحنه هاي اين مقاومت زنانه جنگ «لرده» مي باشد كه ده زن دلير و شجاع دشتستاني جلوي پيشروي يك ستون مجهز نظامي انگلستان در اطراف كوه هاي گيسكان برازجان را گرفته و ضربه سخت و مهلكي بر آن وارد كرده و تلفات بسياري از آنان گرفتند. بنابراين زنان نيز در قيام خونين و مقاومت مردمي جنوب ايران در جنگ جهاني اول نقش پررنگ و در مقاطعي حساس ايفاء كردند.
- بعد ایدئولوژیکی قیام رئیسعلی و یارانش چگونه بود و آیا رئیسعلی دلواری و یارانش دارای الگو و رهبری فکری هم بودند؟
- اگر كسي نامه ريیسعلي دلواري به آيت الله شيخ محمدحسن برازجاني را مطالعه كند در مي يابد كه الگوي فكري و عملي رييسعلي دلواري در تمام طول قيام و حركتش، نهضت كربلا و امام شهيدان حضرت امام حسين بوده است. در جاي جاي اين نامه ريیسعلي دلواري با الگوسازي نهضت كربلا كوشيده تا حرمت اسلامي و ميهني خود را با قيام كربلا مقايسه كند. علاوه بر بعد ايدئولوژيك نهضت قيام تنگستاني ها داراي متفكراني چون ميرزا علي كازروني ، محمد رضا اصلاح بوشهري، واسموس، آيت الله سيدعبدالله بلادي و تا اندازه اي سرهنگ احمد اخگر بوده است. اين عده به يك معنا شوراي فكري نهضت تنگستانی و دشتي و دشتستان بودند و همين ها نيز بودند که خطوط تبليغاتي ضد انگليسي را ساماندهي مي كردند. بايد بدانيم كه برخي از اين عده به رهبري واسموس در خلال جنگ جهاني اول در شهر برازجان نشريه اي با نام «نداي حق» منتشر مي كردند كه عمدتا مواضع ضد انگلیسي و ايجاد تحريك و هيجان در ميان مبارزان داشت.
قتلگاه شهید رئیسعلی دلواری. رئیسعلی در محلی به نام «تنگک صفر»
- شهادت رئیسعلی دلواری چگونه بود؟
- رييسعلي دلواري در اواخر شوال 1333 برابر با سپتامير 1915 ميلادي مطابق با 12 شهريور 1294 شمسي به شهادت رسيد و خيلي زود از صحنه مبارزه حذف شد. بر اساس اسنادي كه جديدا منتشر شده است قاتل اصلي او هربرت چيك ريیس كنسول انگليس در بوشهر بود كه در خاطرات سياسي خود صراحتا به اين قتل اشاره كرده است.
- آیا پس از شهادت رئیسعلی، مبارزات ادامه یافت؟
- مرگ رييسعلي خدشه ي چنداني بر روند مبارزه ايجاد نكرد و نيروهاي تنگستاني دشتي و دستشتاني تا چهار سال بعد و حتي تا دو سال پس از پايان جنگ جهاني اول به مبارزات مسلحانه خود عليه انگليسي ها ادامه دادند و چهار سال تمام نگذاشتند انگلیسي ها از بوشهر و برازجان به طرف كازرون و شیراز رفته و حسرت اين عبور را بر دل آن ها گذاشتند. انگلیسي ها ناچار شدند از طريق كرمان قواي نظامي خود را به شيراز برسانند و به سركوب قيام كنندگان شيرازي بپردازند.
نمائی قدیمی از درب منزل رئیسعلی دلواری
- به طور خلاصه چه ویژگی هائی را برای مبارزات جنوب برمی شمرید؟
- به باور من و كسي كه نزديك سي سال است در چندين كتاب ابعاد مختلف قيام تنگستاني ها دشتي ها و دشتستان ها مورد بررسي و تحليل قرار داده چند ويژگي اصلي مردمان اين خطه عبارتند از 1-استقلال در مبارزات ضداستعماري خود و قطع اميد از دولت مركزي 2- عنصر اسلاميت و حضور پررنگ روحانيت در اين قيام 3- وطن دوستي و ميهن پرستي مرزداران جنوب ايران 4- بعد ضداستعماري و به خصوص انگليس ستيزي همه اين قيام ها
مجموع اين ويژگي هاي مبارزات مردم جنوب ايران به يك سلسله قيام هاي اصيل مردمي و اسلامي تبديل كرده كه هدف نهايي آن پاسداري از خليج فارس و استقلال ايران زمين بوده و هست.
آخرین اخبار
- بايد براي تراژدي ورزش بوشهر، سالها گريست
- چرا نفت و گاز، از فعاليتهاي ورزشي استان بوشهر حمايت نميکنند؟
- چهار نکته براي رابطه پايدار والدين با فرزندان نوجوان
- نگاهي به تبعيضهاي درماني در کشور / به بهانه کلنگ زني بيمارستان نفت در شيراز
- استقبال از عيد نوروز باستاني در بوشهر
- دنياي معترضان
- چاپ شعري از استاد باباچاهي در امريکا
- آقاي استاندار در مقابل لغو مجوز فستيوال کوچه بوشهر، پاسخگو باشيد
- گردشگران دره ساساني «تنگ جيز» دشت خشت کازرون
- خاطرات خدمت سربازي در سپاه دانش
- مرثيه اي براي موسيقي
- فستيوال کوچه بوشهر در مسير رونمايي از گنج موسيقي نواحي است
- «کوچه بوشهر» مدل جديدي براي آغاز کوچههاي ديگر ايران
- در فستيوال کوچه بوشهر چه گذشت؟
- «کوچه» فستيوالي که واقعا فستيوال است!
پربیننده ترین
- بايد براي تراژدي ورزش بوشهر، سالها گريست
- نيهمبون؛ سازي که هيچوقت در هيچ جنگي نواخته نشد
- برگزاری پانزدهمين سالانه بهار تنگستان با عنوان “مجلس ايرانشهر”
- افراد منفي چه كمكي به ما ميكنند؟
- تصاویری دیده نشده از بوشهر قدیم
- عکس های منتشر نشده از پشت صحنه دلیران تنگستان
- گزارش تصویری افتتاح دانشکده هنر و معماری بوشهر با حضور وزیر راه و شهرسازی
- ربع قرن انتشار نسیم جنوب؛ عليرغم کارشکني ها و سنگ اندازي ها
- وقتي فکر کرديم عراقيها دارن صدامون ميزنند
- بازار ماهي فروشان قديم در بندر بوشهر
- چرا نفت و گاز، از فعاليتهاي ورزشي استان بوشهر حمايت نميکنند؟
- ماشین و ماشین سواری در بوشهر قدیم
- روشنایی فانوس دریایی بوشهر، در یک عکس تاریخی
- کتاب مطبوعات و شهروندی
- سالهاي مدرسه و معلمان به ياد ماندني در بوشهر