رعایت حقوق شهروندی در دوران کرونا

دکتر سعید معدنی 

بیش از چهارده ماه از شیوع بیماری کرونا در کشور می‌گذرد اما هنوز هم شاهد عدم رعایت پروتکل‌ها از سوی برخی از افراد جامعه هستیم به طوری که آمار نشان می‌دهد میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی در جامعه کمتر از ۶۰ درصد است. این در حالی است که رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی و نادیده گرفتن قوانینی نظیر تعطیلی برخی از مشاغل جان تک تک افراد جامعه را تهدید می‌کند.

یکی از سؤالاتی که همیشه مطرح است این است که چرا مردم حقوق شهروندی را رعایت نمی‌کنند یا به عبارت دیگر چرا قانون را رعایت نمی‌کنند؟ این موضوع دلایل مختلفی دارد و می‌توان از زوایای مختلف آن را بررسی کرد.

بخشی از آن به این دلیل است که مراعات حقوق شهروندی نیاز به زیرساخت و آموزش دارد و نسل‌ها باید آنها را رعایت کنند تا به نسل‌های دیگر برسد. از این ‌رو احترام به قانون و حقوق شهروندی پدیده‌ای نیست که یک شبه به وجود بیاید و به مراقبت و مداومت نیازمند است. در جوامع جهان سوم از جمله کشور ما در طول تاریخ همواره منافع فردی مهمتر از منافع جمعی بوده یا منافع قومی و سنت‌های قبلیه‌ای مهمتر از قانون بوده‌اند. به همین خاطر ما این روزها هم، منافع فردی و قومی و فامیلی را بر رعایت قانون ارجحیت می‌دهیم و حتی گاهی قانون را رعایت نمی‌کنیم. جوامع غربی بعد از ورود به دوران مدرنیته، تقسیم کار و گسترش شهرنشینی به این نتیجه رسیده‌اند که اگر می‌خواهند زندگی آرامی داشته باشند باید به قانون احترام بگذارند. لذا در خانواده‌ها و مدارس آموزش داده می‌شود به قانون احترام بگذارند و به آن وفادار باشند. در واقع این موضوع را به مرور زمان درونی می‌کنند در حالی که در کشور ما این امر بدرستی انجام نمی‌شود دقیقاً به همین دلیل است که حتی در شرایط وخیم فعلی گروهی از افراد جامعه پروتکل‌های بهداشتی را به درستی رعایت نمی‌کنند. به فاصله گذاری اجتماعی اهمیتی نمی‌دهند و میهمانی و دورهمی برگزار می‌کنند و در یک کلام قوانین اعلام شده برای کاهش همه‌گیری را رعایت نمی‌کنند. نکته دیگر این است که بخشی از جامعه ما هنوز با فرهنگ سنت قومی زندگی می‌کنند. به گونه‌ای که با وجود هشدارهای مکرر مشاهده می‌شود در برخی از مناطق هنگامی که یک نفر حتی به‌دلیل کرونا جان خود را از دست می‌دهد جمعیت زیادی در مراسم سوگواری او شرکت می‌کنند چون افراد آن منطقه و آن قوم معتقدند که خانواده صاحب عزا در مراسم قبلی آنها شرکت کرده و آنها هم باید در مراسم و هم در پرداخت هزینه‌های کفن و دفن مشارکت داشته باشند. در مورد عروسی هم به همین شکل است و متأسفانه گروهی از قومیت‌ها به‌ دلیل ممنوعیت مراسم عروسی در شهر به روستا مراجعه  و مراسم خود را در روستاها برگزار می‌کنند. عده زیادی هم شرکت می‌کنند چون قبلاً خانواده صاحب جشن در مراسم آنها شرکت کرده و هدایایی هم داده است. این جاست که سنت قومی بر قانون و احترام به حقوق شهروندی چیره می‌شود. به این ترتیب بیماری در آن منطقه و استان بیداد می‌کند.بنابراین به طور کلی می‌توان گفت، بحث مراعات حقوق شهروندی و مراعات پروتکل‌های بهداشتی باید درونی شود و این امر نیازمند آموزش تدریجی است. یعنی از همان ابتدا باید در مدارس احترام به قانون و قانون مندی به شکل عمیق آموزش داده شود.بسیاری از جوامع هنوز به سنت‌های قومی وفادار هستند که متأسفانه گاهی این سنت‌ها با قانون در تقابل است و در نهایت وضعیت بد اقتصادی نیز باعث شده مردم به پروتکل‌ها در دوران شیوع کرونا بی‌تفاوت باشند.