خاطرات ديدن فيلم در سينماهاي قديم شهر بوشهر

تقديم به علاقمندان سينما

غلامرضا شريفي‌خواه

در دوران نوجواني اواسط دهه چهل شمسي تفريح برخي از بچه هاي بندر بوشهر، اين بود که با پاي برهنه (پتي) يا در کنار دريا مي‌گذراندم و يا رفتن به بازار قديم و دروازه شهر و بعضي اوقات هم با بچه هاي محل در ميداني جمع شده و مشغول به بازي‌هاي گروهي (دسته جمعي) مي‌‌شديم و خيلي خوش مي‌گذشت. تا اين که کم کم بزرگتر و به سينما علاقمند شدم. به قولي که در عامه مردم مي‌گفتند سينمارو، يعني عادت رفتن به سينما.

شاگردي کردم تا بتوانم پول بليط براي ديدن فيلم در سينما را آماده کنم. اولين ديدن فيلم من، تماشاي يکي از شاهکارهاي سينما هند به نام «مادر هند» بود که در آن بازيگران «راجندراکمار، سونيل دات، راج کمار، نرگس دات» شرکت داشتند. البته به اتفاق رفيق‌هاي همراه پرويز زاهدي معروف به «پِرو» و علي دولتي معروف به «علي پله» فوتباليست برزيلي که شناخته شده در ميان مردم، ما هر سه نفر با جيب پر از تخمه هندونه بو داده (تفت داده) به سينما پارس که به سينماي شبانه تابستونه و يا بي‌سقفو معروف بود رفتيم. اين سينما از آن آقاي عبدالحميد محمديان بود که تلاش‌هاي زيادي براي برپايي و نگهداشتن سينماي شهر مي‌کرد و قبل از آن سينمايي داشت به نام «ايران» که در جاي پاساژ توحيد در خيابان شاپور (ليان کنوني) بوده است. سينما پارس در کنار پمپ بنزين فعلي شهر واقع و در ضلع غربي آن فروشگاه ارتش و ديگر محوطه‌اي بزرگ که متعلق به سازمان عمران که در آن هم کارواش و تعميرات ماشين‌ها انجام مي‌گرفت و در بعضي از فصول سال (گاردن پارتي) گردهمايي، جشن‌ها و مهماني‌ها و بازي‌هاي کارتي بُرد و باخت با همراه خوانندگان اجرا مي‌شد.

قبل از شروع فيلم در جلو سينما آب پاشي و دکه‌هاي فروش از جمله جيگر فروشي، سمبوسه، ساندويچ با نون بازاري «نون پيچ» و تنقلات و نوشابه شروع به کار مي‌کردند و ساعتي قبل از نشان دادن فيلم آهنگ‌هاي عربي که خوانندگان ايراني مي‌خواندند و صدايش تمام شهر را فرامي‌گرفت اين سينما هميشه مالامال از تماشاگر که تشکيل‌دهنده همه قشرهاي جامعه بود. صندلي‌هاي تمام فلزي که ده تا ده تا به هم جوشکاري شده بود و بهاي هر بليط 10 و 15 ريال، فيلم هندي، فارسي، انواع فيلم‌هاي خارجي «هرکوبي، گلادياتوري، ماسيستي، تاريخي» در آن جا اکران مي گرديد. من فيلم‌هاي زيادي در اين سينما ديدم با خاطرات خوش حتي فيلم 3 ساعته (ده فرمان) که در آن فيلم «چارلتون هستون ويول برينر» شرکت داشتند. بارها اتفاق مي‌افتاد به علت علاقه زياد و نداشتن پول بليط، در اواسط نشان دادن فيلم در داخل سينما مي‌رفتم و در کنار ديواري مي‌ايستادم و نگاه مي‌کردم.

از همان زمان‌ها متداول شده که عده‌اي تماشاگر در حين ديدن صحنه‌هاي زد و خوردي براي آرتيست فيلم شپ و فيکه مي‌زدند و با ديدن فيلم‌هاي کمدي خنده‌هاي بلند سر مي‌دادند.

سينماي ديگري که مخصوص فصل زمستان بود که در دورة ما سينما ساحل مي‌گفتند. تاريخچه اين سينما ابتدا توسط آقاي «محمد غوث» به نام  سينما خيام که در سال 1312 خورشيدي افتتاح گرديد و بعد از مدتي تعطيل و با تغيير نام سينما، تا اين که در سال 1347خورشيدي فعاليت خود را با مديريت آقاي «ايرج پورمروت» به نام سينما ساحل شروع شد. اين سينماي دو طبقه در کوچه‌اي رو به خيابان پهلوي (معلم کنوني) که در وسط کوچه با نمايي شکيل و متمايز از ساختمان‌هاي ديگر واقع بود. سالن انتظار در پايين سينما که اطراف ديوار آن پلاکات و يا پوسترهاي کاغذي مربوط به فيلم‌هاي برنامه آينده نصب شده بود. فيلم‌هاي خارجي سال 1970 ميلادي «وسترني يا کابويي و کمدي (چيچو و فرانکو) هندي و فارسي» به نمايش درمي‌آمد در طبقه فوقاني سالن سينما جاي دنجي براي تماشاي فيلم بود. اکثراً سينما بعدازظهرها و شبها باز بود. به ياد دارم فيلم‌هاي فارسي «هاشم خان و خداحافظ تهران»، مردم به سختي موفق به گرفتن بليط مي‌شدند و به حالت بازار سياه هم درمي‌آمد. در سال‌هاي بعد دو فيلم با يک بليط نمايش مي‌دادند. پوسترهاي بزرگ فيلم‌ها در رو به روي فلکه دروازه (ميدان انقلاب) جايي کنار مسافرخانه محمود گشمردي نصب مي‌کردند. ساندويچي معروف «مسلم گل عين» نزديک سينما، کنار خيابان با ساندويچ کالباس خوشمزه‌اش که خريداران زيادي داشت و عده‌اي قبل از ورود به سينما ميل مي‌کردند. بعضي از جوانان طرفدار هنرپيشه محبوبشان «محمدعلي فردين» بودند که با تيپ و قيافه و لباس ايشان ظاهر مي‌شدند که «فرديني» مي‌گفتند و عده‌اي هم که در رشته ورزشي فعاليت داشتند و زيبا اندام بودند آنان هواخواه «رضا بيک ايمانوردي» مرد هزار چهره سينما بودند به «بيکي» مشهور مي‌شدند و بعد از ديدن فيلم‌ها اين دو گروه با يکديگر بحث و جدل مي کردند. افرادي هم عشق و علاقه خاصي به هنرمند مستعد و معروفي خارجي به نام «مارلون براندو» داشتند و حتي بعضي هنرپيشگان سينمايي هم دنباله‌رو هنرنمايي وي مي‌شدند. «جمشيد قدرشناس» آپارات‌چي شيرازي که مدام در سينما به سر مي‌برد و به خاطر زحمات بي‌دريغش مردم او را دوست مي‌داشتند و بعد از ايشان دو نفر از علاقمندان به سينما به نام‌هاي «ابراهيم عبادي» و «موسي ميهمني» اين کار را دنبال مي‌کردند.

در سال 1345 سينمايي به نام «فانوس» که يکي از مدرن‌ترين سينماهاي کشور بود به دست «سرهنگ خسروپناه» ساخته شد. در آن سال اطراف سينما خالي از سکنه و تا مرکز شهر هم فاصله داشت ولي يکي از آرزوهاي مردم شهر به شمار مي‌رفت. در افتتاح اين سينما فيلم «خانه خدا» مستند ايراني که مراسم حج را نشان مي‌داد، اکران شد. مردم شهر هم براي ديدن سينماي جديد تماشاي فيلم با شور و نشاط خاصي وارد مي‌شدند و سپس فيلم‌هاي خراجي از نوع «جمينر باندي 007 از شون کانري» و تاريخي «بن هور» و ايراني «قصر زرين»  و هندي «سنگام» به نمايش در‌آمد. شب‌هاي روزهاي تعطيل خانواده‌ها با لباس شيک و نو و زدن عطر و ادکلن‌هاي خوشبو به سينما مي‌آمدند و لژ خانوادگي مخصوص بود. روزها، صبح و بعدازظهر دو فيلم بود و فيلم‌هاي خوب و پربيننده را هم‌زمان در دو سينما ساحل و فانوس نشان مي‌دادند و حسين آقا مسئول جا به جايي فيلم‌ها در سينماها بود. سينما فانوس از استاندارد خاصي درست شده بود و براي تماشاگران آرامش به همراه داشت.

در اين مکان مراسم‌هايي هم برگزار مي گرديد. در سا‌ل‌هاي اول خواننده‌اي به نام زنده ياد «عباس منتجم شيرازي» با فيلم«گنج و رنج» که خودش نقش اول را ايفا مي‌کرد حضوراً در وقت ميان پرده فيلم، بر روي سن کنار پرده ايستاد و با «دايره يا داريه» در دست، ترانه‌هاي خود را بنا به درخواست حاضرين در سينما اجرا مي‌نمود. در آن زمان بليط‌هاي نيم‌بها هم از طرف اداره آموزش و پرورش به محصلين مدارس براي ديدن فيلم در سينما و تئاتر در سالن فرهنگ و هنر و نمايش‌هاي پهلواني عرضه مي‌شد.

با تشکر از استاد عزيز آقاي غلامرضا غريب‌زاده

(نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1059)