رئیسی، برجام و دو مقوله دیگر 

دکتر سعید معدنی

دولت هشت ساله روحانی به پایان رسید و وی رئیس جمهور سابق شد. رئیس جمهوری که در یکی از بدترین شرایط تاریخی ایران این مسئولیت را به دوش کشید. 

از خروج آمریکا از برجام تا ساقط شدن هواپیما اکراینی، بیماری مهلک همه‌گیری کرونا و... همه این ها در حالی رخ داد که ایران شدیدا تحت تحریم بی سابقه و ظالمانه آمریکا قرار گرفت تا آن جا که هر شرکت ریز و درشت دولتی و خصوصی در جهان حاضر نبودند با ایران ارتباط اقتصادی برقرار کنند و اگر این کار را می کردند، مشمول تحریم‌های کمرشکن آمریکا قرار می گرفتند. این تحریم‌‌ها آن قدر برای ایران سخت و سنگین بود که دولت ترامپ مطمئن بود ایران به پای میز مذاکره بر می گردد وحتی پمپئو وزیر امور خارجه وقت، یک لیست دوازده ماده‌ای تهیه کرده بود که با اجرای آن ایران به مستعمرات قرن نوزدهمی تحت سلطه آمریکا برمی‌گشت. 

دولت روحانی در این شرایط دشوار ونفس‌گیر سکان اجرایی را به عهده داشت. توده مردم  هم هرچه فریاد داشتند بر سر روحانی و دولتش می کشیدند و سایر افراد و نهادهایی که برجام دوران اوباما را با شکست مواجه کرده بودند و یا در این ناکامی‌ها شریک بودند را فراموش کردند. 

بی شک ذکر این نکات تطهیر دولت روحانی از اشتباهاتش نیست، ولی چون نقد های منصفانه و غیر متصبانه بیشمار بر دولت روحانی نقل هر مجلس بوده از ذکر ضعف‌های این دولت فعلا در می گذریم و فقط همین را بگویم با واگذاری دولت به رئیس جمهور جدید خوشحال‌ترین فرد در ایران به باور من احتمالا حسن روحانی است. زیرا واقعا در ۵- ۶ سال اخیر ایران یکی از دشوار ترین مراحل تاریخی خود را از سر گذراند و البته این مردم بودند که هزینه‌‌های زیادی پرداختند و لطمات زیادی دیدند که بخشی از آن غیر قابل جبران است.‌  

اما از این موضوع بگذریم دولت ابراهیم رئیسی به باور من با سه موضوع مرتبط باهم  مواجه است که برجام به آن دومقوله دیگر وابسته است. یکی ماجرای پیوستن به گروه اقدام مالی (fatf) و دیگری چگونگی تنظیم مناسبات با ایالات متحده آمریکاست. تجربه دوره ترامپ به ما نشان داد که واقعا آمریکا کدخدای اروپائیان و جهانیان است. بسیاری از ترس تحریم، از این کدخدا حساب می‌برند و این یکی تجربه‌های گرانبهای دوره دولت روحانی برای دولت های بعدی است.

درباره برجام می‌توان گفت در جریان تبلیغات ریاست جمهوری مشخص شد که بخشی از مهمترین حامیان کاندیداهای اصولگرا از جمله آقای رئیسی،  مخالفان برجام هستند. لذا بازگشت به مذاکرات برجام وچگونگی برخورد با آن در هاله ای از ابهام قرار دارد. در صورت بازگشت، آن طور که از قرائن پیداست، بعید است که زود به توافق و تفاهم برسند. احتمالا ایران به شکل کج‌دار و مریز ادامه داده و فعلا زمان‌ خواهد خرید. زیرا هر نوع توافقی در برجام، در ادامه مستلزم پیوستن به "گروه اقدام مالی"( fatf)خواهد بود. 

نکته مهم و نهایی این است که ایران تنها کشور روی کره زمین است که با آمریکا ارتباط نداشته و سفارتخانه و سفیر و کاردار و حتی دفتری در کشورهای یکدیگر ندارند. تجربه دولت روحانی نشان داد که باید برای این موضوع هم‌ چاره‌ای اندیشیده شود. زیرا این کشور قدرتمند، در سربزنگاه‌ها می‌تواند لطمات مهلک و جبران ناپذیر بر اقتصاد یک کشور وارد کند و برای دفع آن ها باید باج و امتیازات زیادی به سایر کشورهای قدرتمند و دارای حق وتو داد تا از ما در مجامع بین‌المللی حمایت کنند. تقریبا هیچ کشوری در کره زمین نیست که منافع آمریکا را به خطر بیاندازد و توسعه یافته باشد و یا سرانجام خوبی داشته باشد. از شوروی سابق گرفته تا کشورهای اروپای شرقی کمونیست،کره شمالی، کوبا، ونزوئلا و مانند آن. البته بدیهی است که همه کشورهایی که با آمریکا ارتباط دارند لزوما وضع خوبی ندارند. اما اگر کشوری پتانسیل پیشرفت داشته باشد می تواند با ارتباط درست با جهان توسعه یافته و صنعتی و ازجمله آمریکا به توسعه و رفاه دست یابد. مانند مالزی، سنگاپور، ویتنام، ژاپن، کره، ترکیه و ده‌ها کشور دیگر. 

در نهایت می‌توان گفت:  دولت رئیسی اگر می‌خواهد ایران را به مسیر رشد و توسعه برگرداند باید علاوه بر حل برجام ،  پیوستن به fatf، به تنظیم مناسبات با ایالات متحده  آمریکا هم بیاندیشد. در غیر این صورت کشور در وضعیت بلا تکلیف فعلی همچنان خواهد ماند.

(هفته نامه نسیم جنوب - سال بیست و چهارم - شماره 969)