استاد عبدالحسين کنين، مولف و پژوهشگر خليج فارس در مصاحبه با نسيم جنوب: 

خليج فارس، جزئي از هويت تاريخي ايران، منبع برکت، ثروت، قدرت و زيبايي

- به طور کلي اهميت تاريخي خليج فارس براي ايران چه بوده است؟ 

- خليج فارس براي ايران همين قدر اهميت دارد که بقيه خاک ايران، زيرا خليج فارس گوشه‌اي از هويت تاريخي ايران است و اين اسم عجين شده با نام و تاريخ ايران. مگر مي شود تاريخ يک مملکت بدون توجه به تماميت ارضي آن بررسي کرد، آن هم خليج فارسي که سواحل شمالي آن (يعني کرانه‌هاي ايران) و حتي بعضي نقاط سواحل جنوبي که پر است از آثار باقي مانده از تمدن ايراني از ايلامي تا هخامنشي و ساساني است. 

- چه شواهد تاريخي و جغرافيايي نام خليج‌فارس را تاييد مي‌کند؟ 

- اولا چه شواهدي وجود دارد که قديمي‌تر از تمدن ايران يا سرزمين پارس در طول سواحل شمالي و جنوبي، تمدن ديگري با اين قدمت وجود داشته باشد؟ اگر قرار باشد ايران يا سرزمين پارس قديمي‌ترين تمدن در سواحل اين دريا باشد آيا منطقي است که اين دريا نام ديگري غير از پارس داشته باشد. 

با اين وجود اسناد بي‌شماري از يوناني، رومي و حتي عربي در تاييد نام خليج فارس موجود است که به برخي از آن ها اشاره کوتاهي مي شود. 

الف: پيش از آن که آريايي‌هاي ايراني بر فلات ايران تسلط پيدا کنند، آسوريان (آشوريان) اين دريا را در کتيبه هاي خود به نام (نامرتو) که به معني رود تلخ ياد کرده اند (اين کهنه ترين نامي است که در خليج‌فارس بر جاي مانده است.

ب: در کتيبه‌اي که از داريوش بزرگ در تنگه سوئز يافته‌اند عبارت (درايه تيه هچا پارسا آئي تي) يعني دريايي که از پارس مي رود يا سر مي گيرد. (منظور درياي پارس يا همان خليج فارس است.

ج: هرودت مورخ يوناني متوفي 425 قبل از ميلاد از درياي احمر تا اقيانوس هند را اريتره (که به معناي درياي سرخ است) نام مي برد و اين نام شامل اقيانوس هند، عمان و خليج فارس مي باشد.

د: مورخ يوناني فلاديوس آريانوس در سده‌ي دوم ميلادي در کتاب معروف خود (آنابازيس) و سفرنامه جنگي اسکندر ضمن شرح بحرپيمايي نه آرخوس (نئاروک) که به امر اسکندر ماموريت يافته بود از رود سند به درياي عمان و خليج فارس بگذرد و به مصب فرات داخل شود. نام اين خليج «پرسيکون کادي تاس يا پرسي گاتي تاس» که ترجمه آن درياي پارس يا خليج فارس است.

ح: استرابن، جغرافيدان نام يوناني که در نيمه آخر قرن و نيمه اول يک بعد از ميلاد مي زيسته مکرر همين نام را در جغرافياي خود در مورد خليج فارس به کاربرده است. مخصوصاً مي نويسد که عرب‌ها بين خليج عرب (بحر احمر) و خليج پارس جاي دادند.

د: کلوديوس تپوله ما اوس (بطلميوس) که به عنوان پدر جغرافيا معروف است، در قرن دوم بعد از ميلاد مي زيسته در کتاب بزرگي که در علم جغرافيا به زبان لاتين نوشته اين دريا را «پرسيکوس سينوس» که معمولا در کتاب‌هاي لاتين به «سينوس پرسيکوس» يا «ماره پرسيکوم» يعني درياي پارس که امروزه به صورت Persian Gulf   در تمام نقشه ها و کتاب ها نوشته مي شود.

ه: کوين توس کورسيوس رونوس، مورخ رومي که در قرن اول ميلادي در تاريخ اسکندر اين خليج را به لاتين «اکواروم پرسيکو» به معني ديگر پارس خوانده است و تعداد قابل توجه ديگر ...

- جغرافي‌دانان عرب هم به کتاب‌هاي قديم، از خليج فارس ياد کرده‌اند؟

- برخي از جغرافيدانان مسلمان و عرب در قرون اوليه هجري در کتاب هاي خود اين خليج را خليج فارس يا خليج الفارس يا بحر فارس مي نامند.

1-ابوبکر احمد بن محمد بن اسحاق ابراهيم الهمداني معروف به ابن الفقيه، در کتاب (البلدان 279 هجري قمري .

2-ابوالقاسم عبدالله بن عبدالله بن احمد بن خرداد به متوفي در 300 هجري در کتاب معروف خود «المسالک و الممالک»

3-بزرگ بن شهريار الناخذاه هرمزي«ناوخداي رامهرمزي» سال 342 هجري قمري در کتاب و من عجائب امر بجر فارس و ...

4-ابو اسحاق ابراهيم بن محمد الفارسي الاصطخري در کتاب «مسالک الممالک)346 هجري قمري

5-مورخ مشهور ابوالحسن علي بن الحسين بن علي مسعودي متوفي 346 هجري قمري در کتاب مروج الذهب و معادن الجوهر، خليج فارس و بحر فارس ذکر شده است.

6-ابوريحان محمد بن احمد البيروني الخوارزمي متوفي در 440 هجري قمري درکتاب « التَّفهيم لِأَوائلِ صناعة التَّنجيم » که آن را به فارس تاليف کرده نام اين خليج را درياي پارس يا خليج پارس آورده است.

7-در کتاب حدودالعالم من المشرق اي المغروب که در سال 372 هجري نوشته شده و نويسنده آن هم معلوم نيست درياي احمر را خليج عربي مي‌داند.

8-ابن المطهر المقدسي در 255 هجري قمري در کتاب خود به نام «البدو التاريخ» در کتاب خود مي‌نويسد رودهاي که به خليج فارس مي ريزد.

9- ابوالقاسم محمد بن حوقل بغدادي در سده چهارم، از خليج فارس نام مي برد، در کتاب «صوره‌الارض»

10-ياقوت حموي «شهاب الدين ابوعبدالله ياقوت بن عبدالله حموي جغرافي دان و تاريخ نويس سده ششم و هفتم از خليج فارس نام مي برد.

11-ابوعبدالله  محمد بن عبدالله بن محمد ابراهيم لواتي طنجي معروف به ابن بطوطه متولد 702 هجري قمري در مراکش معروف ترين جهانگرد مسلمان و عرب بارها در سفرنامه خود از خليج‌فارس يا بحر فارس نام مي برد.

12-ابو عبدالله محمد بن عبدالله بن ادريسي متولد 1100 اسپانيا و فوت 1165 در پالرموي ايتاليا مشهورترين جغرافي‌دان عرب و مسلمان در اسپانيا  در نقشه خود خليج فارس را به نام بحرالفارس نام مي برد. و صدها نفر ديگر.

13-در سالهاي اخير نقشه هاي بسياري چاپ شده که يکي از زيباترين و معتبرترين آن ها به نام

World oceans floor نقشه کف اقيانوس هاي جهان چاپ واشنگتن در امريکا 1981 م و نقشه دريانوردي «ونکوور کانادا» چاپ 2007 م که Persian Gulf در آن ها به وضوح ديده مي شود.

-حفظ نام خليج فارس و پرهيز از نام ديگر، چه اهميتي دارد؟

-اولا در دهه هفتاد ميلادي اسناد معتبري توسط دولت ايران به صورت اطلس خليج فارس به سازمان ملل متحد ارايه و بين نمايندگان کشورها توزيع شد که نام خليج فارس از قبل از ميلاد در آن مشخص بود و اين نام به صورت رسمي در سازمان ملل متحد اعلام شد. از آن زمان تاکنون هيچ مقام رسمي سازمان ملل متحد عليرغم نفوذ زياد کشورهاي عربي ديده نشده که غير از نام خليج‌فارس اسم ديگر بيان کند. البته برخي مقام‌هاي دون  پايه و کشورهايي که به وسيله کمک اعراب اداره مي‌شوند، عنوان خليج به تنهايي يا يک اسم جعلي به جاي خليج فارس به کار مي برند.

ثانيا اعتقاد بنده در اين است که دانشگاه‌ها کنگره‌هاي بزرگي مانند «کنگره سيراف» که در بوشهر برگزار شد با حضور اساتيد دانشگاه‌‌‌هاي بزرگ جهان و اساتيد کشورهاي منطقه خليج‌فارس برگزار کنند و خليج فارس در درس‌هاي دبيرستاني و دانشگاهي نقش بيشتري ايفا کند.

- بعد از دهه ها تحقيق و گشت و گذار در خليج‌فارس حس و حال شما نسبت به خليج فارس چگونه است؟

- وقتي به پهنه نيلگون خليج فارس و غروب رويايي‌اش نگاه مي‌کنم احساس غرور مي‌کنم، وقتي به حرکت کشتي‌ها و لنج ها مي‌نگرم احساس اميد، وقتي مي‌بينم که ميليون‌ها نفر از هم وطنان‌مان از راه‌هاي بسيار دور براي بازديد به سواحل جنوب مي‌‌آيند و با نگاه به آن احساس آرامش مي‌کنند، آدم احساس مي‌کند که خداوند چه نعمت بزرگي به ما داده که بعضاً قدر آن را نمي‌دانيم.

بنده به عنوان کسي که در چهل، پنجاه متري اين دريا به دنيا آمدم و طول و عرض اين دريا را پيموده‌ام و در حد بضاعتم مطالبي نوشته‌ام، معتقدم که قدرت اقتصادي و سياسي هر ملتي به حضور قدرتمندانه در درياهاي پيراموني آن بستگي دارد. زيرا اين دريا علاوه بر اين که جزئي از هويت تاريخي ماست منبع برکت، ثروت، قدرت و زيبايي است.

- سخن پاياني.

- بنده معتقدم که بايد مسئله خليج فارس در مدارس و دانشگاه بيشتر از اين مورد بررسي قرار گيرد. کشورهاي عربي با ثروت فراوان خود بيکار ننشسته‌اند. ما به تعامل با کشورهاي جهان و دانشمندان و مورخان منصف بايد بيشتر کار کنيم از طرفي موضع‌گيري ما با کشورهاي حاشيه خليج‌فارس منطقي و نه از روي احساس  باشد. با مبادلات بازرگاني و جذب توريست (مخصوصا از منطقه خليج فارس) اهميت زيادي دارد.

از وجود دانشمندان و ايرانيان تحصيل کرده در داخل و خارج از کشور، در رابطه با پژوهش‌ها و تحقيقات آن ها در اين زمينه بيشتر ارزش قايل شويم. اين مطلب را داشته باشيم که کشورهاي عرب خليج فارس، سالهاست مشغول هويت‌سازي و تحريف تاريخ هستند.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و هفتم، شماره 1080)