دکتر حسین دلشب

     استان بوشهر با دارا بودن بيش از 900كيلومتر نوار ساحلي داراي اشكال ساحلي متنوع است. از10 شهرستان در استان تنها شهرستان هاي دشتستان و جم داراي خط ساحلي نبوده و 8 شهرستان (ديلم، گناوه، بوشهر، تنگستان، دشتي، دير، عسلویه،كنگان) در جوار ساحل خليج فارس مي باشند. از 8 منطقه تحت مديريت سازمان محيط زيست در استان، 6 منطقه داراي عرصه هاي دريايي و ساحلي (پناهگاه حيات وحش خارك، اثر طبيعي ملي خارگو، منطقه حفاظت شده حله، منطقه حفاظت شده مند، پارك ملي دير نخيلو، پارك ملي نايبند) مي باشد.     مهمترين زيستگاه هاي دريايي اكوسيستم هاي مرجاني مي باشند. در آب هاي استان بوشهر مناطقي مانند جزاير خارك و خارگو، جزيره فارسي، نايبند و سواحل شهر بوشهر واجد مناطق مرجاني مي باشند. پايداري اكوسيستم دريايي، توليدات دريايي، اكوتوريسم، مطالعه و تحقيق از مهمترين دلايل حفاظت از اين مناطق مي باشد.

     جزاير متعدد استان نيز داراي ويژگي هاي طبيعي منحصر بفردي مي باشند. زادآوري پرندگان مهاجر نابستانه در جزاير نخيلو و ام الگرم و خارگو، مهاجرت پرندگان زمستان گذران در جزاير خان و تهمادون و جزاير منطقه حفاظت شده حله، تخم گذاري لاكپشت هاي دريايي بشدت در معرض خطر انقراض منقار عقابي در جزاير نخيلو، ام الگرم، خارگو و سواحل پارك ملي نايبند، تخم گذاري لاكپشت سبز در معرض تهديد در جزاير خارگو و فارسي و تخم گذاري لاكپشت دريايي زيتوني در پارك ملي نايبند از وي»گي هاي زيست بوم هاي دريايي استان مي باشد.

     وجود پستانداران دريايي در اطراف جزاير و آب هاي استان نيز از فرصت هاي استان بوده بطوري كه گله هايي از دلفين گوژپشت در منطقه حفاظت شده مند و پارك ملي دير نخيلو بصورت دائم حضور داشته و بومي منطقه مي باشند.

     پايش لاكپشت هاي دريايي تخم گذار در جزاير استان از سال ها پيش آغاز شده و تاكنون بيش از 300 قطعه از لاكپشت هاي ماده اي كه جهت تخم گذاري به مناطق و جزاير استان مراجعه نموده اند بيومتري و پلاك گذاري شده و مطالعه بر روي آن ادامه دارد.

استقرار صنايع مختلف، بنادر و صنعت حمل و نقل دريايي، اكوتوريسم ساحلي، آبزي پروري و شيلات و فرصت هاي اقتصادي سواحل از برجسته ترين نقاط قوت و فرصت هاي پيش روي استان بوشهر مي باشد.

يكي از بزرگترين فرصت هاي اقتصادي استان، وجود منابع نفت و گاز و همچنين موقعيت مناسب جهت انتقال و صادرات نفت و گاز و پتروشيمي است. بزرگ ترين صنعت و درآمدكشور از طريق صنايع نفت و گاز و پتروشيمي حاصل مي شود و در اين ميان استان بوشهر يكي از مهمترين استان ها در استقرار اين صنايع بوده و به تبع آن در معرض آلودگي ها و آسيب هاي ناشي از آن قرار دارد.در شمال استان استقرار لوله هاي انتقال نفت از استان هاي نفت خيز جهت صادرات، استقرار سكوهاي نفتي متعدد در فلات قاره و لوله هاي انتقال نفت در دريا، مخازن بزرگ نفتي در سواحل و جزيره خارك، بزرگترين و مهم ترين پايانه صادرات نفت خام كشور در جزيره خارگ و در جنوب استان نيز استقرار سكو هاي گاز و لوله هاي انتقال گاز و معانات گازي و بزرگ ترين پالايشگاه ها و تاسيسات گاز و پتروشيمي از تهديدات بالقوه  اين صنايع محسوب مي گردد.

بنابر اين سواحل نيمه جنوبي استان تحت تاثير صنايع نفت و گاز و پتروشيمي قرار گرفته و يا قرار خواهد گرفت. آلودگي هاي ناشي از استقرار صنايع در كنار دريا و همچنين استحصال زمين از دريا، عدم رعايت حريم دريا و همچنين تغيير شكل خط ساحلي تاثير مهمي بر تخريب سواحل خواهد داشت. هم اكنون سواحل مورد استفاده در طرح هاي پارس جنوبي غالباً با استحصال اراضي از دريا و همچنين سنگ چين شدن ساحل شكل طبيعي خود را از دست داده است.   

     عمده ترين تهديدات در بخش زيست بوم ها مربوط به تخريب مناطق مرجاني به علت روش هاي مخرب صيد، برداشت مرجان از سواحل، لنگر اندازي در مناطق مرجاني و گرمايش و آلودگي هاي دريايي مي باشد. ازدياد توتياي دريايي نيز در مناطق مرجاني گزارش شده است كه علت آن به نظر مي رسد برداشت بيش از حد آبزيان در مناطق حساس مرجاني و آلودگي هاي ناشي از افزايش مواد مغذي آب باشد.

     صيد و صيادي از عمده ترين تهديدات زيست بوم هاي دريايي است. افزايش تلاش صيادي، روش هاي مخرب صيد مانند استفاده از تور ترال، گوشگير كفي(ركسي)، و تور هاي مونوفلامنت، عدم رعايت ممنوعيت در مناطق تحت مديريت و مناطق حساس مي باشد.

     استقرار شهر هاي بزرگ در سواحل و تكميل نبودن شبكه دفع پساب و تصفيه خانه پساب نيز يكي از عوامل آلايندگي در سواحل استان مي باشد. در اكثر محلات شهر(حتي در نقاطي كه واجد سيستم دفع پساب مي باشند)، پساب خام بصورت مستقيم وارد كانال هاي دفع آب هاي سطحي شده و پس از پيمودن مسيري به كانال هاي بزرگتر و در نهايت به دريا ريخته مي گردد و باعث آلودگي ميكروبي آبهاي ساحلي، افزايش مواد مغذي آب دريا و از بين رفتن جوامع آبزي و آبسنگ هاي مرجاني در سواحل مي گردد. 

     از ديگر تهديدات آلودگي هاي دريايي وجود پسماند هاي شناور  و در دريا و حركت آن ها با امواج و به ساحل رسيدن آن ها مي باشد. اين پسماند ها كه اغلب توسط شناور هاي كوچك و بزرگ توليد مي شود باعث آلودگي محيط زيست دريايي مي گردد. تورهاي صيادي سرگردان و تورهاي اسقاطي نيز باعث توليد پسماند گرديده و باعث گير افتادن و تلف شدن انواع جانوران و نوزادان آن ها مي گردد.تردد شناور های بزرگ  یکی از تهدیدات پستانداران دریایی است.

در مورخ    23 اسفند ماه  لاشه یک نهنگ در سواحل شهرستان عسلویه و در روز بعد لاشه نهنگی دیگر در سواحل شهرستان تنگستان بتوسط امواج به ساحل اورده شد .در بررسی های بعمل آمده از هردو پستاندار عظیم الجثه کره زمین آثار حادثه با شناورهای بزرگ مشاهده شد .با توجه به بررسی آماری حوادث پستانداران دریایی در سالهای گذشته عمده تا در زمستان اینگونه مرگ و میرها اتفاق میافتد و نشان از مشاهده و تردد این گونه های با ارزش دریایی در این فصل است که به دلیل تردد در سطح و عمده تا رفتارهای تغذیه ای است.پستانداران دریایی از مهمترین گونه های با ارزش دریایی بوده که  در زنجیره غذایی دریایی از نقش ارزشمند اکولوژیک برخوردارند.

در مواردی نیز هم به دلیل حادثه و هم به دلایل متعدد دیگر مانند تعقیب  صید تا ساحل و یا گرفتاری در جزر بزرگ و یا عوارض طبیعی و... ممکن است این پستانداران بزرگ در خشکی گرفتار شوند که در این راستا اداره کل حفاظت محیط زیست بوشهر نسبت به انتشار کتاب  راهنمای امداد نجات پستانداران دریایی در سال 1393 و با همکاری معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست زد. و همچنین نسبت به تهیه بروشور راهنمای عملی با استفاده از تصاویر اموزشی اقدام نموده است.

همچنین دو کتاب آموزشی در خصوص زندگی دلفین ها برای کودکان تهیه و چاپ گردید که به دنبال آن تهیه دیگر گونه های حساس دریایی در محدوده آبهای استان بوشهر نیز در مرحله نهایی چاپ است .

یکی از برنامه های مهم اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر آموزش با استفاده از روشهای نوین صمعی و بصری و ایجاد کارگاه آموزشی در مدارس در سه مقطع تحصیلی است.در همین راستا در پاییز و زمستان 1393 آموزش  صرفه جویی انرژی با متدهای بین المللی در مدارس شهر بوشهر و برازجان برای 1000 دانش آموز  انجام گردید که بسیار موفق و مورد استقبال قرار گرفت.آموزش عملی تالاب در مدارس ومنطقه حفاظت شده حله بعنوان ذینفعان تالاب حله و در ساحل شهر بوشهر با برپایی مدرسه تالاب و به مناسبت روز جهانی تالابها از دیگر موارد مهم و مورد استقبال شهروندان ،سازمانهای مردم نهاد بود. کارگاه آموزشی پرسش ریاست جمهوری در طرح مهر در شهرستان جم ،و تدریس و آموزش اهمیت زندگی دلفین گوژپشت و حفاظت از آن درمدارس شهر بردخون خصوصا اولین مدرسه زیست محیطی آن شهر و بدلیل همجواری با پارک ملی دریایی دیر-نخیلو در اسفند ماه 93 از کارهای با ارزش در زمینه آموزش محیط زیست بوده که با همکاری سازمانهای مردم نهاد انجام گردید.از موارد دیگر آموزش صرفه چویی آب با اجرای تاتر برای کودکان و آمزش شناسایی پستانداران دریایی در اداره کل حفاظت محیط زیست بوشهر انجام گردید.

دو کارگاه اختصاصی طرح مدیریت زیست بومی با مشارکت محلی جهت تهیه طرح حفاظت از تالابها با مشارکت جوامع محلی و سازمانها و ادارات دولتی از مهمترین طرحهای آوانگارد در حوزه محیط زیست بوده که بعنوان پایلوت تدوین گردید.همچنین در بهار 94 طرح خفاظت از زیستگاه پلنگ در استان بوشهر ،که مراحل بازدید منطقه ای آن انجام شده و آماده برگزاری کارگاه و شروع انجام پژوهش است انجام خواهد شد.

از مهمترین اولویت های ما در سال جدید شروع کارگروه ریزگردها با ریاست استاندار محترم خواهد بود که مقدمات آن وشناسایی کانون های محلی تولید گرد و غبار انجام شده و آماده ارائه در کارگروه و تصمیم گیری و اختصاص ردیف های بودجه ای ملی و استانی است. همچنین مطالعه مدیریت مناطق چهارگانه و تحت مدیریت محیط زیست استان با عنایت دکتر سالاری استاندار محترم بوشهر با  اختصاص مبلغ پنجاه میلیون تومان در پارک ملی دیر- نخیلو آغاز گردید.در همین زمینه تفاهم نامه ای بین استاندار محترم بوشهر و سرکار خانم دکتر ابتکار ریاست سازمان حفاظت محیط زیست منعقد گردید که این مهم به سرانجام بررسد.

تهیه سند زیست محیطی استان،اجرای فرامین مقام معظم رهبری در خصوص محیط زیست،اقتصادسبز و اقتصاد مقاومتی،مدیریت سبز، مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیائ مناطق زیستی با ارزش ،پایش آنلاین،و.......برنامه های متعدد  دیگر  اعم از ملی و استانی شروع خوبی برای سال 94 است .البته امور پژوهشی،مطالعات اجرایی، پایش مستمر مناطق ،رودخانه ها،سواحل و دریا نیز برای جلوگیری از آلودگی و تخریت نیز ادامه خواهد داشت.

تهیه سند آمایش سرزمین استان از برنامه های بسیار مهم استاندار محترم بوشهر جناب دکتر سالاری است که در آن به مسائل محیط زیست توجه ویژه خواهد شد .من نیز در تمام کمیته ها و کارگروها جهت تهیه شرح خدمات تا انتخاب مشاور حضور داشته ام و این نتیجه توجه مدیریت استان به توسعه پایدار است.