نسیم جنوب - مرتضی رضائی

خدیجه گرشاسبی عضو اصولگرای شورای شهر، در نطق بیش از دستور خود در جلسه علنی شورا، خواهان توجه جدی به مشکل شنای آقایان در ساحل شد. وی با انتقاد از رعایت نشدن شرعیات در این خصوص، خواهان تعبیه مکان مستتر شده و دارای حصاری برای شنای آقایان در دریا شد تا شرعیات پاس داشته شود.

اما قصه از چه قرار است؟ چه خللی تازه ای دیده شده و چه نقص عمده ای پدیدار شده که نیاز به صرف انرژی و نیرو و پول بسیار است تا آن خلل مرتفع شود؟ چه مشکل آنی و چه مشکل ساختاری و ریشه داری بروز کرده است که نیاز به چنین هزینه کردی احساس شده است؟ چند درصد مردم بوشهر واقعا قائل به چنین مشکلی بوده و چند درصد از مردم شهر با هزینه برای چنین چیزی موافقت دارند؟ حق اکثریت و اقلیت در این زمینه چه بوده و چه هست؟

بوشهر شهری است که در برخی تخمین ها سابقه تمدنی آن تا هفت هزار سال پیش بر می گردد، آن هم نه به عنوان شهر یا روستایی گمنام، بلکه به عنوان یکی از مهم ترین و زاینده ترین کانون های تمدنی در جنوب ایران و حوزه خلیج فارس. دریا و دریاگردی همواره بخشی از تمدن و فرهنگ لاینفک بوشهر بوده است. هنگامی که فرهنگ عامیانه و عمومی شهر که متأسفانه توسط اعضای همین شورای شهر بارها به دیده تحقیر و شماتت به آن نگریسته شده تا کم کاری ها و بی دقتی های خود در اجرای طرح ها و به سرانجام نرسیدن آن ها را به گردن این فرهنگ بیندازند. اما زندگی در اینجا متناسب با ساختار جغرافیایی و نیازهای مرتبط با زندگی در این اقلیم شکل گرفته است. می توان از معماری سنتی و دیرپای بوشهری به عنوان یکی از مهم ترین مثال ها در این مورد اشاره کرد که چگونه فرهنگ عامیانه، گذشته بوشهر را باز می نمایاند و نشان می دهد که در گذشته چگونه رفتار می شده است.

این دریای زیبا و بی نظیر در جهان که البته به خاطر بی مسئولیتی های مسئولین این استان از دیرباز تا کنون جز به کار دفع فاضلاب و دور ریختن نجاسات شهر، هیچ توجه ویژه ای به پتانسیل هایش نشده و به دست تباهی و فراموشی سپرده شده، همانند گرما و شرجی، جزء همین فرهنگ عامیانه و شکل دهنده به ساختارها و باورها و انگاره های ذهنی و رفتاری آن بوده است. در تمام این فرهنگ انباشت شده در طول هفت هزار سال یا حتی بیشتر، هیچ نشانه ای از رفتار خاصی، در خصوص شنای خانم ها و آقایان در ساحل به ثبت نرسیده است. این به چه معنا می باشد؟ سکوت فرهنگ در این زمینه نشان می دهد که مردم بوشهر در نظمی خودانگیخته و خودساخته منهای دخالت های ارگان های حکومتی و رسمی، مسائلش را خود حل کرده و یا به بیان بهتر مسئله ای در این زمینه نداشته است که بخواهد راه حلی برای آن پیدا کند.

فرهنگ عامیانه به عنوان میراث بر جا مانده از هزاران سال تجربه زندگی مشترک ایرانی ها در جوار هم، چنانچه نسبت به شنای آقایان و بانوان در سواحل، زاویه خاصی داشته، باید آن را در خود هضم می کرده و سنن و آداب و رسوم ویژه ای بنیان می نهاده است. اما مشخص است که فرهنگ عامیانه و عمومی شهر، هیچ خللی در این زمینه در طول این هزاران سال مشاهده نکرده که بخواهد برای حل آن «سنت» بنیان بگذارد. اینک در پسِ این انباشت تجربه و نظم خودانگیخته و خودجوش و همبسته با زیست عمومی بوشهری ها، در جلسه شورای شهر، یکی از نمایندگان بدون توجه به این انباشت تجربه، با پیش کشیدن شرعیات، خواهانِ هزینه کرد برای حل مسئله ای شده است که آن را مسئله شهروندان قلمداد می کند.

بنا به شواهد و مشاهدات مستقیم، تقریبا در تمامی سواحل شنای بوشهر، خانم ها و آقایان، یا به عبارت بهتر، خانواده ها مشغول شنا و تفریح هستند. خانواده های ایرانی در شکل راستین خود همیشه و همواره کانون محبت و غیرت توأمان بوده است. در تمامی سواحل مشاهده شده، خانواده ها در جوار مردان خود و در کنار فرزندان خود مشغول به شنا هستند. مشخص و واضح است که مردم بوشهر، مردم غیور و با عزت نفس بوشهر، چنانچه در سواحل شنا، نکته ای خلاف غیرت مندی و عزت نفس خود و خانواده هایشان مشاهده می کردند، هرگز تن به این مسئله نمی دادند تا به همراه نوامیس خود در سواحل به شنا بپردازند. مفهوم نظم خودجوش و خودانگیخته همین است. این در حالی است که در هیچ یک از این سواحل، نیروهای انتظامی و حکومتی، قوه قاهره و اجبارگر و هیچ نماد و سمبل امنیتی برای برقراری نظم و شئونات وجود نداشته و این خود مردم هستند که به صورت خودانگیخته و براساس وجدان عمومی و فرهنگ عامیانه و تجربه چندین هزارساله پشت سر آن، امنیت روانی خود و خانواده هایشان را تأمین کرده و از در کنار هم بودن لذت می برند.

هر گونه دستکاری این نظم خودانگیخته که جزء فرهنگ این شهر است با واکنش شدید و مقاومت مردم مواجه خواهد شد. تجربه های شکست خورده ای در این زمینه وجود دارد. تفکیک سواحل شنا با هزینه کردهای بی مورد و بیهوده در حالی اتفاق می افتد که خود مردم شهر و مشتاق شنا در تمامی این سال ها همچون هزاران سال گذشته شنا کرده اند و هیچ مورد تعرض و یا اهانتی که در این سواحل اتفاق افتاده باشد و به تکرر رسیده باشد گزارش و ثبت نشده است. مهم ترین مکانیسم مشروعیت بخش به این سنت های دیرپا، همین عزیز بودنش در میان عامیان و عموم مردمی است که اینک یکی از نمایندگان شورای شهر، از موضع بالا و با فاصله از مردم، متوجه نقصِ در آن شده است.

خدیجه گرشاسبی یکی از نمایندگان شورای شهر بوشهر، بر اساس اصول اعتقادی و ایدئولوژیک خود، خواهان هزینه از بودجه عمومی برای حل مسئله ای است که شواهد نشان می دهد مسئله عمومی مردم نیست و استقبالی نیز به راه حل های این مسئله نخواهد شد. اشکال اصلی شورای شهر در تصمیم گیری های خلع الساعه اش این است که به کارشناسی و افکارسنجی و بررسی نمونه های شکست خورده و یا موفق مشابه با تصمیماتش هم در گذشته این شهر و هم در سایر بلاد و نقاط ایران و جهان دست نمی زند. این واقعا تأسف بار و هزینه زا بوده و هست.

اما این نگرش ایدئولوژیک چقدر به نگرش مردم شهر غیور و مسلمان بوشهر نزدیک است؟ آیا افکار سنجنی صورت گرفته است؟ آیا مطالعات تخصصی چنین خواسته و مطالبه ای را نشان می دهد؟ کسانی که چنین مطالبه ای دارند، چند بار در طول سال خود به شنا می روند؟ مشخص است که افرادی که در سواحل به همراه خانواده هایشان برای شنا و تفریح حاضر می شوند، دیدگاهشان هیچ سنخیتی با دیدگاه امثال خانم گرشاسبی ندارد. شنا و تفریح در ساحل یکی از خانوادگی ترین تفریحات بوشهری هاست که قرن هاست انجام می شود. احداث پلاژهایی مخصوص در بوشهر با استقبال عمومی و متوقعِ مسئولین مواجه نخواهد شد؛ چرا که با فرهنگ عمومی شهر که همان خانوادگی بودن تفریحِ مفرحِ شناست همخوانی ندارد. جداسازی سواحل شنا یعنی جداسازی خانواده ها و شقه کردن آنان. این کجا با فرهنگ عمومی مردم بوشهر و سنن و آداب چند هزار ساله این شهر همخوانی دارد؟ وقتی مسئله مردم، این نیست، راه حل های ساخته و پرداخته شده برای آن هم با استقبال، نه تنها مواجه نمی شود، بلکه برعکس؛ در برابر آن کوهی از مقاومت هم قرار می گیرد.

جا دارد در پایان این گزارش از اعضای شورای شهر عاجزانه خواهش کرد به جای اتلاف منابع مادی و ریالی و روانی این شهرِ مستهلک شده، فکری برای معضلات و مشغله ها و مسئله های واقعی و عمومی مردم کنند. مردم، شهری توریستی و زیبا می خواهند و این حقشان است. مردم سایر بلاد و شهرها چرا باید وقتی می توانند در کنار خانواده هایشان در سفرها از سایر مواهب طبیعی ایران لذت ببرند، تن به شقه شدن خانواده هایشان در سفرهایشان داده و به بوشهر آمده تا شنا کنند؟ چه کار کارشناسی پشت این موضع گیری و این ادعا انجام شده است؟ مسئولین به چه حقی بودجه های عمومی شهر را صرف منویات درونی و سلیقه های خویش می کنند تا در پایان تنها آه کاشته شود و حسرت و افسوس برداشته شود؟ بوشهر در رقابت با سایر شهرهای جنوب برای جذب توریست ها و گردشگران، با این برنامه های مشعشعانه شهرداری و شورای شهر دارای چه امتیازی می شود تا بر رونق اقتصادش بیفزاید و پتانسیل هایش بالفعل شود؟