استان بوشهر از استان های جنوبی ایران و هفدهمین استان بزرگ کشور به لحاظ مساحت است که در حاشیه خلیج فارس قرار دارد. مرکز این استان بندر بوشهر می باشد. این استان به علت قرار گرفتن در ساحل استراتژیک خلیج فارس، صادرات واردات دریایی، صنعت صیادی، وجود ذخایر نفت و گاز (پارس جنوبی و شمالی)، کشاورزی و نخلداری و وجود نیروگاه هسته ای از اهمیت راهبردی و اقتصادی برخوردار است‎‎؛ به گونه ای که پایتخت انرژی ایران لقب گرفته است. مبارزه مردم بوشهر علیه نیروهای خارجی در یکصد سال اخیر از شاخص های مهم تاریخی این استان است. استان بوشهر از شمال به قسمتی از استان خوزستان و کهکیلویه و بویراحمد، از شرق به استان فارس، از جنوب و غرب به خلیج فارس و از جنوب شرق به قسمتی از استان هرمزگان محدود است. طبق آمار سال 1390 مرکز آمار ایران این استان با مساحتی حدود 22742.741 کیلومتر مربع، جمعیتی برابر 1032949 نفر دارد. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از 707 کیلومتر مرز دریایی دارد. استان بوشهر دارای ۹ شهرستان، 23 بخش و 44 دهستان و شامل 32 شهر و حدود 878 آبادی می باشد.

 

 

 

 

تاریخ و فرهنگ استان

قدیمی ترین نشانه های بدست آمده از سکونت در سرزمین بوشهر، به عهد عیلامی و تمدن بین النهرین برمی گردد. در زمان مادها در آغاز سده هشتم قبل از میلاد سرزمین بوشهر جزء یکی از ایالت های جنوب غربی آن دولت بوده و در زمان حکومت هوخشتره جزو ساتراپ نشین چهاردهم دولت ماد بوده است. از دوره هخامنشیان آثار با ارزشی در اطراف شهر برازجان کشف شده است. در دوره ساسانیان و در زمان اردشیر بابکان شهر و رام اردشیری در دو فرسنگی شهر بوشهر بنا نهاده شد که اکنون خرابه های آن به نام ریشهر معروف است. شهر بوشهر در گذشته به اسامی لیان، ریشهر، راشهر، انطاکیه، بندر نادری یا ابوشهر نامیده می شده است. از اواخر قاجاریه تا سال ۱۳۱۶ کشور ایران به ۲۷ بخش تقسیم شده بود که بوشهر، بنادر و جزایر خلیج فارس یکی از این بخش ها محسوب می گردید. از این سال در تقسیمات جدید کشوری، بوشهر و توابع آن یکی از شهرستان های استان هفتم محسوب شده و جزء قلمرو استانداری فارس گردید. در سال ۱۳۳۹ تغییراتی در تقسیمات سیاسی کشور داده شد و بوشهر و توابع آن به نام فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس به مرکزیت بوشهر از استان فارس جدا گردید. در اوایل دهه ۱۳۴۰ این فرمانداری کل و فرمانداری کل بنادر و جزایر دریای عمان تحت عنوان فرمانداری کل بنادر و جزایر خلیج فارس و دریای عمان ادغام گردید. در آذر ماه سال ۱۳۴۶ این فرمانداری کل به استان ساحلی تغییر نام یافت و بوشهر و توابع آن زیر نظر استانداری ساحلی به مرکزیت بندر عباس قرار گرفت. در آذر ماه سال ۱۳۴۹ شهرستانهای بوشهر و دشتستان تحت عنوان فرمانداری کل بوشهر از استان ساحلی جدا گردید و نهایتا در تاریخ ۹ مهرماه ۱۳۵۲ استان بوشهر با دو شهرستان بوشهر و دشتستان تشکیل و پس از آن تاکنون به ۹ شهرستان تقسیم شده است.

---

 

جاذبه های طبیعی و تفریحی

 

سواحل خلیج فارس

خلیج فارس (یا شاخاب پارس) آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد. مساحت آن ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است، و پس از خلیج مکزیک و خلیج هودسن سومین خلیج بزرگ جهان بشمار می آید. خلیج فارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم می شود. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج فارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیج فارس تماما در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیج فارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بین المللی، منطقه ای مهم و راهبردی بشمار می آید. نام تاریخی این خلیج، در زبان های گوناگون، ترجمه عبارت «خلیج فارس» یا «دریای پارس» بوده است. همچنین در تمام سازمان های بین المللی نام رسمی این خلیج، «خلیج فارس» است اما برخی از کشورهای عربی آن را خلیج عربی یا به سادگی، خلیج می نامند. سازمان آب نگاری بین المللی از نام «خلیج ایران» برای این خلیج استفاده می کند.

کوه پدری

کوه پدری، در حومه شهرستان جم از توابع استان بوشهر و در نیمه راه سیراف به جم قرار دارد. این کوه نزد مردمان چاهه و جم، مکانی مقدس به شمار می رود، چرا که برپایه نشانه های مستند موجود در آتشکده این کوه، گمان آن می رود که این کوه از نخستین مکان هایی باشد که در آن نفت سوزانده شده باشد. به باور مردم محلی، آتشکده موجود در قله این کوه، زادگاه و محل غسل تعمید پدر جمشید پیشدادی است. برخی کوشیده اند با تغییر نام کهن و اصیل پدری به نام خودساخته پردیس، در نام های اصیل ایرانی دستی ببرند. پژوهش ها نشان می دهد در کوه های مشرف بر ناحیه جم، دیوارهای صیقل زده شده بزرگی در نقاط گوناگون با زاویه هایی خاص وجود دارد که افسانه ها و روایات قومی جم در لهجه محلی آن را «چرم آینه» می خوانند.

 

آبشار

• آبشار زیرراه

آبشار زیرراه در روستای زیرراه از توابع بخش سعدآباد شهرستان دشتستان در استان بوشهر قرار دارد. این آبشار از جاری شدن چند رشته قنات بوجود آمده است.

• آبشار فاریاب پشتکوه

آبشار فاریاب پشتکوه در روستای فاریاب در شهرستان دشتستان در استان بوشهر ایران قرار دارد. این آبشار از به هم پیوستن آب چشمه های منطقه فاریاب دشتستان، رود فاریاب و آبشار زیبای آن تشکیل می شود. با توجه به دمای بالای استان و کم آبی در این منطقه، آبشار فاریاب و چشمه سارهای اطراف آن بسیار مهم تلقی می شوند. مهمترین چشمه این منطقه چشمه تنگ فاریاب است که اهالی روستای فاریاب برای آبیاری باغ های خود از آن استفاده می کنند.

 

غار چهل خانه 

غار چهل خانه واقع در شهر سعدآباد از توابع بخش سعدآباد شهرستان دشتستان یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. در شمال شهر سعدآباد دشتستان بوشهر رشته کوهی است که مشرف به رودخانه شاپور است. در ارتفاعات این کوه تعدادی اطاق شبیه به غارهای صخره ای و حجاری شده دیده می شود که یک مجموعه بسیار زیبا را تشکیل می دهند. اندازه های داخلی اطاق های «غار چهل خانه» در ابعاد گوناگونی است. به دلیل ضعف نوع جنسیت سنگ کوه بر اثر عوامل طبیعی و فرسایش مثل سیل دچار تخریب شده است. ورودی این دخمه به شکل ذوزنقه بوده و در داخل آن طاقچه هایی در اشکال مختلف تعبیه شده است. طبق کارشناسی های مختلف به عمل آمده این مجموعه یکی از مراکز ادیان بوداگری در روزگار گذشته بوده ولی به علت اینکه ادیان غیر ملی مانند بودایی در ایران پیشرفتی نداشته اند و این دین در ماوراالنهر و خراسان و بلخ به طور مختصر رایج بوده احتمال صدق چنین نظری ضعیف است. اما با توجه به اشراف آن به رودخانه و قرار گرفتن چهره آن به سمت مخاور احتمال بیش تری وجود دارد که یکی از مراکز ادیان رسمی و ملی ایران در عهد ساسانیان باشد.

 

مناطق حفاظت شده حیات وحش

• منطقه حفاظت شده مند (زیستگاه آهو و جنگل های حرا، شهرستان دیر) 

منطقه حفاظت شده مند در بخش بردخون از شهرستان دیر استان بوشهر ایران در ۱۳۰ کیلومتری جنوب بندر بوشهر می باشد. منطقه مند در جنوب رودخانه مند و منتهی به خلیج فارس می باشد. نوار ساحلی خلیج فارس از دهانه رودخانه مند تا پوزه ماشه در جنوب منتهی به روستای مل گنزه با جزایر چهار گانه را دربر می گیرد. و از روستای مل گنزه در فاصله نزدیک امتداد جاده ارتباطی بوشهر - بردخون - بندر دیر به روستای بردخون کهنه و سپس در مسیر شوسه به قریه غیر مسکونی زیررود و شالک در جنوب رودخانه مند متصل می شود. اما در نقشه های ترسیم شده و بطور عملیاتی انتهای شمالی آن تا روستای شهنیاء در امتداد جاده ارتباطی مذکور و پل رودخانه مند را نیز شامل می شود. منطقه امن نیمه شمال غربی آن منطقه امن آن است که از قریه غیر مسکونی شالک و زیررود در جنوب رودخانه مند به مسیر شوسه بردخون کهنه و از آنجا به جاده منتهی به ساحل خور خان می رسد و دماغه و جزیره خان تا سواحل شمالی خلیج فارس را دربر می گیرد.

زیستگاه ها، رویشگاه ها و جزایر چهارگانه دارای دو اکوسیستم آبی - خشکی می باشد و شامل زیستگاههای:

ـ حاشیه جنوبی رودخانه مند: (یک چهارم منطقه را تشکیل می دهد.) بصورت جلگه ایست که از مراتع و پوشش گیاهی گرامینه ها (گندمیان)، درختان کنار، کهور و گزستانها تشکیل شده است که محل زیست اصلی آهو است و گزستانها زیستگاه گراز می باشد. در زمستان ها مسیل ها برکه هایی بوجود می آورند که محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجری چون درنا و... می باشد.

ـ دهانه رودخانه مند و بسترهای حاشیه لجنی دریا و جزایر محل زیست پرندگانی چون فلامینگو و گیلانشاه است.

ـ درختان حرا در جنوب غربی در نزدیکی روستای مل گنزه و در ناحیه فرو رفته در آب بنام پوزه با آبراههایی چند قرار دارند و زیستگاه پرندگان مهاجر آبزی مثل باکلان ها (قره غاز) می باشد و محل مناسب تخم گذاری ماهی ها و میگوهاست.

ـ ناحیه مرکزی و شرقی آن کویری با پوشش گیاهی ضعیف از انواع شور می باشد.

ـ چهار جزیره عمده سواحل خلیج فارس از جمله زیستگاههای لاک پشتها و پرندگان و پرستوهای دریایی و محل لانه گذاری و تخم گذاری آنا در منطقه حفاظت شده مند می باشند که به ترتیب از شمال به جنوب از قرار زیرند:

جزیره ام سیله (خان) - جزیره تهمادو (جبرین) - جزیره نخیلو - جزیره ام الکرم.

عمده جانوران و گیاهان در این منطقه عبارتند از: 

پستاندارانی چون: آهو - گراز - گرگ - روباه معمولی - کفتار راه راه - تشی - کاراکال - گربه جنگلی - کاراکال - خرگوش. 

پرندگان از حدود ۵۸ گونه از جمله: درنا - هوبره - فلامینگو - گیلانشاه - انواع پرستوی دریایی - باکلان - بوتیمار - اگرت - حواصیل - لک لک - غاز - آنقوت - اردک - خوتکا - گیلار - کور کور - سبزه قبا - ماهی خورک - چکاوک - سار - دراج - سلیم - کاکایی - یا کریم - دیدومک - بحری - بالابان - تیهو - کبک.

آبزیان از حدود ۳۰ گونه از جمله: لاک پشت های دریایی و (ماهی ها شامل): مید - ماهی مرکب - گربه ماهی - گل دم - ساردین - هامور - سنگسر - زمین کن - راشگو - گواف - حلوا سفید - کفال - مار ماهی.

خزندگان (۱۲ گونه مار از جمله): مارهای دریایی - مار جعفری - طلحه مار - کور مار - شتر مار.

گیاهان: درختان حرا- تهما - آفتاب پرست (زابتک) - گلرنگ وحشی (خارخزون) - جغجغه (کهورک) - گز - شوره (گتک) - کاکل - مَرغ - بهمن - کهور پارسی - خارشتر - استبرق (خرگ) - کنار.

• منطقه حفاظت شده حله

منطقه حفاظت شده حله در استان بوشهر قرار دارد. این منطقه در سواحل خلیج فارس در فاصله ۱۰ کیلومتری شمال شرقی بندر بوشهر است. مساحت آن ۴۲۶۰۰ هکتار است که حدود نیمی از آن تالابی است و آب آن از تالاب رود حله می باشد. تشکیل این تالاب به ۱۳۴۳ بر اثر طغیان رودخانه و تغییر مسیر دادن این تالاب با نفوذ مسیر سابق در زمینهای مجاور تشکیل شده است. گیاهان آبزی تالاب زیستگاه پرندگان آبزی و کنارآبزی است. پوشش گیاهی آن شامل بوته های شور پسند - گیاهان علوفه ای - درختان گز - گردو - اشک - و گیاهان تالابی: نخل مردابی - نی - بزواش - پیازین و گزنه پالویی (پیازین و نی بیشترین تراکم دارند) می باشد.

این منطقه زیستگاه جانورانی چون: گراز - شغال - گرگ - روباه معمولی و خرگوش است. و پرندگانی چون: دراج (به وفور وجود دارد) - کوکر - قمری - کبوتر چاهی - چکاوک - کاکلی - حواصیل خاکستری - درنا - غاز خاکستری - فلامینگو - پلیکان - پاخاکستری - بوتیمار - اردک کله تیر - اردک نوک پهن - هوبره و انواع باز در آن بسر می برند.

• پارک ملی دریایی دیر- نخیلو (نیمه جنوبی منطقه حفاظت شده مند)

این پارک با ۲۰هزار هکتار مساحت، بهمن ۸۶ در شورای عالی حفاظت محیط زیست به ثبت رسید که به بهشت پرندگان معروف است. این پارک شامل جزایر نخیلو تهمادون و ام الگرم و جنگل های حرای مل گنزه است که در ۲۴ مایلی غرب بندر دیر قرار دارد و مکان مناسبی و آرامی برای تخم گذاری پرندگان و لاک پشت ها در جزایر خلیج فارس است. اوایل اردیبهشت این مناطق میزبان گونه های پرستوی دریایی، فلامینگو، کاکایی، حواصیل و سلیم خرچنگ خوار است که تا اوایل شهریور می مانند و بعد از بزرگ شدن جوجه ها به شمال ایران و سیبری کوچ می کنند. زمان تخم گذاری لاک پشت ها مرداد است. دراین پارک پرندگان و لاک پشت ها در دو مکان جدا از هم تخم گذاری می کنند و هیچ کدام به محل تخم گذاری دیگری تجاوز نمی کند. این جزایر در زمان تخم گذاری پذیرای ۳۰هزار جفت پرنده مهاجر است.

• پارک ملی نای بند

 پارک ملی نای بند بعنوان یک منطقه حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست ایران در استان بوشهر در سواحل خلیج فارس است. در سال ۱۳۵۷ (۷/۹/۵۷) خلیج نای بند همراه با بخشی از دماغه نای بند با مساحت ۱۹۵۰۰ هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده نای بند در فهرست مناطق حفاظت شده ایران قرار گرفت. این منطقه همراه با مناطق دیگر از جمله دماغه نای بند و بخشی از آبهای خلیج فارس در سال ۱۳۸۳ به عنوان اولین پارک ملی دریایی ایران ثبت و اعلام شد. پارک ملی دریایی نای بند با مساحت ۴۹۸۱۵ هکتار در دو استان بوشهر (بخش عسلویه شهرستان کنگان) و هرمزگان (شهرستان پارسیان بخش کوشکنار) قرار دارد. مجموعه پارک ملی دریایی زیر نظر اداره کل محیط زیست شهرستان کنگان می باشد. حدود ۲۷ هزار هکتار این منطقه دریایی و بقیه خشکی است. بخش شمال غربی پارک دریایی نای بند محدود به روستای «بیدخون» و تاسیسات سمی عسلویه است و بخش شرقی آن در قسمت خشکی «کوشکنار» و در قسمت خشکی- آبی جنوب بندر «تبن» است که به زودی زود در همین بخش شرقی، صنایع دیگری چون آلومینیوم (صنعتی که آب، هوا و خاک را آلوده می سازد و لجن های قرمز از آلاینده های خطرناک شناخته شده آن است)، فولاد و صنایع جانبی دیگر نیز ایجاد خواهد شد.

• پناهگاه حیات وحش خارک

 بین ۱۸ ۲۹ تا ۲۱ ۲۹ درجه عرض شمالی و ۲۳ ۵۵ تا ۱۹ ۵۵ درجه طول شرقی و در ۵۷ کیلومتری شمال غرب شهر بوشهر در استان بوشهر واقع شده است. این منطقه از سال ۱۳۴۶ تحت حفاظت قرار گرفت و در سال ۱۳۵۴ به پناهگاه حیات وحش تبدیل شد. این پناهگاه شامل دو جزیره خارک و خارکو به مساحت ۲۳۹۸ هکتار و به فاصله ۴ کیلومتر از یکدیگر در شمال خلیج فارس و استان بوشهر قرار دارد. دارای سواحل صخره ای، شنی و مرجانی بسیار زیبایی است. از گونه های مهم جانوری منطقه می توان به آهو، خرگوش، کلاغ هندی، فلامینگو، کاکایی، حواصیل و لاک پشت سبز اشاره کرد. آهو مهمترین پستاندار وارداتی به جزیره است. این منطقه زیستگاه مناسبی برای جوجه آوری پرستوهای دریایی تیره و پشت دودی محسوب می شود. پرندگان مهاجری از قبیل اگرت بزرگ، باکلان و فلامینگوی بزرگ نیز به صورت فصلی در جزیره به وفور مشاهده می شود. تاسیسات و فعالیت های گسترده نفتی در جزیره خارک اثرات منفی بر محیط زیست طبیعی داشته است. توسعه بیش از حد و همه جانبه تأسیسات نفت و گاز و پتروشیمی، جاده کشی و خاکبرداری که منجر به تخریب شدید زیستگاه آهوان گردیده است.

• منطقه شکارممنوع کوه سیاه

منطقه شکارممنوع کوه سیاه در منطقه کوهستانی دشتستان استان بوشهر قرار دارد. این منطقه محل قشلاق عشایر قشقایی است. در حدود ۷هزار رأس کل، بز، قوچ و میش وحشی در این زیست پناهگاه زندگی می کنند. این منطقه در ۸۳ کیلومتری جنوب شرقی برازجان با ارتفاع ۱۶۹۱ متر قرار دارد. در مناطق حفاظت شده شکارممنوع کوه سیاه با اجازه سازمان محیط زیست و اخذ پروانه، امکان شکار در فصول معینی وجود دارد. این منطقه اکنون (سال ۱۳۹۱) در لیست رسمی سازمان محیط زیست ایران قرار ندارد. و به نظر می رسد ممنوعیت شکار در آن منقضی شده باشد.

• کوه جاشک، کوه نمک یا گنبد نمکی جاشک (دشتی)

 حدفاصل شهرستان دیر و دشتی در استان بوشهر، یکی از بزرگ ترین و فعالترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران و خاورمیانه و از جاذبه های طبیعی استان بوشهر است که در بهمن سال ۱۳۸۶ بعنوان اثر طبیعی ملی فسیلی به عنوان یکی از مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست به ثبت رسید. مهمترین خصوصیات بارز و متفاوت کوه نمکی جاشک به نوع نمکهای این کوه نمکی، گنبدها و غارهای منحصر به فرد، آبشارها، بلورها و ... می توان اشاره داشت. گنبد نمکی جاشک یا دشتی حد فاصل دو شهرستان دیر و دشتی در استان بوشهر در فاصله ۱۴۴ کیلومتری جنوب شرق بندر بوشهر هم جوار روستای جاشک از توابع شهرستان دیر در فاصله ۶۰ کیلومتری شهر دیر و به موازات روستای گنخک از شهرستان دشتی در فاصله ۵۵ کیلومتری شهر خورموج و ۱۵ کیلومتری شهر کاکی قرار دارد.

---

 

آثار تاریخی و فرهنگی

• موزه دریا و دریانوردی خلیج فارس

موزه دریا و دریانوردی خلیج فارس، یکی از موزه های استان بوشهر است. این موزه در سال ۱۳۸۷ تاسیس گردید. محل کنونی این موزه که شامل ساختمان کنسولگری و عمارت کلاه فرنگی می باشد، در سال ۱۸۵۸ میلادی تاسیس شد و مدتی بعد به مقر دائمی سرکنسول گری انگلستان در بوشهر تبدیل شد. این بنا تا پایان جنگ جهانی دوم در اختیار دولت انگلیس بود تا آنکه در سال ۱۹۴۶ میلادی برابر ۱۳۲۵ هجری قمری و بعد از انتقال نمایندگی سیاسی انگلیس به بحرین، این عمارت به دولت ایران تحویل گردید و در اختیار نیروی دریایی ایران قرار گرفت. طی سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ رایزنی های لازم برای تبدیل این مکان به موزه دریا و دریانوردی خلیج فارس صورت گرفت و در سال ۱۳۸۷ آماده بازدید علاقه مندان گردید. این موزه درمنطقه سبزآباد بندر بوشهر واقع شده است. همچنین در محوطه موزه ۴۰ قطعه ادوات سطحی و زیرسطحی جنگی دریایی متعلق به دوره های مختلف تاریخی از جمله قاچار و کشتی پرسپولیس نگهداری می شود.

• موزه رئیسعلی دلواری

این موزه در شهر دلوار از توابع شهرستان تنگستان واقع شده است. ساختمان این موزه، خانه و محل زندگی رئیسعلی دلواری بوده است که در ۴۵ کیلومتری شهر بوشهر قرار دارد.

• موزه مردم شناسی بوشهر

این موزه از مکان های دیدنی بندر بوشهر می باشد. این موزه در سال ۱۳۸۴ در خیابان ساحلی در محل عمارت قدیمی طاهری تاسیس شده است.

 

 

قلعه

• قلعه خورموج یا قلعه محمد خان دشتی

این قلعه در شهر خورموج مرکز شهرستان دشتی یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. قلعه خورموج که امروزه تنها یکی از برج های آن برجامانده است دارای چهار حصار، چهار برج، اندرونی، عمارت مركزی و قراولخانه و اصطبل بوده است. قسمتی از آن به نام قلعه محمد خان دشتی و قسمت دیگر آن به نام قلعه جلال خان معروف بوده است. این اثر كه یكی از نمونه های معماری دوره قاجاریه و دارای تزئینات بدیع و منحصر به فردی است در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی به شماره ۳۰۳۲ به ثبت رسید.

• قلعه نصوری

قلعه نصوری واقع در شهر بندر طاهری از توابع بخش مرکزی شهرستان کنگان یکی از اثرهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. «قلعه نصوری» در ۲۵۰ کیلومتری خاور استان بوشهر قرار گرفته است. قلعه نصوری به «قلعه شیخ» نیز مشهور بوده است، و متعلق به اوایل دوره قاجاریه است. ساخت قلعه به امر شیخ جبار نصوری درحدود ۱۸۰ سال پیش انجام یافته و معمار آن علی اضعر شیرازی بوده است. مصالح به کاررفته، سنگ های بزرگ و ملاط آن گل و گچ است. در ورودی قلعه از سمت جنوب و رو به خلیج فارس است که دارای در بزرگ چوبی با گل میخ و کنده کاری است. بعد از ورودی اصلی یک هشتی بزرگ وجود دارد که دارای هشت طاقچه ساده است. زمانی که انسان از هشتی وارد حیاط بیرونی می شود؛ در جبهه شمالی آن یک ردیف پلکان به طبقه دوم منتهی می شود و یک درب چوبی ساده، آن را به اندرونی وصل می کند. در جبهه باختری نیز یک پلکان به طبقه دوم می رود. در این طبقه یک ایوان با ستون های سنگی و گچبری های جالب وجود دارد. این ایوان از طرف پنچ در چوبی به اتاقی راه می یابد که باختر آن قرار دارد. در این اتاق یک گچ بری با تزیینات گل و بوته وجود دارد که فاقد هرگونه تزیین است و در جبهه باختری از طریق پلکانی به طبقه دوم راه می یابد. این بنا دارای بادگیری همانند بادگیرهای ساختمان های ساحلی خلیج فارس است. این بنا ویژگی معماری ساختمان های قاجاریه را دارد. قلعه دارای ایوان ستون داری در طبقه دوم می باشد. تزیینات گچ بری مربوط به این قسمت است. سبک کار و تراش آن ها شبیه ستون های بازار وکیل شیراز است. گچ بری ها شامل شاخ و برگ گل و بوته، فرشتگان و پرندگانی است که بر رونق و زیبایی قلعه افزوده است.

 

کاخ و عمارت

• کاخ بردک سیاه

کاخ بردک سیاه واقع در شهر برازجان از توابع بخش مرکزی شهرستان دشتستان یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. «کاخ بردک سیاه» کاخی مربوط به عصر هخامنشی است، و در ۱۲ کیلومتری شهر برازجان واقع شده است، این کاخ در حاشیه رودخانه دالکی قرار دارد، و بعد از کاخ کوروش بنا شده و فاقد ظرافت ها و ترکیب خاص رنگ های سیاه و سفید کاخ های برازجان و پاسارگاد است. ظاهری کاخ سنگ سیاه از لحاظ سبک هنر معماری و ترکیب رنگ های سیاه و سفید و مشخصات ظاهری آن نشان می دهد که این کاخ بعد از کاخ برازجان ساخته شده است. کاخ سنگ سیاه دارای تالاری مرکب از ۱۰ ستون است، در دو ردیف پنج تایی که به سبک و پلان و نقشه های هخامنشی ساخته شده و مخصوصا قابل انطباق با پاسارگاد و برازجان می باشد، اما در رعایت رنگ پایه ستون ها با این دومحل تفاوت دارد و استفاده از بست های دم چلچله ای بر روی یکی از پایه ستون های این کاخ قدمت آن را بعد از پاسارگاد و برازجان نشان می دهد. هم چنین این کاخ ظرافت کاخ کوروش در پاسارگاد و برازجان را ندارد.

• خانه قاضی

خانه قاضی مربوط به دوره زند است و در بوشهر، محله بهبهانی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۱۶۲۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• عمارت کلاه فرنگی بوشهر

عمارت کلاه فرنگی بوشهر مربوط به دوره قاجار است و در بوشهر، پایگاه دریایی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۲۱۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• عمارت گلشن

عمارت گلشن مربوط به دوره قاجار است و در بوشهر، خیابان ساحلی، محله بهبهانی واقع شده و این اثر در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۱۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این عمارت، بنایی تاریخی واقع در بخش مرکزی شهرستان بوشهر یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. «عمارت گلشن» در منتهی الیه شمال شهر بوشهر، پشت اداره بندر در خیابان ساحلی واقع شده است. فاصله آن تا دریا فقط ۱۰ متر است. واقع شدن این بنا در کنار ساحل باعث وزیدن نسیم دریا و باد شمال به داخل ساختمان می شود. قدمت این بنا به ۱۷۰ سال پیش می رسد، و مربوط به شخصی تاجر به نام آقای گلشن بوده و کاربری مسکونی - تجاری داشته، سپس توسط آقای مهربان خریداری شده است. عمارت متعلق به دوره قاجاریه بوده و نوع معماری بیت میلانی است که در نوع خود منحصربه فرد است. ساختمان از سه طبقه تشکیل شده است. طبقه اول شامل آب انبار (برکه)، حمام، دست شویی، آشپزخانه و جای نگهداری خدمه و طبقات دوم و سوم جهت سکونت و پذیرایی و امور تجاری بوده است. عمارت گلشن از چهارطرف با پلکان حلزونی به پشت بام راه دارد. در طبقه سوم ضلع شمالی اتاقی ساخته نشده و این گوشه خالی است. این عمل به دلیل رساندن باد خنک شمال به داخل ساختمان بوده است. ساختمان دارای حیاط مرکزی و تمامی اتاق ها اطراف آن می باشند که همگی با درهای دو لنگه با هم ارتباط دارند. درب و پنجره ها از جنس چوب ساج و دریایی و پوشش سقف از چوب چندل (صندل) است. سیستم خنک کننده ساختمان وجود درهای متعدد است.

 

• عمارت کوتی

عمارت کوتی مربوط به دوره ساسانیان است و در بوشهر، محله قدیمی کوتی، خیابان ساحلی، روبروی خلیج فارس واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۹۹۵ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• عمارت ملک بوشهر

عمارت ملک بوشهر مربوط به اواخر دوره قاجار است و در محله بهمنی جنوب شهرستان بوشهر، حاشیه خلیج بهمنی (خلیج فارس) واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۸۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این عمارت مجموعه ساختمانی تاریخی واقع در بخش مرکزی شهرستان بوشهر یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. این عمارت که به صورت مجموعه ساختمانی متعلق به یک قرن قبل است. در هشت کیلومتری شهر بوشهر قرارگرفته است. مساحت زیربنای آن ۴۰۰۰ متر مربع بوده و در دوره قاجاریه توسط معماران فرانسوی با مصالح محلی احداث شده و درب و پنجره آن زیر نظر مهندسین فرانسوی ساخته شده است. عمارت متعلق به یکی از ثروتمندان بوشهر به نام محمد مهدی ملک التجاره بوده است. وی برای سفر تفریحی- تجاری به کشور فرانسه رفته و در آن جا کاخ یکی از وزرای قرن وسطی را می بیند و نمونه آن را در بوشهر پیاده می کند.

• کاخ سنگ سیاه

کاخ سنگ سیاه مربوط به دوره هخامنشی است و در شهرستان بوشهر، شهرستان برازجان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۰۴۳ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• کوشک اردشیر

کوشک اردشیر ، واقع در شهرستان دشتستان یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است.«کوشک اردشیر» بنایی باستانی ساسانی، این بنا بسیار شبیه به کاخ اردشیر در فیروزآباد است و از سنگ های نه چندان هموار که با ساروج به یک دیگر چسبیده اند ساخته شده است. زیر بنای کوشک به صورت صلیب بوده و بنا دارای طاق های گهواره ای شکل است. در قسمت بالای کوشک ستون سنگی ایی مشهود می باشد که احتمالا برای افروختن آتش، خبررسانی یا دیده بانی بوده است. این بنا که در تنگ ارم واقع شده به احتمال زیاد جای استراحت و محلی برای شکار در دشت بزپر بوده است. در فروردین ماه سال ۱۳۹۰ بخش هایی از این بنا به دلیل نفوذ رطوبت، رسوخ آب باران و رطوبت زمین های کشاورزی اطراف و همچنین بی توجهی و عدم ساماندهی فرو ریخت.

• مدرسه سعادت

مدرسه سعادت یا مدرسه سعادت مظفری مربوط به دوره قاجار است و در بوشهر، خیابان امام، روبروی میدان معلم واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۵۷۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مدرسه در سال ۱۲۷۸ خورشیدی، به سبک نوین آموزشی تاسیس شد که از نظر تاریخی مادر مدارس جنوب ایران است. بافت مدرسه سعادت همانند بافت مرکزی شهر بوشهر زیبایی خیره کننده ای دارد.

 

دژ برازجان

دژ برازجان واقع در شهر برازجان مرکز شهرستان دشتستان یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. این بنای معتبر و مستحکم که به دژ برازجان یا کاروانسرای مشیرالملک برازجان بزرگ معروف است، در مقابل میدان اصلی شهر برازجان قراردارد، که از ابینه باشکوه دوره قاجاریه به شمار می رود و در سال ۱۲۸۸ قمری مطابق با سال ۱۲۵۰ شمسی بنا به دستور یکی از نیکوکاران شیراز به نام حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک شیرازی ساخته شده است و دارای چهار برج می باشد. این دژ تا مدت های مدیدی به عنوان زندان مورد استفاده قرار می گرفته است. این دژ در اصل کاروانسرایی از دوره قاجاریه است. در سال ۱۳۶۲ به شماره ۱۶۳۸ به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است. این دژ دارای سنگرهای دیدبانی می باشد که در مرکز شهر و برای مقابله دشمنان به شهر ساخته شده بود.

 

شهر باستانی

• شهر باستانی سیراف

سیراف (صورت قدیمتر:سیراب) در بعضی نوشته ها صیراف نیز نوشته شده است. شهری باستانی واقع در بخش مرکزی شهرستان کنگان در استان بوشهر یکی از آثار تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. سیراف یکی از قدیمیترین بنادر ایران است که زمانی دارای رونق فراوانی بوده است. شهر باستانی «سیراف» دارای معماری خاصی می باشد که بسیار شبیه به روستای ماسوله در شمال کشور می باشد. سیراف پررونق ترین بندرکشور بود که روابط تجاری زیادی با کانتون چین و ...در دوره های ساسانی و اسلامی داشت. بازمانده های این شهر باستانی در نزدیکی بندر سیراف کنونی دیده می شود. سیراف زمانی از بندرهای اصلی ایران و خاورمیانه و محل پهلوگیری کشتی های بزرگ بود. بازرگانان سیرافی به دوردست های آسیا و آفریقا سفر دریایی می کردند. آنچه از سیراف بازمانده، حفره های سنگی کنده شده بر شیب تبه های سنگی است که گویا بعد از اسلام به عنوان قبر نیز استفاده شده اند. همینطور سنگچین ها، چاه ها، سنگ فرش ها و غارهایی شبیه آتشگاه در دل کوه ها بجا مانده است.

• شهر باستانی ریشهر

ریشهر (بوشهر)، واقع در بخش مرکزی شهرستان بندر بوشهر یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. «ریشهر» در جنوب شهر بوشهر واقع شده است. قدمت آثار کشف شده آن به هزاره سوم تا هزاره اول پیش از میلاد می رسد. آثار مکشوف در سال های ۱۸۷۲ تا ۱۸۷۷ میلادی و نتایج اکتشافات باستان شناسان فرانسوی به سرپرستی پزار در سال ۱۹۱۴ میلادی که شامل کتیبه های میخی عهد شوتروک ناهونته و آثار بناها و اشیا مفرغی و سفال های نقش داراست، نشان می دهد که ریشهر از هزاره دوم پیش از میلاد یکی از شهرهای مهم امپراتوری عیلام بوده است. از آجر نوشته های عیلامی معلوم می شود که این شهر در آن عصر به نام «لیان» خوانده می شده است. ظاهرا لیان به سبب موقعیت خاص جغرافیایی یکی از حلقه های ارتباطی تمدن های شرق و غرب دنیای قدیم بوده است چرا که مرزهای جنوبی فلات ایران به سبب هم جواری با دریا و سایر شرایط جغرافیایی به ساکنان فلات هند اجازه می داد که از آب های ساحلی، برای ارتباط تجاری با تمدن های ایران و دشت بین النهرین استفاده کنند. نام ریشهر خلاصه شده «ریوارد اردشیر» است. اردشیر بابکان شهرهای متعددی در زمان حکومت خود برپا نمود که در واقع ریوارد اردشیر یکی از آن ها می باشد که می توان گفت تجدید بنای همان شهر لیان بوده است. این شهر در دوران ساسانیان یکی از مهم ترین مراکز علمی و ادبی محسوب می شد و در آن جا جماعتی از دانشمندان و نویسندگان جای داشتند. ریشهر بعد از اسلام تا سده هایی چند رونق داشت. گفته می شود که این شهر در قرن شانزدهم در حدود دو هزار خانه مسکونی داشته و دو منطقه باستانی «تل پی تل» و «شاه نشین» نیز در همان حوالی ریشهر شناسایی شده اند. بوشهر و ریشهر و چند قریه دیگر در شبه جزیره ای واقع که از سمت شمال محدود است به خور سلطانی و از مغرب به دریا و از جنوب به خلیج کوچک هلیله. نوشته اند که در زمان نادر شاه جمعیت ریشهر به بوشهر منتقل شد و در نتیجه ریشهر متروک بماند. منطقه ریشهر در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

بافت شهر بوشهر

بافت شهر بوشهر مربوط به دوره افشار است و در بوشهر، بافت ساحل دریا، خیابان ساحلی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۹ تیر ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۳۶۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

اماکن مذهبی

مساجد و کلیسا

• کلیسای خارک

کلیسای خارک مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان بوشهر، غرب جزیره خارک واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۲۰۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• کلیسای ارامنه گریگوری

کلیسای ارامنه گریگوری مربوط به دوره قاجار است و در بوشهر، محله شنبدی واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۵۱۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• مسجدبردستان

مسجدبردستان، مربوط به سده اولیه اسلامی بر روی تپه ای در کنار شهر بردستان از توابع شهرستان دیر در استان بوشهر واقع شده است. این اثر در سال ۱۳۷۷ به شماره ۲۰۶۰ به ثبت ملی رسیده است. این مسجد از یک عمارت مربع مستطیل با یک مدخل کوچک و شبستان وسیع تشکیل شده است. شبستان برای روشنایی و هواگیری، فضاهای درگاه مانندی دارد که از داخل و خارج با گچ بری های زیبایی تزیین شده اند. بر فراز شبستان، بادگیری به سبک معمول جنوب ایران ساخته شده است که خنکی و مطلوبیت هوای درون شبستان را تامین می کند. این مسجد در سال ۱۲۷۳ ه. ق. توسط حیدرخان دشتی تعمیر شده است. کتیبه ای در درون یکی از اتاق های مسجد وجود دارد که تاریخ تعمیر آن را در سال ۸۵۲ هجری نشان می دهد و گمان می رود از بناهای قرون اولیه اسلامی باشد.

 

امامزاده

• امامزاده عبدالمهیمن

امامزاده عبدالمهیمن مربوط به دوره قاجار است و در بوشهر، محله امامزاده واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۷۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• امامزاده شاهزاده ابراهیم

امامزاده شاهزاده ابراهیم مربوط به سده ۴ ه. ق. است و در شهرستان دشتستان، بخش مرکزی، دهستان حومه، روستای نی نیزک واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۸۷۱۴ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• امامزاده امام حسن

امامزاده امام حسن مربوط به دوره ایلخانی است و در شهرستان دیلم، بخش امام حسن، شهر امام حسن، در مرکز شهر واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۲۱۶۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

آرامگاه

• گوردختر

گوردختر واقع در بخش مرکزی شهرستان دشتستان یکی از آثار تاریخی دوره هخامنشی و از نقاط دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است. گفته اند که این بنا آرامگاه دختر (آتش سا) یا مادر (ماندانا) یا خواهر کوروش بزرگ است. شاپور شهبازی از باستان شناسان بزرگ ایران معتقد بود که این گور به کوروش کوچک تعلق دارد. لویی واندنبرگ نیز آن را متعلق به کورش یکم می دانست.

 «گوردختر دشتستان» گور دختر یعنی دختر گبر یا زرتشتی، در خاور جاده برازجان به کازرون قرار دارد که بنای آن دارای سقف و بدنه سنگی شبیه آرامگاه کورش بزرگ است. گور دختر در سال ۱۳۷۶ با شماره ۱۸۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. گور دختر را ابتدا یک باستان شناس بلژیکی به نام «لویی واندنبرگ» در سال ۱۳۳۹ خورشیدی کشف کرد. واندنبرگ خود معتقد بود گور دختر قبر «چیش پیش» یا کوروش یکم (جد کوروش کبیر) است اما گمانه ها در مورد این بنا فراوان است. وجود آرامگاه «ماندانا» مادر کوروش و «آتش سا» دختر کوروش برخی دیگر از گمانه ها درباره این بنا هستند. شاپور شهبازی از باستان شناسان بزرگ ایران معتقد بود که این گور به کوروش کوچک تعلق دارد. البته هخامنشیان در برازجان تنها گور دختر را از خود به یادگار نگذاشته اند و علاوه بر آن «چرخاب» متعلق به کوروش در یک کیلومتری جنوب غرب برازجان و کاخ«سنگ سیاه» و کاخ«بردک سیاه» در دشتستان نیز بناهایی مربوط به این دوره از تاریخ در این سرزمین هستند. در خاور گور دختر نیز بقایای کوشک اردشیر ساسانی دیده می شود. معماری بنای گور دختر درست مشابه آرامگاه کوروش در پاسارگاد اما در مقیاسی کوچکتر است. کل بنا از ۲۴ قطعه سنگ در ابعاد مختلف ساخته و بوسیله بست های دم چلچله ای به یکدیگر متصل شده اند. در ساخت این بنا مانند دیگر سازه های ساخته شده توسط معماران هخامنشی هیچگونه ملاتی به کار نرفته است. بر بالای این مقبره قسمتی فرو رفتگی شبیه به یک قاب وجود دارد که احتمالا جایگاه قرار گرفتن کتیبه ای مربوط به آن بوده است. ارتفاع واقعی بنا چهار و نیم متر است و در درون اطاقک بنا حوضچه کوچکی وجود دارد.

• گورستان مهاجمین

گورستان مهاجمین انگلیسی مربوط به دوره قاجار است و در بوشهر، محله دواس بهمنی واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۸۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

• قبر جنرال

قبر جنرال یا قبر جرنیل که تلفظ محلی عبارت «قبر ژنرال» است، نام آرامگاه یک ژنرال انگلیسی در بندر بوشهر واقع در محله سنگی است. قبر جنرال که تلفظ محلی عبارت «قبر ژنرال» است، نام آرامگاه یک ژنرال انگلیسی در بندر بوشهر واقع در محله سنگی است که به شکل ابلیسک ساخته شده مدفن یکی از فرماندهان ارتش انگلستان است که در لشکرکشی بریتانیا به جنوب ایران، در واقعه هرات در سال ۱۸۵۶ میلادی به دست نیروهای ایرانی کشته شد. محوطه این مقبره که تا سال ۱۳۹۰ هجری خورشیدی به صورت باغی از درختان محلی بود و در سال یاد شده توسط شهرداری بندر بوشهر تبدیل به پارک گردید مدفن ۳۵ تن از سربازان انگلیسی است که در آن جنگ کشته شدند. نام این ژنرال انگلیسی به درستی روشن نیست و بر سر آن میان گزارش نویسان اختلاف است. برخی منابع می گویند این مقبره کتیبه ای به زبان انگلیسی داشته که روی آن نوشته شده بوده است: اینجا آرامگاه ژنرال «د-ت-د-م» است که به دست وحشیان جنوب ایران کشته شد. برخی این مقبره را مدفن ژنرال اترام دانسته اند و برخی آن را متعلق به ژنرال استاکر ذکر کرده اند. در حالیکه ژنرال استاکر در جنگ کشته نشد بلکه در ۲۴ مارس ۱۸۵۷ در بوشهر خودکشی کرد. ژنرال اترام نیز در کلیسای وست مینستر مدفون است. نویسنده «فرهنگ بوشهر» حدس می زند که این، مقبره ژنرال استاپفورد است که در جنگ خوشاب (هشتم فوریه ۱۸۵۷) کشته شد. این سازه در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۸۶۴۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

 

تندیس شیخ حسین خان چاه کوتاهی

چاه کوتاه، روستایی از توابع بخش مرکزی در شهرستان بوشهر است. این روستا در دهستان حومه بوشهر قرار داشته و بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱۸۴۸ نفر (۴۵۵خانوار) بوده است. در قدیم این ده مرکز دهستان چاه کوتاه بوده و در ۳۸ هزار گزی جنوب برازجان و ۷ هزارگزی شوسه شیراز به بوشهر واقع بوده است. جلگه، گرمسیر و مالاریائی است و ۱۲۲۹ تن سکنه دارد. آبش از چاه، محصولش غلات، خرما و صیفی، شغل اهالی کشاورزی و راهش فرعی است و دبستان هم دارد. دهستان چاهکوتاه نام یکی از دهستانهای یازده گانه بوشهر بوده است که از شمال به دهستان عیسوند، از باختر به دهستان انگالی، از جنوب به دهستان باغک و از خاور به دهستان سمل محدود بوده است. این دهستان تقریبا در جنوب شرقی بخش برازجان واقع بوده و قراء آن در جلگه ساحلی خلیج فارس بوده است. هوای آن گرم، مرطوب و مالاریائی است و در حدود پنج هزارتن سکنه داشته است. آب مشروبش از آب چاه تامین می شده و زراعتش بطور کلی دیمی بوده است. محصولش غلات و جزئی خرما و شغل اهالی زراعت است . این دهستان از شش آبادی تشکیل شده بوده است و روستاهای مهم آن عبارت بودند از: احمدی - دوبیره و تل اشگی. راه شوسه بوشهر به کازرون و شیراز از وسط این دهستان میگذشته و مرکز این دهستان روستای چاه کوتاه بوده است.

 

رافائل(کشتی)

رافائل نام نخستین طرح کشتی های «میکل آنژ» و «رافائل» در سال ۱۹۵۸ میلادی کشیده شد است می باشد. قرار بود هنر تاریخی طراحی ایتالیایی ها با هنر و صنعت مهندسی کشتی سازی آن زمان در هم ممزوج شود و دو شناور بزرگ را ایجاد کند. طراحی ها در ابتدا، دو کشتی را با بدنه سیاه رنگ و دو دودکش بزرگ سفید نشان می داد. اما برخلاف دیدگاه سنتی کشتی سازان ایتالیایی، طراح این پروژه تصمیم به طراحی یک کشتی مدرن گرفت. بنابراین دوباره تیم طراحان دست به کار شدند و کشتی ای را با بدنه سفید همراه با دو دودکش بزرگ مشبک به سرپرستی پرفسور "موتورینو" استاد دانشگاه پلی تکنیک تورینو طراحی کردند. طراحی غریب و بی سابقه ای شده بود. در ۱۶ سپتامبر ۱۹۶۲ (یکشنبه ۲۵ شهریور ۱۳۴۱) ابتدا کلید ساخت خواهر کوچکتر، کشتی میکل آنژ زده شد. پنج ماه بعد ساخت جفت بزرگتر این کشتی آغاز شد و رافائل نیز رخ نشان داد. سه سال بعد در ۱۹۶۵ (۱۳۴۴ ش) بود که کشتی میکل آنژ به آب انداخته شد و سفر خود را میان بندر جنوا و نیویورک آغاز کرد. کمی بعد هم رافائل به طول ۲۷۶ متر و عرض ۳۱ متر ساخته شد. رافائل را از همان ابتدا بسیار بزرگتر و مجلل تر ساخته بودند و فقط در دریای مدیترانه به سفرهای دریایی فرستاده می شد. کمی بعد این کشتی گرانبها نیز میان جنوا و نیویورک سفرهای عظیم دریای اش را با ۱۷۷۵ نفر مسافر آغاز کرد. امکانات امکاناتی که در رافائل و میکل آنژ تعبیه شده بود حیرت انگیز بود. در کشتی رافائل ۸۵۰ خروجی رادیو تلفنی، ۶ استخر شنا، ۷۵۰ کابین، ۱۸ آسانسور، ۳۰ سالن اجتماعات، تالار نمایشی با ۵۰۰ صندلی و باشگاه های ژیمناستیک و پرورش قوای جسمانی و... ساخته شده بود. اما باید به چیزی اعتراف کرد و آن این بود که این دو خواهر زیبارو و پرجاه و جلال، هیچگاه نتوانستند حتی لیره ای برای خطوط دریایی کشتیرانی ایتالیا منفعت به دست بیاورند! چرا که با وجود استقبال زیادی که از این دو کشتی می شد، هزینه های سنگین نگهداری آنها دیگر جایی را برای منفعت باقی نمی گذاشت. در سال ۱۳۶۲ تصمیماتی برای بازگرداندن رافائل و میکل آنژ به سفرهای دریایی گرفته شد اما هنوز این تصمیم عملی نشده بود که در روز پنجشنبه ۲۶ آبان ۱۳۶۲ هواپیماهای عراقی بالاخره در گرماگرم بمباران خارگ و بوشهر آن را هدف موشک قرار داده و به آن آسیب جدی وارد کردند به حدی که رافائل تا نیمه در آب های کم عمق ساحلی لنگرگاه بوشهر فرو رفت. چیزی نگذشت که یک کشتی باری به نام «ایران سلام» (ایران سیام) ناگهان به صورت اتفاقی با آن برخورد کرد و به بدنه اش آسیب جدی رساند و کاری را که هواپیماهای عراقی آغازش کرده بودند تمام کرد؛ رافائل کاملا در اعماق خلیج فارس غرق شد.

 

سنگ نبشته هخامنشی

سنگ نبشته هخامنشی در جزیره خارک در سال ۱۳۸۶ در پی احداث جاده ای در جزیره خارک کشف شده است که به خط میخی ایران باستان و با طول و عرض تقریبی یک متر می باشد که بر روی سنگی مرجانی نوشته شده است. طبق تاریخ گذاری این کتیبه، قدمت آن به ۲۴۰۰ سال پیش و زمان هخامنشیان باز می گردد. در پی انتشار کشف این کتیبه، رسانه های کشورهای حاشیه خلیج فارس سعی بر تقلبی نشان دادن آن کرده بودند.

 

---

صنایع دستی

ره آورد خوراکی: خرما، ارده، ماهی، میگو و مسقطی

از صنایع دستی استان می توان گبه، گلیم، نمدمالی، حصیربافی، سوزن دوزی، زنبیل و سبد، جارو، سفالگری، مشک، لنج سازی، قایقسازی، توربافی، تونیره بافی، و دولچه را نام برد.

---

روستاهای هدف گردشگری

 

نام روستا	شهرستان
حصار	دشتستان
چاه کوتاه	بوشهر
شول	دشتستان
فاریاب	دشتستان
درودگاه	دشتستان
جزیره شمالی	گناوه
نای بند	کنگان
احشام قائدها	دشتی
خائیز	تنگستان

 

 

برآورد سطح، تولید و عملکرد در هکتار محصولات زراعی استان در سال زراعی 89-1388

                                                                                                                                     ((واحد: هکتار - تن - کیلوگرم))

 

نام محصول						سطح			تولید			عملکرد
						آبی	دیم	جمع	آبی	دیم	جمع	آبی	دیم
غلات	گندم					19282	106294	125576	48074	44544	92618	2493,2	419,1
	جو					1502	18395	19897	2801	6258	9059	1864,6	340,2
	ذرت دانه ای					199	0	199	1826	0	1826	9177,6	0
	جمع					20983	124689	145672	52701	50801	103502	-	-
حبوبات	نخود					1	0	1	2	0	2	1625	0
	لوبیا					16	0	16	33	0	33	2087,4	0
	جمع					17	0	17	35	0	35	-	-
محصولات صنعتی	توتون و تنباکو					1813	0	1813	2607	0	2607	1438	0
	کلزا					107	0	107	31	0	31	290,2	0
	سایر دانه های روغنی					1287	0	1287	1303	0	1303	-	-
	جمع					3207	0	3207	3941	0	3941	-	-
سبزیجات	سیب زمینی					103	0	103	956	0	956	9285,1	0
	پیاز					307	0	307	7255	0	7255	23632,4	0
	گوجه فرنگی					15794	0	15794	736572	0	736572	46636,2	0
	سایر سبزیجات					2571	0	2571	52073	0	52073	-	-
	جمع					18775	0	18775	796857	0	796857	-	-
محصولات جالیزی	خربزه					1382	0	1382	41343	0	41343	29915,3	0
	هندوانه					1366	0	1366	50498	0	50498	36967,7	0
	خیار					277	0	277	5543	0	5543	20010,3	0
	سایر محصولات جالیزی					1432	0	1432	43811	0	43811	-	-
	جمع					4457	0	4457	141194	0	141194	-	-
نباتات علوفه ای	یونجه					400	0	400	5098	0	5098	12744,5	0
	سایر نباتات علوفه ای					173	0	173	7421	0	7421	-	-
	جمع					573	0	573	12519	0	12519	-	-
جمع کل						48012	124689	172701	1007248	50801	1058049	-	-

 

 

منابع:

1.  لوح فشرده اطلس ایران نما - موسسه فرهنگی و اطلاع رسانی نمایه
2.  آمارنامه کشاورزی در سال زراعی 89-1388 - دفتر آمار و فناوری اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی
3. دانشنامه آزاد ویکی پدیا
4. سایت جامع گردشگری ایران
5. پایگاه خبری روستانیوز
6. پورتال مرکز آمار ایران
7. پورتال وزارت کشور

http://roostanet.ir