بوشهر؛ دروازه فرهنگ و تمدن و چالش هاي آينده پژوهي

نسیم جنوب - اميد زاهد: بندر بوشهر در يک قرن بيشتر به واقع دروازه ورود فرهنگ هاي جديد به ايران بوده است اين جمله را «مستر چيک» سياستمدار و کنسول انگليس در بوشهر در يادداشت هايش در بيش از صد سال پيش به آن اشاره کرده و حتي شيخ «محمد حسين سعادت» از بانيان مدرسه سعادت مظفري در کتاب تاريخ خود، بندر بوشهر را دروازه اقتصادي ايران عصر قاجار برشمرده است. اين که بوشهر دروازه و يا به عبارتي باب الابواب خليج فارس بوده مورد نظر و تاکيد مورخان ديگر هم هست. به بايد دانست که اين لقب به بوشهر دوره قاجار در همان زمان پذيرفته و شناخته شده بود. همانگونه که از نام قديم برج و بارو و دروازه قديمي شهر نام دروازه امروزه بر زبان و فرهنگ مردم جاري است.  در دهه هفتاد خورشيدي وقتي عاشقان و دلسوزان تاريخ بوشهر و در زمره آنان شخصيت برجسته فرهنگي حجت الاسلام «سيد محمد حسن نبوي» آستين همت بالا زد و به همت ديگر دوستداران ادب و فرهنگ اين آب و خاک بنيان مرکز مطالعاتي بوشهرشناسي را پي ريزي کرد، دو دهه بعد حاصل آنها با ادامه آن تحقيقات و پژوهش هاي تازه در زمان رياست دکتر عبدالکريم مشايخي با به ثمر رسيدن آن دغدغه هاي تاريخي و فرهنگي همراه بود و تا اکنون بيش از 80 عنوان کتاب پژوهشي درباره تاريخ بوشهر از سوي بنياد ايران شناسي علاوه بر پژوهش هاي ايراني چندين کتاب از زبان انگليسي، عربي، آلماني به فارسي به علاقمندان تاريخ بوشهر عرضه شده است.  با اين وجود، بوشهر امروز و ديروز همچنان نيازمند پژوهش هاي تازه است. افق هاي نوين پژوهش درباره بوشهر باشکوه تاريخي و بوشهر مدرن براي بهتر شدن سبک زندگي و کاربردي کردن آن يک دغدغه فراگير هست و خواهد بود. چالش برانگيز خواهد بود که اين بار گران فرهنگ غني و عميق و داشته هاي اصيل ايراني در اين خطه جنوبي را نسل هاي آينده چگونه و در کدام مسير به سر منزل مقصود خواهند رسانيد!

بدون شک تاريخ بوشهر و جامعه شهري - روستايي دوره قاجار و مصاف آن با مدرنيته همچنان از جنبه هاي جذاب تاريخ بوشهر باقي خواهند ماند. اين که بوشهر جامعه قاجار با برخورداري از ظرفيت هاي فرهنگي تاريخي خود توانست يک شهر بندر و يک الگوي موفق اقتصادي و فرهنگي باشد قطعا حاصل دو عامل تاثيرگذار اقتصاد و ابتکار بود. اقتصاد پويا و ابتکار فرهنگي با ورود چهره هاي فرهنگي فضاهاي خالي از فرهنگ و هنر در زندگي اجتماعي مردم را پوشش داد و اين روند تا دوره پهلوي اول و دوم هم به قوت خود باقي بود و در دوره هاي بعد، افتان و خيزان با فراز و نشيب ادامه يافت. شايد بيم و اميدي که اکنون و در آستانه دهه 1400 و دروازه قرن براي بوشهر که روزگاري وارث دروازه فرهنگ و تمدن ايران و خليج فارس بوده، نياز اساسي به پژوهش هاي نوين و کاربردي آينده پژوهي باشد. پژوهش هايي که در فرهنگ، ادب، تاريخ، معماري، اقتصاد، گردشگري و... همچنان بوشهر را رها نمي کند.

بر پايه اين پژوهش هاي ايراني که حوزه هنري بوشهر هم بدان سوي گام برمي دارد افق هاي نوين را وعده مي دهد. راهي که چندان دور نيست و بوشهر همچنان حرف هاي زيادي براي گفتن و شنيدن دارد و مي تواند همچنان زاينده و آفرينشگر چهره هاي مطرح فرهنگي، هنري و تاريخي در سطح ملي و بين المللي باشد. همچنان که تاکنون چنين بوده و اميد که تا باد چنين بادا!

(هفته نامه نسیم جنوب - سال بیست و چهارم، شماره ۹۵۵)