- در جامعه شاهد فقر مطالعاتي و عدم خريد كتاب و كتابخواني هستيم . برخي معتقدند ، بازي ( گيم ) و دسترسي آسان به اطلاعات گوناگون در اينترنت يكي از عوامل نخريدن كتاب توسط جوانان است . نظر شما در اين مورد چيست؟

- فكر مي كنم  مشكل كتاب خواني را نبايد فقط به مسئله اينترنت  تقليل داد و بايد اين معضل را به مثابه ي حلقه اي از زنجيره مشكلات بررسي كرد . ولي بايد اين مسئله را هم مورد كنكاش قرار داد كه چرا عوارض اينترنت در كشور ما بيشتر از نقاط ديگر دنيا بوده است . براي كنكاش  مشكل كاهش مطالعه بايد جامع نگر بود و  مجموعه اي از مشكلات را در اين معضل دخيل دانست . مشكلات اقتصادي ، كاهش روحيه اميد و نشاط ، بها ندادن به تفكر ، سيستم آموزشي ، امكان دسترسي سريع به اطلاعات و .... نيز در اين بين بي تاثير نيستند . الان مطالعه جنبه كاركردي و كاربردي پيدا كرده است . سيستم آموزشي ما طوري عمل كرده كه فضاي آموزشي در مجموع كنكور محور شده است . حجم عمده هزينه خريد كتاب به كتاب هاي كنكور محدود شده است . تفكر در مجموع مطاع بي ارزش يا كم ارشي در آموزش و فرهنگ ماست . سيستم آموزشي به نظرم نه تنها شاگردان را به مطالعه تشويق نمي كند ؛ بلكه  رغبت مطالعه را در آنها كشته است . در بسياري از سيستم هاي آموزشي مدرن هم دانش آموزان را به نوشتن تشويق مي كنند و هم خواندن كتاب هاي غير درسي . در ژاپن دانش آموز تا پايان دوره متوسطه مجبور است حداقل هفتاد رمان كلاسيك دنيا را مطالعه كند . در برخي ديگر از كشورها از دوره ابتدايي بچه ها بايد هر هفته يك كتاب غيردرسي بخوانند و آن را سركلاس ارائه دهند و بتوانند به طور روان آن را بخوانند و درك كنند .در اين جا حتا در مواردي دانش آموزان به خاطر خواندن مواد غير درسي تنبيه هم مي شوند!  گاهي موقع سعي مي كنيم اين مشكلات را حتا با با سطحي نگري به خلق و خوي مردم ايران نسبت دهيم و بگوييم ايراني ها اصلا با مطالعه ميانه خوبي ندارند يا ايراني ها به فرهنگ شفاهي عادت دارند و ..... . به نظرم اگر مشكلات اقتصادي كاهش يابد و روحيه اميد در مردم بارور شود و  مهمتر از همه سيستم آموزشي ما اصلاح شود ، خواهيم ديد با وجود اينترنت و ماهواره  هم سرانه مطالعه بالا خواهد رفت . 

- آيا اينترنت مي تواند خلا نخواندن كتاب را براي جوانان پر كند ؟

- خير .  اما چه بخواهيم و چه نخواهيم اينترنت سبك زندگي ما را عوض كرده است . الآن اينترنت جاي خود را در سبد هزينه خانوارها باز كرده است و نبايد در مجموع به آن به عنوان تهديد نگريست . اينترنت نمي تواند جاي كتاب را بگيرد ولي اگر مطالعه در اينترنت هدفمند باشد مي تواند مانند كتاب مفيد باشد . وقتي يك رسانه مي آيد رسانه قبلي حذف نمي شود ولي به لحاظ كاركردي حتما دچار تاثراتي مي شود . امروزه بسياري از كتاب ها به شيوه ديجيتالي عرضه مي شوند كه مي توانند كاركردهاي كتاب را حفظ كنند. ولي مطالعه بي هدف و بدون برنامه در اينترنت و بسنده كردن به بازي و سرگرمي و دريافت اطلاعات بدون هدف ، ضعف تعمق و رشد سطحي نگري را به دنبال خواهد داشت. ما وقتي كتابي مي خوانيم زير جملات مهم خط مي كشيم و چند دقيقه و گاه چند ساعت در مورد يك جمله آن تعمق مي كنيم  . همين خميرمايه شناخت و معرفت را فراهم مي سازد . در مورد اينترنت هم بايد به اين معيارها توجه كنيم .

- برخي از جامعه شناسان معتقدند اطلاعات ناشي از اينترنت اطلاعات سطحي و پراكنده است . نظر شما چيست ؟ 

- اصولا آگاهي با اطلاعات با هم فرق دارد . ما بدون شك اطلاعاتمان بيشتر از سابق است ولي اين به اين معني نيست كه آگاهي و معرفت و شناخت بيشتري نسبت به گذشته داريم . ما روزانه با حجم اطلاعات بيشماري مواجه هستيم . اطلاعات زماني به رشد معرفت و آگاهي ما از يك موضوع كمك مي كند كه تمركز و تعمق كافي در مورد آنها صورت گيرد . خودمان بارها تجربه كرده ايم وقتي در اينترنت با مطلبي طولاني مواجه مي شويم سعي مي كنيم با بي حوصلگي سريعا از آن رد شويم يا نهايتا بخش هايي را به صورت انتخابي مرور كنيم .  اطلاعات يك سري مواد خام هستند كه بايد توسط ذهن دسته بندي شوند و با تامل و تدبر در مورد آنها منتج به شناخت ما نسبت به يك موضوع شوند . اينترنت و به خصوص مطالعه غير هدفمند در آن  ما را به سطحي خواني و مرور گذرا بر مطالب، بدون تامل و درك و قضاوت كافي در مورد آنها عادت مي دهد . به همين خاطر گفته مي شود نسل امروزي در معرض اطلاعات بيشتري قرار دارد ولي آگاهي و شناخت او به نسبت اطلاعات دريافتي بسيار كمتر است . 

- دور شدن جوانان از كتاب و كتابخواني چه عواقبي مي تواند به دنبال داشته باشد ؟

- سطحي نگري ، ضعف شناخت و معرفت عميق نسبت به موضوعات مختلف ، توجه به شايعات ، ضعف در درك و شناخت واقعيات اجتماعي ، رشد فرهنگ تبعي  بخشي از اين عواقب است. بخش زيادي از مطالبي كه در اينترنت به اشتراك گذاشته مي شود يا شايعه است و يا منبع درست و حسابي ندارد. باور بفرماييد بخش زيادي از مشكلات ما مشكلات معرفتي و شناختي است كه حتي مديران ما چه در سطح كلان و چه در سطح محلي گرفتار آن هستند . بسياري از مديران ما درك عميقي از موضوعات حوزه كاري خود ندارند. خصوصا مديراني كه با حوزه هاي اجتماعي ، فرهنگي و سياسي سر و كار دارند. عدم رسيدن به مرحله دانش شناختي و معرفت جامع الاطرافي نسبت مسايل نتيجه عدم مطالعه يا مطالعه سطحي و بدون تامل تعمق و تدبر است .

- درحال حاضر خواندن چه كتاب هايي را براي جوانان توصيه مي كنيد ؟

- در حوزه عمومي به نظرم كتاب هاي رمان و شعر و كتب تاريخي كه مي تواند شناخت ما را نسبت به دنياي پيرامون عميق تر كند . رمان هاي كلاسيك مي تواند ذهن ما را با جهان خارج  آشنا كند و از قالبي شدن ذهن و تفكر جلوگيري كند . 

- وجود كانال هاي مختلف ماهواره اي و ايجاد سرگرمي هاي جديد از اين طريق را در عدم مطالعه چقدر تاثيرگذار  مي دانيد ؟

- اينترنت و ماهواره فقط به كشور ما نيامده . ولي به نظرم بايد يك آسيب شناسي جدي در اين زمينه صورت گيرد و اين آسيب شناسي معطوف به اين نكته باشد كه چرا عوارض ماهواره و يا موبايل  در كشورما بيشتر از جاهاي ديگر بوده است؟ چرا با آمدن تلويزيون و سينما كه آخرين فيلم هاي سينماي غرب را به تصوير مي كشيدند ، عرصه كتابخواني محدود نشد؟ چرا بايد شبكه ماهواره اي برون مرزي كه بودجه آن يك صدم سيماي ملي است ؛  تاثيرگذاري بيشتري بر سبك زندگي ما داشته باشد؟ آيا ماهواره همان تاثيراتي را كه مثلا در ژاپن و كره و مالزي بر كاهش كتابخواني داشته در ايران هم همان اندازه تاثير گذار بوده؟ همانطور كه گفتم بايد مجموعه اي از مشكلات معني دار را با هم و به صورت پكيج در كاهش كتاب خواني ديد.  بنظرم مجزا كردن پديده هايي چون ماهواره  و بزرگنمايي آنها ما را دچار سطحي نگري و ساده  انگاري مسئله خواهد كرد .