شرق : پدرام سلطانی

پیش?بینی کار سختی است اما آنچه قابل حدس است این است که می?توان روندهای اقتصادی کشور در سال ٩٥ را به?دقت بررسی و نحوه ادامه آنها در سال آینده را تا حدودی پیش?بینی کرد. 

١- اتفاق اصلی سال ٩٥، بی?شک ماجرای برجام بود. بااین?همه با شروع انتخابات آمریکا، برجام وارد یک چالش جدی شده و سرعت برگشت ایران را به زمان پیش از تحریم?ها، تا حدودی کند کرده است. ازسوی?دیگر در سال ٩٦، ایران نیز با انتخابات ریاست?جمهوری مواجه است و طبعا این دو مسئله در کنار هم فضای اجرائی?شدن برجام را پیچیده?تر کرده است. دراین?میان، آنچه می?تواند روند اجرائی?شدن برجام را در سال جدید سریع?تر کند و به ما امکان مدیریت آن را بدهد، پرداختن به کمیت و کیفیت ارتباط با دنیاست. کنشگران دولت، بخش خصوصی و حتی نهادهای مدنی که صاحب ارتباطات جهانی هستند در صحنه جهانی باید بیشتر، هدفمندتر و محاسبه?شده?تر از قبل حضور داشته باشند. به?همین?خاطر ما در اتاق بازرگانی ایران برای توسعه حضور در جنبه?های مختلف بین?المللی برنامه?هایی داریم. دراین?میان به نظر می?رسد که دولت در غوغای انتخاباتی سه، چهار ماه اول سال ٩٦، پرچم تعاملات بین?المللی را قدری پایین بکشد. 

٢- روند دیگری که در چند سال اخیر شاهدش? بودیم و کماکان دارد خود را به اقتصادمان تحمیل می?کند، موضوع «شکافِ رکودی» در اقتصاد کشور ماست. منظور از شکاف رکودی این است که بخش?هایی از اقتصاد ما که به?واسطه اجرائی?شدن برجام یا فرصت?های ناشی شده از آن، توانسته?اند رشد قابل قبولی داشته باشند (به?خصوص در حوزه نفت و گاز) موجبات افزایش نرخ رشد اقتصادی را در کشور فراهم کرده?اند. اما هنوز در بعضی از بخش?ها (ازجمله ساختمان، معدن و صنایع کوچک و متوسط) شاهد رکود عمیقی هستیم. 

این شکاف رکودی یک دوقطبی را در اقتصاد ما شکل داده که به نظر می?رسد در سال آینده نیز ادامه پیدا خواهد کرد و از آنجا که من پیش?بینی ادامه رشد اقتصادی امسال در سال آینده را ندارم، به نظرم می?رسد در سال ٩٦، رشد اقتصادی ٩٥ را شاهد نباشیم مگر آنکه یک برنامه هدفمند و جسورانه بتواند فرصت?های به?وجودآمده در بخش?های پررونق اقتصادی را به بخش?های دیگر متصل کند. اگرچه در سال ٩٦ انتخابات و بعد از آن هم تغییر کابینه عملا نیمه نخست سال را برای برنامه?ریزی در این مسیر از مدار خارج می?کند.

٣- از موارد بارز دیگری که در چند سال گذشته اقتصاد کشور ما با آن روبه?رو بوده مسئله مدیریت و کاهش نرخ تورم است. پیش?بینی?ها این است که این روند در سال ٩٦، جهت عکس خودش را در پیش می?گیرد و ما شاهد افزایش نرخ تورم هستیم که این مسئله یکی از نگرانی?های ذی?نفعان و فعالان اقتصادی کشور به شمار می?رود. ما سختی?های کاهش تورم را تحمل کردیم و امروز در این نقطه قرار داریم اگر دوباره قرار باشد تورم سیر صعودی به خود بگیرد، این به آن معناست که باید منتظر بی?نظمی?های اقتصادی و آثارش بر سبد کالای خانوار باشیم؛ البته امیدوارم که این پیش?بینی درست نباشد و انضباط پولی کشور در سال ٩٦ مانند سه سال گذشته حفظ شود و ما راه رفته را دوباره بازنگردیم.

٤- موضوع بعدی که در پیوند با این موارد است، بحث نرخ رشد اقتصادی در سال ٩٦ و نرخ بی?کاری است. صاحب?نظران متفق?القول?اند که در سال آینده نباید منتظر باشیم که رشد بیش از ٧٠درصدی ٩ماهه اول امسال در بخش نفت و گاز تکرار شود؛ بنابراین اگر رشد این بخش را برای سال آینده، رشد ملایمی فرض کنیم باید موتورهای رشد اقتصادی در سایر بخش?ها روشن شوند. واقعیت به ما می?گوید که در بخش?های دیگر، این موتورها هنوز روشن نیستند و باید انتظار نرخ رشد پایین?تری را نسبت به امسال داشته باشیم و بنابراین مسئله بی?کاری به ?عنوان یک مسئله جدی مطرح خواهد شد. آیا ما می?توانیم نرخ بی?کاری را کنترل یا کاهش بدهیم؟ پاسخ به این سؤال با توجه به پیش?بینی نرخ رشد اقتصادی سال آینده، منفی است. به گفته ناظران مختلف برای اینکه بتوانیم نرخ بی?کاری را کنترل کنیم به نرخ رشد اقتصادی بالای شش درصد و حتی هشت درصد نیاز داریم که این هم یکی از چالش?های اساسی ما در سال آینده خواهد بود.

٥- موضوع دیگری که پیش?بینی آن در سال جدید ضروری و تا حدودی نیز سخت است، بحث سرمایه?گذاری است. اقتصاد ما نیازمند سرمایه?گذاری حداقل به میزان ٢٠٠? میلیارد دلار در سال است تا بتوان به نرخ رشد اقتصادی که گفته شد نزدیک شویم. برای این میزان هم ترکیبی که در نظر گرفته شده، ٥٠ ?میلیارد سرمایه?گذاری مستقیم خارجی و بقیه داخلی که هر دو بسیار دور از دسترس به حساب می?آید. ما نمی?توانیم انتظار داشته باشیم که در شش ماه اول سال ٩٦ اتفاق خاصی در حوزه سرمایه?گذاری کشور بیفتد و درباره شش ماه دوم سال هم همه چیز به فعل?وانفعالات سپهر سیاسی جهان بستگی دارد. ادامه یا اصلاح فرامین رئیس?جمهور آمریکا، نتایج انتخابات در ایران، تنش?های منطقه و فشار جدی?ای که رقبای منطقه?ای ما در حوزه پروژه ایران?هراسی ایجاد کرده?اند از عوامل تأثیرگذار دراین?زمینه است.

٦- در پایان باید به موضوع مهم دیگری هم اشاره کنم که اگرچه به?طور مستقیم به مسائل اقتصادی کشور مربوط نیست اما خواه?ناخواه جزء سه عامل مهمی است که می?تواند اقتصاد ما را متأثر کند و آن مسئله فضای روانی است که در کشور به?واسطه گفتمان?های تند به وجود آمده است. برای بالندگی اقتصادی کشور نیاز به آرامش و امنیت روانی داریم و به نظر می?رسد که در این حوزه می?توانیم با تدبیر درست، جو روانی ایجادشده را کنترل یا معکوس کنیم. ما باید سعی کنیم در چنین شرایطی رقبای ما که دیدن آرامش ایران برایشان خوشایند نیست، از به?دست?آوردن و دامن?زدن به این فضا محروم شوند. اگر درست و با تدبیر، گفت?وگوها و بحث?های عمومی در فضای عمومی کشور انجام شود بسیاری از بهانه?ها را از دست رقبای خارجی و کشورهای ناخرسند از توسعه ایران می?گیرد و اگر بی?احتیاطی شود عملا بهانه?ای به دست آنها داده خواهد شد که از آن برای بزرگ?نمایی یا چنگ و دندان نشان?دادن به ایران بهره خواهند برد.