سعید بردستانی - داستان?نویس

محسن شریف را با مجموعه داستان «ورار» و رمان?های «آس نحس»، «فصل?های تکراری» و «سال?های صبر» می?شناسیم. «تب نوبه» پنجمین اثر و چهارمین رمان این نویسنده پیشکسوت بوشهری است. 

«تب نوبه» پس از چند سال کش و قوس در اواخر سال 94 توسط انتشارات «افراز» منتشر شد. اما داستان «تب نوبه» چیست؟ «تب نوبه» داستان سرزمینی تب کرده و خشن به نام «ایالت» است که بر مبنای رسوم و قواعد جعلی بنا گذاشته شده و همه چیز آن را با دروغ و ریا به تاراج برده?اند. این ایالت با اینکه تمام نشانگان اقلیم جنوب را در خود دارد و آشناست، اما در عین حال ناآشناست. چرا که نویسنده از تمام عناصر آشنازدایی کرده و جنوب خودش را بنا کرده است. به عبارت دیگر نویسنده مثل یک خداوندگار ابتدا زمان و تقویم زمانی خود را می?سازد: «این جور شنبه?ها را اصلا نمی?شد با تاریخ ایالت میزان کرد، اما هر از گاهی مقدر می?شد. اول به یک پیش درآمد فریبنده، به افسونی مثل نوازش جادو تا بد به دل نیاید. بعدش طرح دمغ زمان توی سکوت سنگین، توی تنفس گرم و جنبش نیمه?کاره و زمان خیالاتی می?شد، در خود فرو می?رفت.» و سپس به کار ساختن زمین و سرزمین خود مشغول می?شود «بعدتر، کمی مانده به چموشی زمین نسیم خنکی می?وزید، طلایه?دار حادثه? کاری و ناگهان تمام دست?ها روی کلاه و صورت برمی?گشت. گاهی هم آفتاب از بام سرپله پایین?تر می?آمد، مثل برات جهنمی و گرما به دل می?زد.» و در این راه سعی می?کند استانداردهای قراردادی خودش را بر سرزمین جدید حاکم کند. روابط، مشاغل، وظایف، آدم?ها، طرح?ها، توطئه?ها و همه چیز بازتعریف می?شود. کاری دشوار که ساختن ماکوندوی مارکز و یوکناپاتافا فاکنر و بارسِت شایر ترولوپ را به یاد می?آورد. 

اما نویسنده می?داند که ابزار? محوری بازساخت و بازتعریف یک جغرافیای جدید، زبان است؛ زبانی که ضمن آشنا بودن باید ناآشنا و شاید مرموز باشد؛ زبانی که ضمن حفظ ریشه?ها باید از نو ساخته و پرداخته شود. برای حفظ ریشه?های زبانی، نویسنده دو ساحت زبان فولکلور و زبان کهن را در اختیار دارد و برای بازتولید، سبک نگارش و تجربه آثار پیشین خود را . نویسنده در این رمان با ارائه دایره وسیع واژگانی تا حد زیادی موفق می?شود ضمن چنگ انداختن در همیان زبان کهن از یک سو و فولکلور از سوی دیگر، عبارات و ترکیبات تازه?ای را نیز فراچنگ آورد که گویا اولین بار است به مخاطب عرضه می?شود. برای نمونه در کنار واژگان کهنی مانند پارینه، پیرارینه، دلپری، جرثومه، عصاری، وسطا، نُکول، هَنَک، و واژگان فولکلوری مانند: پَهن و پُشور، علف توله، پوشَن، گله گوسه، وهچیره، پرنج، تلگدون، گردنباری، سمات، پشنگه، مروا، پَسَندر، پریزه، شهکه، لُمبه، زچ و... چنین ترکیبات و عبارات تازه?ای را هم می?توان دید مانند: باران همه?شَهره، چهره? گل از گلش شکفته، مشتوازی، جناس ورزانده، بخار جربزه، شهکه پرمدعا، ویار خودگردانی، ترکه واکُرخیده و... . زبان در رمان «تب نوبه» ادامه همان زبان خاص شریف است که زبانی است پرداخته و آراسته به استعاره، کنایه، نشانگان، واج?آرایی، تضاد و...؛ زبانی که بیشتر سویه?های شاعرانه دارد تا روایت?گرانه؛ زبانی که برای روایت هیچ شتابی ندارد، بیشتر توصیفی است تا نمایشی و به جای حرکت خطی اغلب حرکت در مدارهای بسته را نقشه راه خود می?کند. 

اما زبان در این اثر برای ترسیم جهانی که در حال بازتولید آن است به جای اینکه رویکردی آشکارسازانه داشته باشد، رویکردی پنهان?کارانه دارد، چرا که با جهانی سر و کار داریم که آزار سرتاسر آن را فراگرفته و سخن گفتن از جنبه?های ریاکارانه آن کار سهلی نیست. از این لحاظ «تب نوبه» رمانی دشوارخوان است. در واقع نویسنده کلام را در لفافه پیچانده تا به گوش اغیار نرسد. نویسنده در چنین فضایی دلمشغول تاریخی است که بر سرزمینی تب کرده رفته و هیچ کس سخنی از آن نمی?گوید، اما درست مانند نقال رمان از این تاریخ تب، هم می?گوید و هم نمی?گوید.