شرق، آرزو فرشيد: چند صياد ديگر بايد قرباني شوند تا كسي فكري به‌ حالشان بكند؟ صياداني كه به اميد صيد بيشتر راهي دريا مي‌شوند و به دلايلي مثل توفاني‌بودن دريا، كمبود امكانات در قايق‌ها و... بازگشتشان با خداست. در مرزهاي شمالي ماجرا فقط بازداشت ماهي‌گيران ايراني از سوي تركمنستان است، اما اوضاع در جنوب خيلي بدتر از اين حرف‌هاست؛ مسئله، جان صيادان ايراني است. ماهي‌گيراني كه اغلب فاميل هستند با مجوز شيلات يا درياباني به دريا مي‌روند و معلوم نيست كه اين دريا، روزيِ‌ خانواده‌شان را مي‌دهد يا جانشان را مي‌گيرد. اگر سمت اقيانوس نرفته و به چنگ دزدان دريايي سومالي نيفتند، در خليج فارس گرفتار عربستان مي‌شوند. شناورهاي عربستان كه قبلا بازداشت ‌می‌کردند و پروسه مجازات‌هاي بي‌محاكمه را كليد مي‌زدند، اكنون در نبود روابط ديپلماتيك، همان ابتداي كار هفت‌تير مي‌كشند. همين جمعه‌شب به دو قايق ايراني شليك كرده‌اند. گلوله از بدنه قايق گذشت و با اصابت به كمر «محمود سيامر» او را كشت. پسرش فرهاد موفق به فرار شد و جسد پدر را به بوشهر رساند. محمود را ديروز دفن كردند، اما از سرنوشت دو قايق ديگر و سرنشينانش هيچ خبري نيست.

جزئيات ماجرا

از سرنشينان دو قايق ديگر خبري در دست نيست و بازمانده قايق اول نيز پدر از دست داده و در شرايطي نيست كه ماجرا را با جزئيات روايت كند، اما عبدالحميد خدري، نماينده بوشهر در مجلس شوراي اسلامي كه با او صحبت كرده‌ بود، در گفت‌وگو با «شرق» اين‌طور روايت مي‌كرد: «محمود و پسرش فرهاد سيامر، بعدازظهر جمعه از اسكله جفره بوشهر به قصد صيد حركت‌كرده‌اند. نزديكي‌هاي چاه‌هاي فروزان (ميدان نفتي متعلق به جمهوري اسلامي ايران) موتور قايق‌شان خراب مي‌شود و به همين خاطر جريان آب آنها را به سمت آب‌هاي مشترك مي‌كشاند. قبل از نيمه‌شب درگير تعمير قايق خود بودند و ديدند كه شناورهاي عربستان در حال تعقيب دو قايق دوموتوری ايراني هستند. سرعت ايراني‌ها بيشتر بود و گويا فرار كردند، اما سرنشينان شناور سعودي كه لباس پلنگي به تن داشتند بدون هيچ حرفي به سمت قايق سيامرها تيراندازي كردند. يکي از تيرها از بدنه قايق گذشته و به کمر محمود اصابت مي‌كند. او در اثر همين تير فوت مي‌كند. شناور سعودي بعد از اين تيراندازي آنها را رها كرده و مي‌رود. فرهاد نيز موفق مي‌شود كه قايق را راه‌انداخته و جسد پدر را صبح شنبه به اسكله جفره برساند». همچنين به گفته دادستان بوشهر، با توجه به تحقيقات اوليه و نوع کاليبر اسلحه به کار رفته، اقدام به تيراندازي عوامل مرزباني کشور عربستان قريب به يقين است. 

اقدام خلاف عرف عربستان

بهرام قاسمي، سخنگوي وزارت امور خارجه كشورمان، اقدام مرزباني عربستان را بدون توجيه، غيرانساني و مغاير با اصول حقوق بين‌الملل خواند. علي حسن‌پور، دادستان بوشهر نيز تيراندازي گارد ساحلي عربستان به صيادان بوشهري را خلاف عرف بين‌الملل و حسن همجواري دانست. مقامات مسئول در وزارت امورخارجه و وزارت كشور در حال پيگيري هستند. مجيد آقابابايي، مدير كل امور مرزي وزارت كشور نيز با تأكيد بر اينكه «در حال پيگيري اين موضوع هستيم تا مشخص شود که آيا قايق‌‌هاي ايراني وارد مرز عربستان شده بودند يا خير» گفت: «از سرنوشت يکي از قايق‌ها اطلاعاتي در دست نيست که اين موضوع در حال پيگيري است و با توجه به نداشتن سفارت در عربستان با مشکلاتي در اين زمينه مواجه هستيم». اين مقام مسئول تأكيد كرد: «اين کار عربستان مطابق با اصول انساني نبوده و حتي با فرض ورود قايق‌هاي ايراني به مرزهاي عربستان بر اثر امواج دريا آنها مجاز به شليک به سوي قايق‌‌هاي ايراني نبودند».

روند حقوقي پيگيري

اقدام گارد ساحلي عربستان از لحاظ حقوقي خلاف عرف بين‌المللي است و بايد پرسيد اين كشور چطور به خود اجازه چنين رفتاري را مي‌‌دهد. يوسف مولايي، كارشناس حقوق بين‌الملل در‌اين‌باره به «شرق» گفت: «در عرف بين‌الملل تيراندازي و كشتار به خاطر اين‌ مسائل خيلي نادر و استثنائي است. به طور معمول كشورها در اين موارد، به قايقي كه از مرزهاي دريايي آنها عبور كرده است، هشدار مي‌دهند. در مواردي نيز آنها را بازداشت مي‌كنند و بعد از بازجويي اگر مشخص شود كه سهوا مرتكب خطا شده‌اند، آزاد مي‌شوند». او افزود: «اين مشكل به خاطر كاستي در قوانين و نهادهاي بين‌المللي پيش مي‌آيد و امري بسيار معمول است». مولايي تيرگي روابط ديپلماتيك را علت اصلي شدت عمل عربستان دانست و در پاسخ به اينكه مسير پيگيري حقوقي اين مسئله چيست، گفت: «مسير مشخصي در حقوق بين‌الملل وجود ندارد. اگر ايران و عربستان هر دو كنوانسيوني را پذيرفته باشند كه در آن به ديوان دادگستري بين‌المللي صلاحيت بررسي داده شده باشد، مي‌توان از آن طريق اقدام كرد». اين كارشناس حقوق بين‌الملل افزود: «شوراي امنيت نيز مرجعي است كه مي‌توان مسئله را با عنوان تهديد عليه صلح و امنيت بين‌المللي به آن ارجاع داد؛ اما نهايتا به يك توصيه‌نامه ختم مي‌شود و اثر چنداني ندارد».

داستان تكراري

گرفتارشدن صيادان ايراني در آب‌هاي عربستان، موضوع تازه‌اي نيست و در سال‌هاي اخير بسيار اتفاق افتاده است. همين تابستان گذشته بود كه سه صياد ايراني از سكوي مرجان حركت كرده و از سوی سعودي‌ها بازداشت شدند. خانواده‌هايشان ماه‌ها پيگيري كردند و مدام شنيدند كه با توجه به قطع‌بودن روابط ديپلماتيك با عربستان، امكان پيگيري فراهم نيست. قبل از آن در بهار ٩٥ نيز يك پدر و پسر به دريا رفته و بازنگشته بودند. اواخر سال ٩٤ نيز چهار صياد جزيره شيف، از سوي نيروهاي نظامي عربستان، به اتهام تجاوز مرزي بازداشت شده بودند. همان وقت بود كه ويدئويي در فضاي مجازي منتشر شد و قطع انگشتان يك ايراني به دست چند نفري كه كويتي حرف مي‌زدند، همه را شوكه كرد. تقريبا هم‌زمان با اين ماجرا بود كه جسد يكي از صيادان ايراني حوالي سکوهاي نفتي جزيره خارك پيدا شد. بر‌اساس اخبار رسمي تا تابستان گذشته ١٦ صياد بوشهري به اتهام تجاوز مرزي در عربستان بازداشت بودند. همه اينها در حالي است كه هنوز خاطره اعدام آن ١٨ صياد ايراني در سال ٩١ فراموش نشده است. آنها در سال ٨٥ در آبراه‌هاي بين‌المللي به وسيله نيروي دريايي عربستان دستگير و ربوده شدند. درآن‌باره نيز دولت عربستان به آنها اتهام حمل مواد مخدر زد و اگرچه براساس حقوق بين‌الملل، هيچ كشوري نمي‌تواند در آب‌ها و آبراه بين‌المللي-  تنگه‌ها و کانال‌ها و رودخانه‌هايي که درياهاي آزاد را به يکديگر متصل مي‌کند- حقوق قانوني اتباع کشورهاي ديگر را نقض کند و براساس قوانين داخلي خود با آنها رفتار کند، عربستان براساس قوانين خود صيادان ايراني را به زندان دمام فرستاد و بعد از شكنجه به اعدام محكوم كرد. اكنون اوضاع بدتر از بد است. عربستاني كه به واسطه رقابت‌هاي منطقه‌اي با ايران دريا و ماهي‌گيران ايراني را وسيله انتقام‌گيري سياسي قرار داده بود، بعد از حمله به سفارتش در تهران شيوه سخت‌گيرانه‌تري در پيش گرفت. تركش دشمني‌هاي عربستان با ايران به تن ماهي‌گيران بي‌گناه مي‌خورد. نمي‌توان اين چنگ‌ و دندان نشان‌دادن‌هاي عربستان را ديد و به ياد نياورد كه مقامات اين كشور در ماه‌هاي اخير به صورت علني تهديد كرده‌اند جنگ را به داخل ايران خواهند كشاند. ميلياردها دلار اسلحه خريده‌اند و حتي از گروه‌هاي افراطي منطقه و خاك همسايگان براي حمله به مرزبانان ايراني استفاده كرده‌اند.