روز بوشهر گرامي‌باد 

بوشهر؛ بندري تجاري با فرهنگ و موسيقي غني و رازهاي بسيار  

دکتر عبدالرحيم مهرور

بوشهر بندري تجاري، تاريخي، فرهنگي با هزاران راز و رمز  نهفته در سينه و چهره، داراي معماري فاخر و کهن، موسيقي محلي غني و زنده، با مردماني اصيل و مهمان نواز، از کوچه پس کوچه‌هاي سنگ فرش، گلي، نمناک، سبخ زار و تنگ و باريکي که از يک طرفش بادهاي موسمي با نسيمي خنک و در مواردي همراه با گرمي و شرجي‌هايي که در بازار ماهي قديمش با يزله‌هاي هواداران شاهين و ايرانجوان همراه با هياهوي ورود ماهي و ميگوي تازه‌اي که از خور دي سيفو و جزيره شيف آغاز شده و آن سوترش ماهيگيران محلي با جالبوتي(بلم) ديده مي‌شوند که در جزيره‌هاي عباسک و شيخ زنگي براي صيد ماهي به روش سکار و کاروف بدنبال رزق و روزي هستند و در گوشه‌اي ديگر دي (مادر) زاغو مضطرب در انتظار فرزند دلبندي هست که از ديشب با قايق  پارويي (ماشوهه) دل به دريا زده و  آن‌سوتر از ساحل احمدو و حمزو مويني (ماهي فروش) منتظر خريد ماهي از تشاله‌اي(کشتي چوبي کوچک) که تازه به اسکله رسيده تا ماهي را به صورت خرده فروشي بدست اهالي محلات دورتر سنگي، شکري و هلالي برسانند.

اندک اندک با پر شدن آب دريا (مد) لنج‌ها و بوم‌ها راگي (رهايي از خشکي به دريا) مي‌شوند و پهلو گرفتن کشتي ژرمني با خني (انبار) پر از پنبه براي کارخانه نساجي بوشهر(اعتماديه) که ورود خود را با فيدوس(بوق) زنان اعلام مي‌دارد و آن‌طرفتر چند تا ناکو و بوم (کشتي‌هاي بزرگ چوبي) با محموله‌هاي چوب و چندل و درب‌هاي هلالي و ادويه‌جات که حکايت از آمدن سفري دور از مليوار، زنگوار و سومالي مي‌دهند که نشانه‌اي از کار و رونق‌ بندري تجاري بوده اما اکنون به کما رفته، بندري که زماني نه چندان دور جاشوهايش (ملوانان) نگله، نگله (بسته بسته) به دوش بر روي ارابه‌هاي چهار چرخ مملو از پارچه ويل با خواندن آهنگ:

جومه‌ي ويل چافي چقدر قشنگه

سر خيابون بندر چقدر قشنگه

و اجناسي که امروز به ته لنجي معروف است مي‌گذاشتند روي اين ارابه‌ها تا به مغازه‌هاي شهر  و گاراژهاي اتوميهن،  تي بي تي، اتو کازرون و ايران پيما براي ارسال به خارج از استان تحويل دهند.

و دروازه (ورودي شهر) مملو از چهارپاياني که صبحگاهان آذوقه‌هاي روزمره را به اين بندر کهن مي‌رساندند.

‌‌و اما موسيقي محلي بوشهر زبان گوياي گذشته، حال و آينده ماست زبان گويايي که نشأت گرفته از فرهنگي پويا از مهمانوازي و دوستي همراه با عطوفت و مهرباني‌هاست.

موسيقي که يک بعدش شادي و بعد ديگرش غمگينانه، غمي به وسعت دريايي از جدايي‌هايي دور از وطن:

اي يار اي يار / يارحالا نرو

اي نازنين يار /يار تنها نرو /اي نازنين يار

غمي که همراه با لالايي، شروه و ني‌مه خواني‌هايي است با سوز و گداز و ظلمي که توسط اجنبي بر جامعه کارگري و موزيري (کارگران روز مزد کشتي) مستولي شده:

هله يو، هل يوسا / اجنبي خونت خراب

نمي‌کنيم کار غراب (کشتي)/ غراب غراب ژرمنه

سرتاسرش همه خنه (انبار کشتي) / هله يو، هل يوسا

موسيقي بوشهر يادگاري از امواج دريايي بي‌پي است که گاهي با آرامش و گاهي با خشم بوده، گاهي با غم و گاهي با شادي، گاهي با آواها و گاهي با نواها، گاهي با پردازش نور و گاهي با رقص باد در دالون‌ها و شناشيرها... در هم آميخته‌اند تا فرهنگي برخاسته از تلاش و کوشش و حرکت بسوي پيشرفت و ماندگاري هم براي خود و هم براي رهگذراني که عاشق فرهنگ و معماري جنوبند به ارمغان مي آورد.

موسيقي بوشهر مجموعه‌اي از يزله، لالايي، ني‌مه، شروه، خيام خواني و سنج و دمامي است که نظم و ريتم آن را در سينه زني بايد جستجو کرد. زيرا که هر کدام از اين واژه ها خاطراتي جذاب و هيجاني از گذشتگان‌ برايمان به ميراث گذاشته است.

موسيقي بوشهر برگرفته از اشعار فايز، مفتون و خيامي است که در کنارش ناخدا عباس‌ها، نجاتي‌ها، شريفيان‌ها و بخشوها، زاده و گسترده شده‌اند و آينه زيبايي از رخ و نيم رخ مردان و زنان ساحل نشيني را باز گو مي‌کند که با لنگوته و مينارشان (مقنعه) قلب‌هاي بزرگي را  از معرفت اسکراب يا صيقل مي‌دهند.

و در يک نگاه موسيقي محلي بوشهر همان هويت و صداي رساي مردم جنوبي بوده که فريادرسي ندارند بجز فريادي خنجري، که از حنجره‌هاي خود مي‌آفرينند.

هجدهم اسفند روز بوشهر گرامي باد.

يزله (يک نوع شادي دورهمي همراه باپايکوبي)

خور(عميق‌ترين قسمت دريا در ساحل)

لنگوته (لنگي شبيه دامن که مردان مي‌پوشند).

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1076)