هر نویسنده گوشه?ای از دنیای ناپیدا را در خواننده را تلنگر می?زند

رضا نکیسا

 آن چه در ادامه می?آید حاصل  تخصص، تجربه، گام نهادن در این وادی بی?انتها و اقیانوسی شرف است، که آدمی را شرف اندیشی و کنحکاوی وامی?دارد،  و همچنین شاید هم تحصیل و آن چه حاصل آن اندوخته و  زیستنم در لابلای قفسه?های کتاب در سالها دور و الفتی که به قول حضرت حافظ با رفیق خالی از خلل داشته?ام (در این زمانه رفیقی که خالی از خلل است ... صراحی می ناب و سفینه غزل است) بی تاثیر از آن نبوده است.

من بر این باورم آدمی به مقتضای سن و سال، تحصیلات و حس و حالی که دارد، و برای آگهی و یا برخی اوقات به قصد لذت بردن مطالعه می?کند، گاهی نیز این?ها همه با هم توام?اند،  و میل به خواندن را در آدمی موجب می?شوند. اینکه چه اثری از کدام مولف برای آدمی تاثیر گذارتربوده است، برام من کمی سخت می?آید. اما، به باور نگارنده این سطور در هر اثر تاثیری نهفته است، و هر نویسنده گوشه?ای از دنیای ناپیدا، یا هویتی گم شده و یا علاقه?ای خاموش شده را در خواننده را تلنگر می?زند. اگر زمانی آدمی به ادبیات کلاسیک پناه می?برد، بخشی از هویت، علاقه و شخصیت گم شده را در آن به جستجو می?پردازد.

 به باور راقم این سطور بسیار سخت است که بگویی در ادبیات منظوم فارسی حافظ بهتر است یا مولانا، خیام را بیشتر می?پسندی یا سعدی، فردوسی ژرف?تر می?بینی یا عطار، و یا تاثیر رودکی که رنسانسی در زبان و ادبیات فارسی پدید آورده است، از سایر بزرگان ادب فارسی چقدر است؟ (اینجا جا دارد تاکید کنم زنده نگه داشتن زبان فارسی به همت او بوده است، و همو حق بزرگی بر زبان این قوم، مرز و بوم دارد).

من در هر دوره از زندگی با یک نویسنده مانوس بوده?ام، و از همان بسیار آموختم. عرفان را نزد حضرت مولانا، روزگاران سپری شده بزرگانمان را در اشعار حضرت حافظ و ناپایداری دنیا و عدم دلبستگی و وابستگی  را از خیام آموختم. 

شاید بتوان گفت آدمی مجموعه?ای است از آموخته?هایی که در کتب مختلف فراگرفته است پازلی است که هرتکه آن برگرفته یک اثر و یا جریان فکری جان گرفته است، (البته با یادآوری و تاکید بر این قاعده کلی که در رفتار او تغییری حاصل شده باشد).

من فلسفه غرب را در «تاریخ فلسفه و لذات فلسفه غرب» اثر ویل و آریل دورانت آموختم و بسیار لذت بردم، یکدنگی و لجاجت نیچه و تاثیر ویرانگرش بر حاکمان معاصرش را دیدم. همو که می?گوید من خدایی را می?پرستم که رقص بداند، یا خدا مرده است، و درجایی دیگر می?گوید خانه ها را بر فراز آتشفشانها باید بنا نهاد. نیچه خدایی بی تحرک، ایستا و خدای مسحیت واپسگرا را مرده می?داند، و رقص او را در تکاپوی جهان هستی می?بیند. اندیشه?ای که برای کلیسای کاتولیک بسیار سخت می?آید.

بر شفاف و عریان کردن سیاست در  «شهریار» اثر ماکیاول آفرین گفتم. او تا سالها دریچه?ای را بر دالانهای تاریک سیاست باز کرد و به همین خاطر نیز منفور شد. البته که تفکیک فهم شهریار، و هدف نویسند بسیار سخت است.

پیش بینی دنیای کنونی را در آثار آلوین تافر در کتاب?های «شوک آینده» و «تغییر ماهیت قدرت» خواندم، هرچند آن زمان که این آثار ترجمه شد، اثری از پیشرفت تکنولوژی اطلاعات و ارتباط امروزی نبود، و این درک موضوع را با چالش اساسی مواجه می?کرد.

فلسفه دین  و پرستش را در «تاریخ تمدن دین» اثر ویل دورانت می?توانی به وضوح بخوانی و لذت ببری، او خواستگاه پرستش را در ذات و نهاد آدمی می?داند که از پس خلقت او همواره همراه و همزاد او بوده و گواه آن را وجود خدایان متعدد در اعصار دور و وسایل دفن شده همراه رفتگان برای زندگی پس از مرگ، و اعتقاد به قدرتی فراتر از توان آدمی در کنه ذات بشر می?داند. 

اندیشه واپس گرایی و قشری نگری مذهبیون را در «آزادی و سازمان» برتراند راسل می?شود به وضوح دید، خطر این نوع از تفکر بر روح و جان  جامعه بشری را لمس کرد.

تاکید می?کنم بر اساس آن چه رفت «آدمی مجموعه?ای است از آن چه در خواندن آثار بزرگان فراگرفته و آنچه که ناموخته است».

هر اثر می?تواند به اندازه درک موضوع برای شما موثر واقع شود. خواندن فرای لذت بردن می?تواند درکی عمیق از جهان هستی و آن چه پیرامون?ات در گذر است، را سبب شود.

آن چه رفت گوشه?ای کوچک بود بر سالیان درازی که صرف آموختن شد، به آن امید که شاید گفتار و کردارمان موثر واقع شود، تا که قبول افتد و در نظر آید.