مجموعه ساختمان های عمارت ملک در حدود ۱۰۰ سال قدمت دارد و در پنج کیلومتری شهرستان بندر بوشهر و در نزدیکی میدان بهمنی قرار گرفته است .این عمارت متعلق به یکی از ثروتمندان بوشهر به نام “محمد مهدی ملک التجار” بوده است.

او مردی بسیار ثروتمند محسوب می ‌شد تا آن جا که خود یک بانک خصوصی راه اندازی کرد. ملک التجار به ولخرج بودن و اسراف کاری شهره بوده تا آن ‌جا که در سفرنامه سدید السلطنه ذکر گشته است او برای عروسی پسر خود از بوشهر تا بهمنی را فرش کرده است و سماورها را با اسکناس روشن کرده است. او با حکومت قوام ‌السلطنه در بوشهر به مخالفت برخاست و خود حاکم بوشهر شد.

ملک التجار جهت گذراندن امورات خود از املاک ‌اش در کلکته درآمد حاصل می ‌کرد. در روایات ساخت عمارت ملک آمده است که ملک التجار با سر کنسول فرانسه در بوشهر حشر و نشر داشته است و برای مدتی به املاک سر کنسول در فرانسه سفر می‌ کند و با دیدن قصر او در فرانسه خواستار ساخت نمونه ‌ای از این کاخ ‌ها در بوشهر می ‌شود و معمار فرانسوی قصر کنسول را به خدمت گرفته تا قصری را برای او مهیا کند که حاصل این امر ساخت “عمارت ملک” بوده است. از نظر هندسی، عمارت ملک یکی از زیباترین عمارات جنوب کشور است. اعیانی عمارت 4700 متر مربع و عرصه‌ ی آن 24500 متر مربع است.

مساحت زیر بنای آن 4000 متر مربع بوده و در دوره قاجاریه توسط معماران فرانسوی با مصالح محلی احداث شده و درب و پنجره آن زیر نظر مهندسین فرانسوی ساخته شده است. وی برای سفر تفریحی- تجاری به کشور فرانسه رفته و در آن جا کاخ یکی از وزرای قرن وسطی را می بیند و نمونه آن را در بوشهر پیاده می کند.

نوع و سبک معماری این بنا از سبک ساختمان سازی دو قرن پیش سواحل خلیج فارس که به “بنگله” معروف است تاثیر گرفته و دارای یک قسمت استحفاظی، بارو و شاهنشین و قسمتی به صورت چند ایوان و اتاق های مسکونی است.

این کاخ توسط متجاوزین انگلیس اشغال شده و به صورت مقر نظامی آن ها درآمد. آن ها بعد از سال ها استقرار در این کاخ با ورشکست شدن ملک التجار (صاحب اصلی کاخ) لوازم نفیس آن را با قیمت کم خریداری کرده و با خود بردند. در اواخر سلطنت رضا شاه این عمارت که خوابگاه نظامیان شده بود، پس از چندین بار بازسازی رو به ویرانی نهاد و متاسفانه به خاطر وسعت زیاد هنوز مرمت نشده است.

تاریخ تعمیرات عمارت را از نوشته ‌ای بر روی چوب تالار میانی می ‌توان دریافت با نوشته ‌ی “انگلستان 1918”.

عمارت ملک شامل بخش‌ هایی چون پیش خوان شامل فضای باز گسترده ‌ای که پیوند دهنده ‌ی فضای شهر با این مجموعه است که در عقب به سکو و عمارت اصلی و سر در ختم می‌ شد. سکو نیز صفه ‌ی عظیمی بود که حدود جلوی بنای سر در را تشکیل می‌ دهد و با یک ردیف پله به بنای اصلی متصل است.

سر در نیز فضای ایوان مانندی ‌ست که با 3 ستون جفتی به ساختمان اصلی متصل است و در بزرگ بی ‌نظیر از جنس چوب سای یا آبنوس با تزئینات فلزی آن را کامل می ‌کند. ترکیب زوج ستون‌ های دو طاقی را در کنار هم شکل داده که حاکی از نسخه برداری آن از یک بنای اروپائی است.

عمارت اصلی که عظیم‌ ترین بخش این مجموعه می‌ باشد شامل فضای میانی مدوری است که در دو طبقه با دیوار ‌های نقاشی شده ساخته شده بود. سالن پائین به منظور ملاقات‌ های رسمی ملک التجار و سالن بالا به منظور ضیافت ‌های خصوصی در نظر گرفته شده بود.

طی سالیان اخیر این عمارت تنها به صورت مقطعی و در چند فصل کوتاه استحکام بخشی شده و عملیات مرمت ویژه ای بر روی آن انجام نشده است.

عمارت یاد شده که هم اکنون پناهگاه خانواده هایی از قشر بسیار ضعیف جامعه است، چیزی جز مخروبه ‌ای با دیوار ‌های سیاه و در ‌های شکسته شده از آن باقی نمانده است. بنا به گفته یکی از ساکنان این عمارت، در حال حاضر این ساختمان محل زندگی ده ها خانواده بی سر پناه شده است که هر یک در یکی از اتاق های این بنا زندگی می کنند، با توجه به صحبت هایی که با یکی از بچه های ساکن این عمارت نیز داشتند ، هیچگونه امکاناتی از قبیل برق در این ساختمان موجود نیست و ساکنان آن در شرایط خاصی بسر می برند و این در حالیست که ظاهرا اقدام خاصی برای اسکان ساکنان این عمارت در مکان مناسب دیگر و حفظ و مرمت این بنای تاریخی صورت نگرفته است.

امیدواریم هر چه زودتر این بنای تاریخی که در در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۸۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است دوباره ارزش گمشده ‌ی خود را باز یابد .

http://www.makanbin.com