رئیسی، برجام و دو مقوله دیگر 

دکتر سعید معدنی

دولت هشت ساله روحانی به پایان رسید و وی رئیس جمهور سابق شد. رئیس جمهوری که در یکی از بدترین شرایط تاریخی ایران این مسئولیت را به دوش کشید. 

از خروج آمریکا از برجام تا ساقط شدن هواپیما اکراینی، بیماری مهلک همه?گیری کرونا و... همه این ها در حالی رخ داد که ایران شدیدا تحت تحریم بی سابقه و ظالمانه آمریکا قرار گرفت تا آن جا که هر شرکت ریز و درشت دولتی و خصوصی در جهان حاضر نبودند با ایران ارتباط اقتصادی برقرار کنند و اگر این کار را می کردند، مشمول تحریم?های کمرشکن آمریکا قرار می گرفتند. این تحریم??ها آن قدر برای ایران سخت و سنگین بود که دولت ترامپ مطمئن بود ایران به پای میز مذاکره بر می گردد وحتی پمپئو وزیر امور خارجه وقت، یک لیست دوازده ماده?ای تهیه کرده بود که با اجرای آن ایران به مستعمرات قرن نوزدهمی تحت سلطه آمریکا برمی?گشت. 

دولت روحانی در این شرایط دشوار ونفس?گیر سکان اجرایی را به عهده داشت. توده مردم  هم هرچه فریاد داشتند بر سر روحانی و دولتش می کشیدند و سایر افراد و نهادهایی که برجام دوران اوباما را با شکست مواجه کرده بودند و یا در این ناکامی?ها شریک بودند را فراموش کردند. 

بی شک ذکر این نکات تطهیر دولت روحانی از اشتباهاتش نیست، ولی چون نقد های منصفانه و غیر متصبانه بیشمار بر دولت روحانی نقل هر مجلس بوده از ذکر ضعف?های این دولت فعلا در می گذریم و فقط همین را بگویم با واگذاری دولت به رئیس جمهور جدید خوشحال?ترین فرد در ایران به باور من احتمالا حسن روحانی است. زیرا واقعا در ۵- ۶ سال اخیر ایران یکی از دشوار ترین مراحل تاریخی خود را از سر گذراند و البته این مردم بودند که هزینه??های زیادی پرداختند و لطمات زیادی دیدند که بخشی از آن غیر قابل جبران است.?  

اما از این موضوع بگذریم دولت ابراهیم رئیسی به باور من با سه موضوع مرتبط باهم  مواجه است که برجام به آن دومقوله دیگر وابسته است. یکی ماجرای پیوستن به گروه اقدام مالی (fatf) و دیگری چگونگی تنظیم مناسبات با ایالات متحده آمریکاست. تجربه دوره ترامپ به ما نشان داد که واقعا آمریکا کدخدای اروپائیان و جهانیان است. بسیاری از ترس تحریم، از این کدخدا حساب می?برند و این یکی تجربه?های گرانبهای دوره دولت روحانی برای دولت های بعدی است.

درباره برجام می?توان گفت در جریان تبلیغات ریاست جمهوری مشخص شد که بخشی از مهمترین حامیان کاندیداهای اصولگرا از جمله آقای رئیسی،  مخالفان برجام هستند. لذا بازگشت به مذاکرات برجام وچگونگی برخورد با آن در هاله ای از ابهام قرار دارد. در صورت بازگشت، آن طور که از قرائن پیداست، بعید است که زود به توافق و تفاهم برسند. احتمالا ایران به شکل کج?دار و مریز ادامه داده و فعلا زمان? خواهد خرید. زیرا هر نوع توافقی در برجام، در ادامه مستلزم پیوستن به "گروه اقدام مالی"( fatf)خواهد بود. 

نکته مهم و نهایی این است که ایران تنها کشور روی کره زمین است که با آمریکا ارتباط نداشته و سفارتخانه و سفیر و کاردار و حتی دفتری در کشورهای یکدیگر ندارند. تجربه دولت روحانی نشان داد که باید برای این موضوع هم? چاره?ای اندیشیده شود. زیرا این کشور قدرتمند، در سربزنگاه?ها می?تواند لطمات مهلک و جبران ناپذیر بر اقتصاد یک کشور وارد کند و برای دفع آن ها باید باج و امتیازات زیادی به سایر کشورهای قدرتمند و دارای حق وتو داد تا از ما در مجامع بین?المللی حمایت کنند. تقریبا هیچ کشوری در کره زمین نیست که منافع آمریکا را به خطر بیاندازد و توسعه یافته باشد و یا سرانجام خوبی داشته باشد. از شوروی سابق گرفته تا کشورهای اروپای شرقی کمونیست،کره شمالی، کوبا، ونزوئلا و مانند آن. البته بدیهی است که همه کشورهایی که با آمریکا ارتباط دارند لزوما وضع خوبی ندارند. اما اگر کشوری پتانسیل پیشرفت داشته باشد می تواند با ارتباط درست با جهان توسعه یافته و صنعتی و ازجمله آمریکا به توسعه و رفاه دست یابد. مانند مالزی، سنگاپور، ویتنام، ژاپن، کره، ترکیه و ده?ها کشور دیگر. 

در نهایت می?توان گفت:  دولت رئیسی اگر می?خواهد ایران را به مسیر رشد و توسعه برگرداند باید علاوه بر حل برجام ،  پیوستن به fatf، به تنظیم مناسبات با ایالات متحده  آمریکا هم بیاندیشد. در غیر این صورت کشور در وضعیت بلا تکلیف فعلی همچنان خواهد ماند.

(هفته نامه نسیم جنوب - سال بیست و چهارم - شماره 969)