شش سال قبل، سال ۱۳۸۷ بود که نشریات محلی بوشهر فراخوانی از شورای شهر را به چاپ رسانده بودند. در این فراخوان از محققان و صاحب‌نظران خواسته شده بود که بر اساس تحقیقات خود، روزی را برای بوشهر پیشنهاد دهند تا بعد از بررسی در شورای شهر بهترین و مستندترین آن به عنوان «روز بوشهر» انتخاب شود.

به گزارش خبرنگار ستاد بزرگداشت روز بوشهر، الله کرم لیراوی، مدرس دانشگاه‌های استان بوشهر  به مناسبت فرارسيدن "هفته بوشهر" يادداشتي براي دبيرخانه ستاد روز بوشهر ارسال كرد.

در اين يادداشت آمده است:

شش سال قبل، سال ۱۳۸۷ بود که نشریات محلی بوشهر فراخوانی از شورای شهر را به چاپ رسانده بودند. در این فراخوان از محققان و صاحب‌نظران خواسته شده بود که بر اساس تحقیقات خود، روزی را برای بوشهر پیشنهاد دهند تا بعد از بررسی در شورای شهر بهترین و مستندترین آن به عنوان «روز بوشهر» انتخاب شود.

من این اطلاعیه را از هفته نامه‌ی محلی پیغام گرفتم.

اگر چه در خصوص فرهنگ، تجارت، تاریخ، ادبیات و هنر بوشهر مطالعات نسبتا خوبی داشتم، ولی به دنبال مناسبتی می‌گشتم که جامع‌الشرایط باشد و بتواند چند جنبه از شاخصه‌های مطرح بوشهر را در بر بگیرد؛ زیرا چون بوشهر از قدیم تاکنون فراز و نشیب‌های فراوانی پشت سر گذاشته؛ هم در اوراق زرین تاریخ خوب درخشیده و هم در زمان معاصر و حال، خوب مطرح شده و حرف‌های فراوانی برای گفتن داشته و دارد.

بوشهر از جنبه‌های تاریخی سیاسی؛ اقتصادی و هم فرهنگی از شهرهای مهم و تأثیرگذار در زمان دور و نزدیک بوده است.

مناسبت‌های فراوانی پشت سر گذاشته. آوردن یک مناسبت و انتخاب آن برای روز بوشهر منطقی به نظر نمی‌رسید؛ چون اگر مناسبت تاریخ کهن آن را در زمان عیلامیان می‌گرفتیم، می‌بینیم در زمان هخامنشیان، اشکانیان و بالاخص ساسانیان نیز شاخصه‌ها و مناسبت‌های مهمی برای نامگذاری بود. اگر تاریخ کهن آن را انتخاب می‌کردیم، تاریخ معاصر آن و مبارزات ضد استعماری آن نیز بسیار مهم بود که بتوان یک نقطه عطف آن را برای «روز بوشهر» انتخاب کرد. و علاوه بر آن تحولات فرهنگی بوشهر نیز از اولین مدرسه یعنی احمدیه و سپس سعادت تا مراکز فرهنگی بعدی چون مدرسه گلستان نیز می‌تواند هر کدام نقش اساسی در تمدن و فرهنگ سازی بوشهر داشته باشد و می‌توان تأسیس یک مدرسه و تحول علمی آن را نیز به عنوان روز بوشهر انتخاب کرد. ولی باز دیدم که تحولات و مبارزات ضد استعماری در برابر متجاوزان هلندی‌ها – پرتغالی‌ها، بالاخص انگلیسی‌ها هر کدام می‌تواند مبدأ یک حرکت، مبدأ یک مقاومت و وطن دوستی و بیگانه ستیزی و نقطه عطفی در تاریخ مقاومت و دلیری مردم بوشهر باشد و هر کدام می‌تواند یک «روز بوشهر» باشد. از سویی چون بوشهر نه یک شهر است، بلکه یک شبه جزیره و یک استان، که همه‌ی شهرستان‌ها همچون اجزایی از بدن این استان و این شهر دیرینه در تحولات فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مبارزات آن نقش داشته‌اند، می‌شود برای «روز بوشهر» که یک شهر است، روز بوشهر فراگیرتری مد نظر داشت که هم شهر بوشهر و هم استان بوشهر را در بر بگیرد.

پس این جا بود که انتخاب و  یافتن یک روز جامع‌الاطراف با شرایطی که عرض شد کار آسانی نبود؛ زیرا اگر مبدأ فرهنگی را انتخاب می‌کردیم به تحولات سیاسی، یا اجتماعی و یا تاریخی آن ظلم می‌شد؛ چون نمی‌توان مرزی برای برتری یکی بر دیگری ترسیم کرد و هر کدام جدای از هم و همچنین به کمک هم در بوشهر تأثیر داشته‌اند؛ خواه تاریخ باشد، خواه فرهنگ.

پس با اشراف نسبی که به مبارزات و تحولات سیاسی بوشهر داشتم، مجددا فرهنگ آن را مطالعه کرده، اسامی آن را نیز بررسی کرده بودم، به سراغ ۱۰ روز مطالعه و بررسی مجدد کتب و اوراق یادداشتی خود رفتم تا شاید تاریخی را یافت کنم که بتواند به همه‌ی سوالات پاسخ دهد و گلایه‌ی هیچ کدام از شاخصه‌ها را در پی نداشته باشد؛ که چرا من فراموش شدم که البته باید اذعان کرد که کار آسانی به نظر نمی‌رسید؛ زیرا جمع جمیع جهات مشکل بود و جالب این که بعد از حدود ۱۰ روز مطالعه و بررسی مجدد با تماسی که با سرکار خانم ماحوزی عضو محترم شورای شهر گرفتم، تا آن تاریخ هیچ کس پاسخ فراخوان را نداده بود.

بنابراین قبل از ورود جدی به مقوله‌ی تاریخی، مبارزاتی و فرهنگی به مقوله‌ی تطابق موقعیت جغرافیایی، اقلیمی و تأثیر آن بر اکوسیستم بوشهر و بهترین فصل دما برای بوشهر و پیشرفت مردمان آن از حیث زندگی طبیعی و اجتماعی و دلخوشی و شادی آن‌ها در گذر زمان رفتم، و در یک بررسی میدانی، مقدمتا چنین فرضیه‌هایی به دست آمد که هم زمستان‌های سخت برای بوشهر همراه با مخاطره و دشواری بوده است - به نحوی که گاهی زندگی راحت آن‌ها و امرار معاششان در تلاطم امواج دریا با خطر روبرو بوده - و هم گرمای طاقت فرسای شرجی و تعطیلی کارها بر اثر گرما زدگی و دیگر خطرها.

اگر چه همه بهار را دوست دارند و بهار در همه جای کشور طراوت و شادابی می‌آورد، ولی در بوشهر قضیه به گونه‌ای دیگر است؛ زیرا تابستان طولانی، زمستان کوتاه و پر خطر، بهار نیز کوتاه و به مانند بهار دیگر اقلیم‌ها نیست، به عبارتی «بهار بوشهر» آخر زمستان است و بس کوتاه؛ یعنی یک ماه پایان زمستان (اسفندماه) اوج بهار بوشهر است و شروع بهار تقویمی (فروردین) و پایان آن همراه با نیمه‌ی اول اردیبهشت به نوعی پایان بهار را خبر می‌دهد.

اگر چه همه‌ی ماه‌ها عزیز و محترمند و هر کدام مزیت و ویژگی خاص خود را دارد و بر هر کدام منفعتی برای انسان‌ها مترتب است، ولی برای بوشهر «اسفند» چیزی دیگر است. سرمای سوزناک و گاهی باران‌های رعدآسای زمستان در آخر بهمن، رو به کاهش است و در بهمن شروع بهار و در اسفند به اوج خود می‌رسد و سالی که قحطی نباشد و یا به عبارتی در اصطلاح مردم «سال خیر باشد» از اسفندش پیداست و نهایت هنر بهار اسفند در بوشهر به پایان اردیبهشت کشیده نمی‌شود و نهایت هنرش در فروردین می‌تواند ادامه‌ی همراه با لاغری و پژمردگی داشته باشد، پس بهار بوشهر دو ماه است که اوجش در «اسفند» است و اسفند، ماه شادابی و طراوت است برای بوشهر. این از جنبه روانی، شادی و خوشی مردم. اما از جنبه‌ی اقتصادی و امرار و معاش نیز اگر چه در تمام ماه‌ها و فصول مردم به کار و تلاش ادامه می‌دهند و مردم بیکار نیستند؛ اما مرارت‌های کار در فصل زمستان و گرمای تابستان خود مثنوی هفتاد من کاغذ است، ولی در ماه اسفند که سرمای سرد و سوزان زمستان در دریا و خشکی آرامش یافته و هنوز گرمای طاقت فرسا و گاهی بیهوش کننده شرجی شروع نشده، بهترین ماه کار، درآمد، تفریح، شادابی می‌باشد نه ناراحتی جسمی را با خود حمل می‌کند و نه نگرانی روحی روانی را در پی دارد، پس بهترین ماه «اسفند» است.

که البته در فرهنگ کهن، اسفند، ماه برکت و رحمت و دو هفته آخر و دهه آخر و دو پنجه‌ی آخر، نزول فروهرها و فرشتگان و ارواح رحمت الهی بر زمینند و این برای بوشهر کاملا صحت و یقین دارد.

این است که اسپند و سپندارمذ در تاریخ بوشهر عیلامی – و هخامنشی تا ساسانی، فرشته‌ی رحمت و نجات از سوی اهورا مزدا و یزدان پاک بوده است. این است که مردم بوشهر برای آیین نوروز از «اسفند» آماده می‌شدند و به عبارتی «اسفند»، نوروز و جشن‌های آن شادابی و نشاط آن را قبل از ۴ شنبه سوری که ۴ شنبه‌ی جشن‌ها بود و فرود فرشتگان به دستور ایزد پاک بر روی زمین را در متن خود برای «بوشهر» دارا بوده است.

و اگر به صورت غیر علمی و در عرف و عادت مردم هم پرسش شود، بالاتفاق بهترین ماه بوشهر «اسفند» دانسته می‌شود و این بدان معنا نخواهد بود که در جای دیگر بهترین ماه نیست؛ زیرا اقلیم‌ها همان گونه که با هم فرق دارند، تشابهاتی هم برایشان متصور شده‌اند. وجه اشتراک و افتراق برای هر پدیده‌ی دیگر نیز وجود دارد.
اما این انتخاب فقط یک جرقه و یک شروع برای تحقیقات بیش تر من بود، زیرا به راحتی می‌شد روزی مثل تأسیس مدرسه احمدیه – مدرسه سعادت، مدرسه گلستان و دیگر تحولات علمی را مبدأ قرار داد و دلیل آورد و یا از جنبه‌ی تاریخی نام لیان، نام مزامبر و مزامباریا – نام ایشا- نام انطاکیه و یوناخا- نام کرسونئوس و نام‌های دیگری در دوره‌ی ساسانیان مثل ریشهر – رام اردشیر- بوخت اردشیر – ریو اردشیر و بی شهر و بیدشهر و ریشهر و ابوشهر و بوشهر را مبدأ یک نامگذاری قرار داد؛ ولی همانگونه که عرض شد برتری یکی بر دیگری کار آسانی نبود و از سویی قهرمانان ملی و مذهبی چون: رئیس‌علی دلواری – زائر خضر خان تنگستانی – شیخ حسین خان چاهکوتاهی – غضنفر السلطنه برازجانی – خالو حسین بردخونی و ده‌ها شخصیت مبارز ملی و میرزا حسین معتقد اهرمی – علی اکبر مشّاق – شیخ محمد حسین سعادت – شیخ عبدالکریم سعادت – سید عبدالله بلادی بوشهری – شیخ مذکور – آل عصفور و ده‌ها شخصیت مذهبی و علمی را هر کدام نقش و اثرگذاری آن‌ها را مبدأ دانست، پس می‌بینیم که انتخاب هر کدام از این‌ها به عنوان «روز بوشهر» می‌توانست به اعتبار دیگری لطمه بزند.

از سویی تاریخ قدیم با تاریخ معاصر، نام‌های قدیم با نام‌های جدید، مبارزات قدیم با مبارزات دوران انقلاب و رشادت‌های بوشهری‌ها در عملیات دوران دفاع مقدس هر کدام می‌تواند یک تاریخ و مبدأی برای نام بوشهر باشد، که اگر یکی انتخاب می‌شد، می‌توانست مورد نقد جدی قرار گیرد. پس باید به سمتی حرکت می‌کردم که «ماده‌ای از تاریخ» جوابگوی اکثر این شاخص‌ها باشد و راهی نبود جز به سراغ «حروف ابجد» که نزد ایرانیان در ازمنه‌ی تاریخ، بالاخص در مباحث تاریخی و فرهنگی، علمی و ادبی، کاربرد فراوانی داشته است، بروم؛ زیرا انتخاب بر اساس «حروف» ابجد هم از جنبه‌ی فرهنگی و هم از جنبه‌ی دینی و مذهبی کاربرد داشته است و علاوه بر دقت، یک هنری بوده است نزد ایرانیان، که تاکنون امتداد دارد. برای مثال بر سر در مجلس شورا، تاریخ تأسیس آن «عدل مظفری» برابر ۱۳۳۴ ه.ق درج گردیده است به قرار زیر:
۷۰+۴+۳۰   ←   ۴۰+۹۰۰+۸۰+۲۰۰+۱۰ = ۱۳۳۴ ه.ق
عدل                      مظفری
یا در بوشهر بر تابلو قدیم ماده‌ی تاریخ مدرسه‌ی سعادت در سه بیت شعر، در مصراع آخر چنین آمده: «آمد این مدرسه قرین به سعادت» که برابر است با ۱۳۱۷ ه.ق به شرح زیر:
۱+۴۰+۴/ ۱+۱۰+۵۰/ ۴۰+۴+۲۰۰+۶۰+۵/ ۱۰۰+۲۰۰+۱۰+۵۰/ ۲+۵/ ۶۰+۷۰+۱+۴+۴۰۰/ ۱۳۱۷ ه.ق

پس چنین نتیجه گرفتم که هنر به کارگیری «حروف ابجد» که شاید رمز دیگری هم در پس پرده داشته در اغلب نوشته‌های قدماء به کار گرفته می‌شد و تناقضی با علم امروزی هم نمی‌تواند داشته باشد و به کارگیری آن همانطور که قافیه و وزن و مصراع بیت را در اشعار کامل می‌کرد و حفظ آن باعث جلوگیری از خطاهای آینده در نقل می‌شده است در موارد دیگر نیز کمکی به حل اختلاف در تشتت نظریات و حدسیات در مورد پدیده یا جریان خاص فرهنگی، تاریخی و جزء اینها داشته است.

اما بر می‌گردیم به «روز بوشهر» و استفاده از حروف ابجد و همراهی آن با مناسبت‌های مختلف تاریخی، فرهنگی، قهرمانی و ... شهر بوشهر و استان بوشهر:
لازم به توضیح است که در محاسبات حروف ابجد زیر گاهی گرد کرده‌ یا جمع نتیجه ارقام آن محاسبه و جمع می‌شود، برای مثال: جمع حروف ابجد «اسفند» مساوی است با ۱۵
 اسفند ← ۱/۶۰/۸۰/۵۰/۴ = ۱۹۵← ۱۵
و جمع حروف ابجد «روز بوشهر» مساوی است با ۱۵
روز (۲۰۰+۶+۷ = ۲۱۳ ← ۶)
بوشهر (۲ +۶+۳۰۰+ ۵+۲۰۰ = ۵۱۳ ← ۹+۶ ← ۱۵ (جمع حروف روز بوشهر)
روز بوشهر ← ۵۱۳+۲۱۳ = ۷۲۶ ← ۱۵
پس علاوه بر دلایل اقتصادی، معیشتی، اقلیمی و طبیعی، انتخاب «اسفند» برای «روز بوشهر» بر اساس حروف ابجد نیز، روز بوشهر = اسفند
و جالب اینکه «هجدهم» از اسفند به حروف ابجد برابر است با ماه «۱۲»
هجدهم (۵+۳+۴+۵+۴۰) = ۵۷ ← ۱۲
یعنی ۱۸ از برج ۱۲
و جالب‌تر اینکه «مدرسه مظفری» که نام مدرسه سعادت مظفری در زمان مظفرالدین شاه قاجار بعد از مدرسه احمدیه و به دستور احمد خان دریابیگی نامگذاری شده، برابر است با ۱۸
مدرسه (۴۰+۴+۲۰۰+۶۰+۵ = ۳۰۹ ← ۱۲
مظفری (۴۰+۹۰۰+۸۰+۲۰۰+۱۰ = ۱۲۳۰ ← ۶
۱۲+۶ = ۱۸ (۱۸ از اسفند مورد نظر است)
و سوای اینکه تاریخ تولد و یا شهادت قهرمانان جنوب و یا درگیری آنها و دیگر قهرمانان بوشهری را با استعمار پرتغال، هلند و انگلیس مبدأ بزرگداشت یک روز قرار دهیم، می‌بینیم که نام رئیس‌علی دلواری به حروف ابجد نیز با ۱۲ و برج ۱۲ مطابقت دارد:

رئیس (۲۰۰+۱۰+۱۰+۶۰ = ۲۸۱ / علی (۷۰+۳۰+۱۰ = ۱۱۰/ دلواری (۴+۳۰+۶+۱+۲۰۰+۱۰ = ۲۵۱)
رئیس‌علی دلواری ← ۲۸۱+۱۱۰+۲۵۱ = ۶۴۲ ← ۱۲ (برابر با دوازدهمین ماه سال، اسفند)
و جالب اینکه نام دیگر قهرمانان ملی و مذهبی بوشهری در جمع حروف ابجد، نیز که رقم ۱۸ برابر ۱۸ اسفند (روز بوشهر) می‌باشد، شاید یک تصادف نباشد: برای مثال:
* غضنفرالسلطنه (قهرمان برازجانی و مبارز دشتستانی)
غضنفر (۲۱۳۰) السلطنه (۴۸۰) ← ۶+۱۲ = ۱۸ (برابر با ۱۸ اسفند)

* خالو حسین بردخونی «مبارز بردخونی»
خالو (۶۳۷) + حسین (۱۲۸) + بردخونی (۸۷۲) = ۷۶۵ ← ۱۸ (برابر با ۱۸ اسفند)

* شیخ عبدالکریم (اولین معاون و معلم مدرسه سعادت)
شیخ (۳۰۰+۱۰+۶۰۰ = ۹۱۰ ← ۱۰
عبدالکریم (۷۰+۲+۴+۱+۳۰+۲۰+۲۰۰+۱۰+۴۰ = ۳۷۷ ←۱۷← ۸
۱۰+۸ ← ۱۸ (برابر با ۱۸ اسفند)

* شیخ محمدحسین (رئیس معارف بوشهر و اولین مدیر مدرسه سعادت)
شیخ ۹۱۰ ← ۱۰ ← ۱
محمد ۱۳۲ ← ۶ ← ۶
حسین ۱۲۸ ← ۱۱
۱+۶+۱۱ = (۱۸) ← (برابر با ۱۸ اسفند)

* زائر خضر «که زمانی خان محبوب تنگستان به شمار می‌رود»
زائر (۲۰۹ ← ۱۱) + خضر (۶۰۰+۸۰۰+۲۰۰ ← ۱۶۰۰ ← ۷)
۱۱+۷ = ۱۸ ← (برابر با ۱۸ اسفند)

* حکم جهاد آیة‌الله بلادی علیه استعمارگران انگلیس در سال ۱۹۱۴ اوج جنگ جهانی اول است

۱۹۱۴ م ←جمع← ۱۵ (برابر با عدد ۱۵ جمع روز بوشهر)

دکتر مشایخی در کتاب عیسویان در بوشهر می‌نویسد: «مرحوم بلادی کتاب خود را به مخالفت با مسیحیگری و به واکنش علیه حضور استعمارگران انگلیسی و روسی در ایران و به ویژه منطقه جنوب (بوشهر و توابع) اختصاص داده است. از جای جای کتاب چنین بر می‌آید که آن را در سال ۱۳۳۴ ه.ق، ۱۹۱۵ .م در زمان اوج جنگ جهانی اول نوشته است. مرحوم بلادی از نخستین اندیشه گران مسلمان بوشهری است. در برابر ستم استعمارگران انگلیسی به افشاگری پرداخته، علیه ستمگری‌های انگلستان در جنوب ایران حکم جهاد داد.»

ما در این محاسبه تمام قهرمانان مذهبی و بومی را در نظر داشته‌ایم؛ زیرا هر کدام پیشرو یک حرکت سیاسی، فرهنگی، علمی، ادبی در تحولات استان بوده‌اند به نحوی که نقش کلیدی را در جامعه بین‌المللی و ملی ایفا می‌کرده‌اند پس اختصاص نام یک نفر یا تاریخ تولد و یا شهادت نفر دیگر و یا سال تأسیس و یا حرکت اجتماعی و فرهنگی یک گروه به تنهایی مد نظر نبوده است؛ زیرا همه مهم و نقش آفرین بوده‌اند به نحوی که مثلا «سرگرد نیلستروم» در خاطرات روز ۱۸ اوت خود در مورد رئیس‌علی دلواری می‌نویسد:

«رئیس‌علی بر خروشیده است؛ امروز شیراز در سیلاب نام رئیس‌علی غرق بود، شاید بیشتر پسرهایی که امروزه در شیراز به دنیا آمده‌اند، رئیس‌علی نامیده شده باشند.»

اینکه بدانیم جمع اعداد حروف (هیجده دوازده) به ابجد همان ۱۸ می‌شود این روند زیباتر می‌شود:

هیجده (۵+۱۰+۳+۴+۵ = ۲۷ ← ۹
دوازده (۴+۶+۱+۷+۴+۵ ← ۲۷ ← ۹
هیجده دوازده ← ۹+۹ = ۱۸ (۱۸ اسفند = روز بوشهر)

و جای شگفتی است با توجه به جمیع جهات که ما برای روز بوشهر «هجده اسفند» را انتخاب کردیم که قطعا زمینه‌های طبیعی، آب و هوایی، تاریخی، فرهنگی و شادابی و پذیرش عامه را در خود جای داده است، بدانیم:

۱۸ در اسفند و اسفند از بین بقیه ماه‌ها، یعنی هم ۱۸ و هم ۱۲ جزء لاینفک بعضی تحولات سرنوشت ساز فرهنگی، مذهبی، بومی حماسی این استان در بعضی پدیده‌های زیر که خود جای شگفتی دارد می‌باشد. برای مثال:

برای انقلاب:
* بوشهر در زمان وقوع انقلاب اسلامی با توجه به جمعیت ۳۷۰ هزار نفری آن زمان استان، تعداد «۱۸» شهید تقدیم به بار نشستن انقلاب کرد.

     در دوران دفاع مقدس:

* در حماسه‌ی پدافند و تیز پروازان پایگاه ششم شکاری سرلشکر شهید یاسینی بوشهر ۱۲ جاویدالاثر تقدیم انقلاب شد که ۱۲ لاله برابر با دوازدهمین ماه سال و ۱۲ بهار بودند.

* در دوران دفاع مقدس؛ جهاد سازندگی (جهاد کشاورزی) استان در قالب گردان مهندسی رزمی تعداد ۱۱۷۲۰ نفر از نیروهای مردمی و پرسنل خویش را در طول آن سال‌ها به جبهه‌ها اعزام کرد که ۱۲ نفر از شیر مردان آن اسیر و سپس آزاده شدند.

* البته استان بوشهر تعداد ۲۰۹۷ نفر (جمع ارقام ۱۸) شهید تقدیم انقلاب کرد. ۲۰۹۷ ←جمع← ۱۸ (برابر با روز بوشهر و استمرار قداست خون شهیدان در کالبد سرافرازی و آبادانی و مقاومت بوشهر)

* در عملیات سرنوشت ساز فتح‌المبین که حضرت امام (ره) درباره ی آن این پیام را به رزمندگان داد:"من از دور دست وبازوی قدرتمند شما را که دست خداوند بالای آن است می بوسم وبراین بوسه افتخار می کنم". صدها تن از استان بوشهر شرکت داشتند که ۱۰۲ نفر پاسدار بسیجی + ۸ نفر ارتشی + ۶ نفر جهادی + ۱ نفر روحانی شربت شهادت نوشیدند.

۱۰۲ (۳) ← (جمع ارقام) ۳+۸+۶+۱ ← ۱۸ برابر با روز بوشهر ۱۸ اسفند)

* از نظر مذهبی در استان بوشهر ۴۵۹ مکان متبرکه وجود دارد.

۴۵۹ (جمع ارقام) ← ۱۸  (برابر با روز بوشهر ۱۸ اسفند)

* از نظر عمرانی به گفته‌ی نویسنده‌ی معروف محمد ابراهیم کازرونی معروف به نادری در سال‌های ۱۲۵۰ تا ۱۲۶۴ در بوشهر ۱۸ کاروانسرا وجود داشته است.

* و تعداد حمام‌های عمومی که توجه به بهداشت در آن زمان بوده است، ۱۸ حمام فعال در بوشهر وجود داشته است.
(حمام حاج رئیس – خیزمی – قبری – نمکی – شیخ حسن – حاج محمد جعفر – خان – طلا – دلگشا – رئیس تجار – قوام و ...)

* میرزا حسینعلی خان نصیرالمک، پسر قوام‌الملک شیرای در سال ۱۲۶۶ ه.قمری به حکومت بوشهر منصوب شده است و آب انبار معروف قوام در بوشهر که نمونه‌ای از توجه به مایحتاج مردم بوده است و توجه به شهر و مدنیت داشته است در سال ۱۲۶۶ ساخته شده است. ۱۲۶۶ (جمع ارقام) ← ۱۵ (برابر با جمع ارقام روز بوشهر که همان ۱۵ است.)

* البته رشته سیم تلگراف کمپانی هند و اروپا در سال ۱۲۸۱ م به بوشهر رسید. ۱۲۸۱ (جمع ارقام) ← ۱۲

* ضمنا باید اضافه کنم که ادامه‌ی این بحث بسیار ظریف و هم طولانی است مثلا، تنگستان که به حروف ابجد (۴۰۰+۵۰+۲۰+۶۰+۴۰۰+۱+۵۰+۱۰ = ۵۹۱ (جمع ارقام) ← ۱۵ برابر با حروف «روز بوشهر» است؛ زیرا قطعا نمی‌تواند رشادت تنگستانی‌ها را در مبارزات بوشهری‌ها نادیده گرفت و یا آن‌ها را جدا از هم دانست به همین منوال اگر مجالی باشد و به همین شیوه ارتباط نام‌ها و شخصیت‌های تأثیرگذار دیگر به مانند:

(باقر خان تنگستانی – احمد خان تنگستانی – سید مرتضی علم‌الهدی – شیخ محمد حسین برازجانی – شیخ احمد آل عبدالجبار – خالو حسین فولادی – شیخ ابوتراب عاشوری – سید عبدالله بلادی

همین ارتباط عدد ۱۸ (در اسفند) اثبات می‌شود و شاید این ارتباط یک تصادف باشد؛ ولی یک نقطه قوت برای انتخاب هجدهم برای اسفند، دوازدهمین ماه سال باشد که جامع‌الشرایط باشد و پاسخ همه را داده باشیم و قانع کننده باشد. نسبت به بقیه‌ی احتمالات برای روز بوشهر که در هر کدام نقیصه‌ای نهفته است و این پیشنهاد منطقی‌تر می‌نمایاند.

زیرا:

* «احمد خان دریا بیگی» که به سمت حکمران کل بنادر و بنیان‌گذار کل بنادر و بنیان‌گذار مدرسه سعادت بوشهر در زمان قاجار منصوب شد، همین رمز در نام آن نهفته بود:

احمد (۵۳) + خان (۶۵۱) + دریا بیگی (۱۵۷) = ۸۶۱ (جمع ارقام) ← ۱۵ برابر است با جمع حروف (روز بوشهر)

* «میرزا حسین معتقد اهرمی (معلم ادبیات مدرسه سعادت بوشهر)

میرزا (۲۵۹) + حسین (۱۲۸) + معتقد (۶۱۴) + اهرمی (۲۵۶) = ۱۲۵۷ (جمع ارقام) ← ۱۵ (برابر است با کلمه «روز بوشهر»

و علی اکبر مشاق (معلم خط مدرسه سعادت)

علی (۱۱۰) + اکبر (۲۲۳) + مشاق (۷۴۱) = ۱۰۷۴ (جمع ارقام) ← ۱۲ ماه اسفند

اینجا باید اضافه کنم از جنبه مبارزاتی مردم بوشهر و استان نیز در ادامه‌ی مسیر همین نتیجه مأخوذ می‌شود، مثلا:

* از اولین سال‌های مبارزاتی مردم استان بوشهر که حدود ۲۵۰ سال قبل با حضور هلندی‌ها و انگلیسی‌ها در خلیج فارس اولین تحریکات و واکنش‌های آن آغاز گردیده بود که منجر به ضربه زدن به منافع انگلیسی‌ها در دریای بوشهر در چند جنبه و نتیجتا اخراج هلندی‌ها در خارک توسط نیروهای تحت فرماندهی میر مهنا بندر ریگی شد، تا اولین اقدامات گسترده‌ی بوشهری‌ها و تنگستانی‌ها در حدود ۱۷۰ سال قبل با حمله‌ی احمدخان تنگستانی به منافع انگلیسی‌ها و درگیری با متجاوزان استعمار پیر انگلیس به بوشهر، همین روند حروف ابجد و جمع حروف، همان نتایج قبلی را در خود جای داده است:

۲۵۰ سال مبارزه ←جمع حروف← ۷
۱۷۰ سال مبارزه عملی ←جمع حروف← ۸
۷+۸ = ۱۵ ← برابر است با جمع حروف «روز بوشهر»
ضمن اینکه مبارزات میر مهنا بندر ریگی مدت ۱۵ سال طول کشید. (برابر با حروف روز بوشهر)

* خمیر مایه مقاومت استان در خصوص اجنبی‌ها از همان سال ۱۷۵۵ م. که انگلیسی‌ها بندر ریگ، و سپس در سال ۱۷۶۳ م. بصره و در همین سال نیز بخش عمده‌ای از کمپانی هند شرقی در بوشهر مستقر گردیدند (خورشید فقیه – زوال دولت هلند در خلیج فارس با ظهور میر مهنای بندر ریگی) آغاز شد:

۱۷۵۵ م. جمع ۱۸ (برابر با ۱۸ اسفند)

* علاوه بر این سال ۱۷۵۲ م. نیز نقطه عطفی در بوشهر است؛ زیرا در همین سال بود که بعد از زوال خاندان افشار و روی کار آمدن سلسله ی زندیه، شیخ ناصر با وجود آن که در رأس حکومت قرار داشت، قدرت را به فرزندش شیخ نصر واگذار کرد و خود هم چنان از سوی کریم خان زند «به عنوان وکیل مجمع‌الجزایر» منصوب بود و همین شیخ نصر حاکم بوشهر در سال ۱۷۵۲ م . بحرین را از دست متجاوزین «هویله» خارج و مجددا ضمیمه خاک ایران کرد:

۱۷۵۲ م. ←جمع← ۱۵ (برابر با جمع حروف روز بوشهر)

* سال ۱۲۹۶ نیز برای استان و آبادانی «بندر عسلویه»‌ی بوشهر نقطه عطفی به حساب می‌آید؛ زیرا، در این سال شیخ ابراهیم خان توانست بر شیخ مذکور خان مسلط شده و متفرق‌های آل حرم را جمع نموده و در بندر عسلویه بنای آبادی گذشته و ضابط آن بلوک شود و بعدا آبادانی آن استمرار پیدا نمود.
۱۲۹۶ ←جمع← ۱۸ (برابر با ۱۸ اسفند)

* البته نکته خیلی عمیق و قابل توجه برای روز بوشهر اینکه بعد از این همه فراز و نشیب در گذر زمان، اوج و حضیض آن احیای مجدد بوشهر با تأسیس اولین پایگاه دریایی در بوشهر به فرمان نادر شاه افشار به سال ۱۷۳۴ م. که در کل حوزه‌ی خلیج فارس تأثیر به سزایی داشت و نام بوشهر را مجددا بر سر زبان‌ها انداخت خود جای شگفتی دارد:

فرمان نادر شاه به سال ۱۷۳۴ ←جمع← ۱۵ = جمع ارقام روز بوشهر (۱۵) که پایگاه دریایی در بوشهر تأسیس شد

«در کتاب ظهور و سقوط بوشهر، نوشته‌ی دکتر ویلم فلور، ترجمه حسن زنگنه، می‌نویسد: با همه این‌ها در سال ۱۷۳۴ م. / ۱۱۴۷ ه.ق بود که به دنبال تصمیم نادرشاه (۴۷ – ۱۷۳۶) و انتخاب بوشهر به عنوان پایگاهی برای عملیات دریایی و استیلا بر خلیج فارس، نام این بندر در عرصه بین‌الملل سر زبان‌ها افتاد. بی تردید در دست رس بودن شناور در بوشهر، علت اتخاذ این تصمیم بود.»

* در همین کتاب در خصوص تأسیس «بلدیه» (شهرداری) در بوشهر بعد از جنبش مشروطیت و رونق آن توسط فردی با تجربه به سال ۱۹۲۰ م. / ۱۳۳۸ ه.ق خبر می‌دهد:
۱۹۲۰ ←جمع← ۱۲ (برابر دوازدهمین ماه سال)

۱۳۳۸ ←جمع← ۱۵ (برابر با عدد روز بوشهر)

در این کتاب ترجمه استاد حسن زنگنه چنین آمده است:

«در سال ۱۹۲۰ م. / ۱۳۳۸ ه.ق در رأس تشکیلات «بلدیه» بوشهر فردی با جربزه و پر تکاپو بود که برای رفاه عموم مجدانه کار می‌کرد و در راستای توسعه‌ی شهر و ایجاد نظم به موفقیت‌هایی نایل آمد.»

ولی از نظر واژه شناسی و نام‌های تاریخی بوشهر در طول زمان که کدام بهتر است و کدام مقدم از حیث ارزش نیز قضیه بالسویه است و همان مباحث قبلی صادق است زیرا:

از زمان عیلامیان که بوشهر «لیان» = به معنای تابان و رخشنده» نامیده می‌شد:

به استناد شعر خاقانی «جمشید کیانی نه، که خورشید لیانی – کز نور عیانی، همه رخ عین سنایی) تا «ریشای» هخامنشی و سپس به احتمالی «انطاکیه – یوناخا و کرسونئوس» یونانی و یا «مزامبری و مزامباریا» و همین‌طور «ریشهر – بی‌شهر – بیدشهر – رام اردشیر – ریو اردشیر – بوخت اردشیر – ریضهر» که فردوسی فرموده: «چو رام اردشیر است، شهری دگر – کزو بر سوی پارس کردم گذر» نام‌های بوشهر در زمان‌های مختلف از نظر گویش – لهجه و زمان سیاح و سفر نامه نویس برای نام «بوشهر» بوده است.

که حتما می‌دانیم ابوشهر نبوده است و «ابوشهر» نمی‌تواند ترکیب عربی «ابو» با «شهر» فارسی به جای «مدینه» باشد و همان «البوشهر» در گویش محلی استعمال شده است که اصل آن از تمام نام‌های قدیمی از ساسانیان به بعد از «بوخت اردشیر» یعنی «شهر اردشیر ساسانی» و آزاد کرده، اردشیر و اردشیر آزاد شده گرفته شده و آن هم در جمع حروف بعد از ابجد برابر است با «روز بوشهر»

بوخت(۱۰۰۸) + اردشیر (۷۱۵) = ۱۷۲۳ (جمع ارقام) ← ۱۵ (برابر با عبارت روز بوشهر)

پس نتیجه: بوخت اردشیر = بوشهر و بوشهر = روز بوشهر

پس بوشهر که برابر است با روز بوشهر و ابوشهر نبوده است، بلکه استعمالی مصطلح در گویش مردم از البوشهر که آن هم از بوشهر که برگرفته از بوخت اردشیر ساسانی تاریخی بوده است و نه جدید؛ یعنی به زمان قاجار و زند و افشار که زمانی به نام قلعه نادری «نادریه» در زمانی کوتاه نامیده شد و پرتغالی‌ها به دلخواه «راکسل» و در متون اروپایی‌ها:

«راگل – راجل – راشل – راشر» نامیده شده و منشیان و تاریخ نگاران گاهی در این امر از صنعت و آرایه‌ی مجاز بهره برده‌اند و اراده‌ی جز به جای کل شده مثل «قلعه نادری را که بر شهر بوشهر اطلاق کرده و شهر نادریه نامیده» و یا تحریف کلمه نموده مثل ریشهر را اروپایی‌ها:

«راشهر – راشل – راشر – راجل و راگل – راکسل» نام برده‌اند؛ ولی خاقانی در قرن ششم کلمه بوشهر را در شعر به جای بوخت اردشیر نه به وجه عربی آن به کار برده است:

«به دنبه بش بوسعد طفلی، از بوشهر

به قند ز لب بونجم روبه از تلخاب»

* در دوره قاجار بالاخص زمان فتحعلی شاه قاجار مطابق اسناد موجود دو نام «ابوشهر و بوشهر» هر دو رایج بوده است که بر اساس اسناد بالا این نام‌ها در متون قرون اولیه اسلام هم دیده شده اگر چه هم نام بوشهر و هم مدنیت بوشهر در طول زمان فراز و نشیب‌های فراوانی داشته است؛ ولی هر محققی اذعان دارد از نام‌های مختلف یک شهر فقط یکی درست است و آنهم بر می‌گردد به زمان تأسیس آن شهر و مابقی، گویش – لهجه و تحریف‌هایی هستند که مورخان و نویسندگان که آن شهر را دیده یا بعضی ندیده‌اند بر آن شهر از شنیده‌های خود، گذاشته‌اند.

* روز «۱۸ اسفند» به عنوان «روز بوشهر» زمانی مستدل و منطقی‌تر می‌شود که می‌بینیم تمام شهرها و یا شهرستان‌های آن از شمال تا جنوب را در بر می‌گیرد و محصور به شهر بوشهر نمی‌شود و با حروف ابجد و جمع اعداد نام هر شهرستان شمولیت پیدا کرد. و ثبوت آن برای نام روز بوشهر مستحکم‌تر و قابل دفاع خواهد شد و هر فردی از استان از تمام شهرها و روستاهای تابعه برای بزرگداشت آن، خود را سهیم دانسته و یک روز به نام بوشهر را یک روز برای شهرش، روستایش، فرهنگش، مبارزاتش، تاریخش و تمام یادها و خاطراتش می‌داند: بر همین اساس تمام شهرستان‌های بوشهر را بر اساس جمع حروف ابجد نام آن‌ها به شرح زیر می‌آوریم:

۱)     دیلم ← ۴+۱۰+۳۰+۴۰ ← ۸۴ ← ۱۲ برابر با ماه دوازدهم سال (اسفند)

 
۲)    گناوه که در اصل «گنه اوه» درست‌ترین نام آن بوده است به معنای «آب پریشان و آشفته» که هنوز هم گناوه ساحلی پریشان و پر تلاطم برای پهلوگیری و بارگیری قایق‌ها و لنج‌ها دارد:

گنه اوه ← ۲۰+۵۰+۵+۱+۶+۵ ← ۸۷ ← ۱۵ ← برابر است با جمع حروف روز بوشهر به ابجد

۳)     برازجان ← ۲+۲۰۰+۱+۷+۳+۱+۵۰ ← ۲۶۴ ← ۱۲ برابر با ماه دوازدهم سال (اسفند)

* شهرستان دشتستان که زمانی به علت وسعت آن در دشت‌های استان آن را «دشت استان» می‌نامیدند برابر است با:

شهرستان ← ۳۰۰+۵+۲۰۰+۶۰۰+۴۰۰+۱+۵۰ ← ۱۱۶ ← ۸
دشت استان ← ۴+۳۰۰+۴۰۰+۱+۶۰+۴۰۰+۱+۵۰ ← ۱۲۱۶ ← ۱۰
۸+۱۰ = ۱۸ (برابر ۱۸ اسفند ماه)

۴)    اهرم ← ۱+۵+۲۰۰+۴۰ ← ۲۴۶ ←جمع← ۱۲ برابر با ماه دوازدهم سال (اسفند)
تنگستان ← ۴۰۰+۵۰+۲۰+۶۰+۴۰۰+۱+۵۰ ← ۹۸۱ ←جمع← ۱۸ برابر با ۱۸ اسفند

۵)     خورموج ← ۶۰۰+۶+۲۰۰+۴۰+۶+۳ ← ۸۵۵ ← ۱۸ (برابر با ۱۸ اسفند ماه)
دشتی ← ۴+۳۰۰+۴۰۰+۱۰ ← ۷۱۴ ← ۱۲ (برابر با دوازدهمین ماه سال (اسفند))

 
۶)     کنگان: که زمانی مرکز تحولات جنوب استان بوده است و اکنون نیز فراتر از یک شهر بلکه در تمدن جدید و جنوب شرقی استان و حد فاصل پارس جنوبی و پارس شمالی و مرکز نفت و گاز ایران و یک ناحیه‌ی وسیع محسوب می‌شود به «حروف ابجد» به شرح زیر است:

ناحیه‌ی ← ۵+۱+۸+۱۰+۵+۱۰ ← ۸۴ ← ۱۲
کنگان ← ۲۰+۵۰+۲۰+۱+۵۰ ← ۱۴۱ ← ۶
۱۲+۶ = ۱۸ ← برابر با ۱۸ اسفند

۷)     شهر دیر ← (۳۰۰+۵+۲۰۰) + (۴+۱۰+۱۰+۲۰۰) ← ۱۸ برابر با ۱۸ اسفند

۸)     شهرستان جم

شهرستان ← ۳۰۰+۵+۲۰۰+۶۰+۴۰۰+۱+۵۰ ← ۱۱۶ ←۸
جم ← ۳+۴۰ ← ۴۳ ← ۷
۸+۷ = ۱۵ (برابر با جمع حروف روز بوشهر)

۹)     شهرستان عسلویه ← ۱۱۶ (۸) + ۷۰+۶۰+۳۰+۶+۱۰+۵ ← ۱۸۱ (۱۰)
۸+۱۰ ← ۱۸ ← برابر با ۱۸ اسفند ماه

۱۰)    به «بوشهر» در صفحات قبل نیز مفصل و مبسوط پرداخته شد.

البته علاقه‌مندان به روند حروف ابجد در این مبحث توجه داشته باشند که حروف ابجد از «الف تا ی» به صورت عدد یک تا ده شماره گذاری شده، و «ک تا ق» به صورت عدد ۲۰ تا ۱۰۰ و حروف «ر تا غ» به صورت ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ شماره گذاری شده و ما علاوه بر این شماره گذاری در بیشتر موارد از جمع آن اعداد که در حروف ابجد نیست، بهره برده‌ایم.

پس روز بوشهر برابر با ۱۸ اسفند بر اساس آن چه گذشت جامع‌الاطراف بوده است، گذشته تا حال؛ مبارزات، واژه شناسی، نامگذاری، ادبیات، تاریخ، اقتصاد، سیاست و غیره را بر اساس حروف ابجد در بر گرفته است.

این مطلب به پیشنهاد روابط عمومی محترم شهرداری و کنگره‌ی بزرگداشت روز بوشهر برای «ششمین» سال بزرگداشت، جمع‌آوری و بر کاغذ نگاشته‌ام و به آن کنگره به تاریخ بهمن ۹۲ تقدیم می‌کنم.