حماسه ی حق پرست

پیش درآمد:

وقتی در آمایش سرزمینی ِ جغرافیایی چون بوشهر، به فصل فرهنگ و هنر می رسیم و از دریچه یِ آن چه فرهنگ و هنر نامیده می شود، نشانه ها ، قابلیت ها و شاخص های توسعه ی استان و نیز راهبردها و راهکارهای ممکن فرهنگی موجود و ممکن، را در بازه ی زمانی منطبق با طرح آمایش سرزمین – بوشهر- بررسی می کنیم، بی تردید پی خواهیم برد که نقش برجسته ی فرهنگ و هنر در استان بوشهر ، می تواند پا به پای بروز و نمود جهان سخت افزاری میادین انرژی- صنعت نفت و گاز- سهم به سزا و درخوری را به خود تخصیص داده و در حوزه ی نرم افزار که همانا  فکر و فرهنگ است مطرح گردد تا از این رهگذر ، توانمندی های کمتر دیده و رصد شده ی استان بوشهر،آشکار و هویدا شود.
نگارنده بر این باور است همان گونه که توسعه ی میادین گاز و نفت در این صفحه ی جنوبی بر اقتصاد کلان و ملی ایران زمین سرچشمه ی ارزش افزوده و رشد درآمدی کشور بوده است با درک و توسعه ی مفهوم میادین فرهنگی و هنری که فاز مطالعاتی آن بر بستر اجتماعی قابل دسترس از شمال و جنوب ،غرب و شرق استان عزیزمان بوشهر استوار گشته است، قطعا می توان توسعه ی پایداری را در این وادی بنیان نهاد و از پتانسیل و ظرفیت های فکری- فرهنگی- قومی و آیینی و در نوع خود بی نظیر این استان زاویه ی نگاه و نگره ی آمایش سرزمین را در خصوص فرهنگ و هنر استان بوشهر تغییر داد و سهم القدر بیشتر و بهتری را با توجه به ریشه های فرهنگی و پیشینه ی هنری در این سامان؛ منظور نمود. پرواضح است که بسط و گسترش هر میدان فرهنگی در این جغرافیای جنوبی با توجه به پویایی و دینامیسم نهفته در پیکره ی فرهنگ و هنر استان و رویکرد تاثیر گذار مقوله های فرهنگ در حوزه های گوناگون اجتماعی و اقتصادی می تواند بوشهر را بر بلندای تاریخ راستین خود منطبق سازد!
تاریخی که در واخوانی ها و جستارهای پیاپی آن ، نشانه ها و نمایه های تازه ای که دال بر قدمت و گواه بر دیرینگی حیات فرهنگی بوشهر است، را پیش روی پژوهشگران و دوستداران فرهنگ و هنر،می گذارد و این همه را نمی توان نادیده انگاشت و پنداشت!
نگه گوشه ای به توسعه ی جدی میادین فرهنگی به کشورهای در حال رشد و توسعه نظیر ترکیه یا آسیای جنوب شرقی گویای همین نکته است که نهادهای فرهنگی و هنری و هر آن چه به عنوان داشته های فرهنگی و هنری شان محسوب می گردد، می توانند کاستی های انکارناپذیر جغرافیایی و در پی آن اقتصادی یک کشور را تا حد چشمگیری پوشش دهند و این که مثلا با اجرای موسیقی بومی یک قوم و قبیله حتا، که در برگیرنده ی و درآورنده ی آیین های زیستی مردمان آن سرزمین نیز هست،می توان به اهداف کمی و اقتصادی مورد نظر و پیش بینی شده نیز دررسید!
بوشهر؛ با دارا بودن از یک پیوند و پیکره و مجموعه ی گسترده ی موسیقایی که در میان موسیقی منطقه ای ایران زمین از نشانه های زیبا شناختی منحصربه فردی در متن و شیوه های اجرایی برخوردار است،جای جدیت و درک بیشتری را برای نمود و نمایاندن این هنر؛ می گشاید!
موسیقی بوشهر، از آن رو منحصر به فرد است که گوشه گوشه ی آن با جاری زندگی مردمانش گره خورده است! بی اغراق باید گفت که اکثریت اهل بوشهرخواسته و ناخواسته باریتم و ملودی که دو مولفه و پارامتر تشکیل دهنده ی موسیقی می باشند، آشنایی ِ ذاتی و فطری در یک اجرای مجلسی دارند. مردم بوشهر؛خواه ناخواه با یکی از تکنیک های نوازندگی ریتم و وزن شناسی ،آشنایند... باری، ضدضرب هایی که به جا و در شوری جانانه؛ ریتم متداول دمام را می شکنند و تبلور زیباشناختی ضدضرب ها در طنین غمبرها دوچندان می شود.
بوشهری ها؛ خواسته و ناخواسته مرکب خوانی را درآوازهای شروه به اجرا درمی آورند وقتی از مثنوی افشاری در مقدمه و درآمد شروه ها بهره می برند و بعد به دشتی و عشاق و می روند و گاه شور و نوا هم می خوانند.
به جرات می توان گفت که در هیچ کجای این مرز وبوم پهناور خیام خوانی به فرم و شیوه ی اجرایی مرسوم در بوشهر، شنیده نمی شود.به راستی کدام موسیقی دان ردیف شناس، خیام را در گوشه ی عراق در آواز افشاری مناسب دانسته است تا با زیباترین حالات گردش ملودیک،تلفیق شعر- رباعیات- و موسیقی، خیام خوانی گل سرسبد موسیقی مجلسی بوشهر شود؟!
به راستی کدام استاد یا مدرس ریتم و یا کدام دکترای زیبا شناسی هنر،ریزِ دست ها را در ترجیع بند خیام خوانی،زیباترین دانسته بود تا با آموزش آن، دست افشانی مجلس نشینان را تدریس و تفهیم نموده باشد؟!
نظام موسیقی مذهبی بوشهر را اما کدام اساتید موسیقی ساخته  و پرداخته اند؟! و مگر غیر از این است که به زعم هر رهگذر آشنا و ناآشنای هنر موسیقی،نمی توان اجرای موسیقی مذهبی بوشهر را هرگز از یاد برد؟!آوازهای این فرم موسیقی از ابتدا تا انتها از آغاز  تا پایان ،همه و همه نظام موسیقی بوشهر به شکل اعجازانگیزی تعریف و تبیین شده اند.
بخشویِ موسیقیِ بوشهر را کدام دانشکده ی موسیقی یا اساتید مسلم آواز تعلیم داده اند تا گلبانگ سربلندی موسیقی این سامان را رقم زند و پهندشت سینه های گشاده در این فرم موسیقایی دیگر هرگز ابهت و فخامت نوحه های برآمده از حنجره ی بی بدیل بخشو را نشنوند!
کافی است تا به ذکرخوانی ها و پامنبری گوش فرا دهید تا سختی  و تنوع کار را در این گونه ی آوازی –متریک- دریابید.
راستی را کدام هنرآموز،واحد را در اوج و متن سینه زنی جای داده تا با درنگی زیباشناسانه  و به هنگام،یکنواختی اجرا شکسته  و سنگین شود!آوازها و نغمات دریایی را اما چه کسی آموزش داده است جز آن که باید گفت سینه های ِ گشاده ی ِچون دریای دریانوردان بوده است که بدین نغمات خوش رسیده اند و شورآفرین شده اند تا کارآواهای موسیقی بوشهر،نِیمه نام گیرند و در رپرتوار موسیقی بوشهر جای خوش کنند.
لالایی ها را کدام استاد آواز به مادران و زنان بوشهری آموخته است تا با تحریرها و ادوات آوازی برآمده از قلوبشان تاثیرگذارترین دلمویه ها را به آوازی دلنشین پیوند زنند و بانگ رود رود رادر جسم و جان شنونده جاری سازند؟!
یزله های شورانگیز و طربناک موسیقی بوشهر چگونه در رگ و پی بوشهری هاریشه دوانیده تا بداهه پردازی دست ها و ضرباهنگ پایکوبِ هلهله ها جان بگیرد و زیباترین شکل موسیقی توده ی مردم خلق الساعه  دیده و شنیده شود! موسیقی در بوشهر آن چنان در تار و پود زندگی مردم تنیده و بافته شده است که گویی از لحظه ی حیات تا واپسین درودها و بدرودهای زندگی در آرامگاهی غریب حتا،موسیقی است،ساز است و آواز است و آوا که درون مایه های غالب فرهنگی این سامان را آفرینشگر است.
هم از این روست که می توان گفت توسعه ی میدان فرهنگ موسیقی در بوشهر، جای درنگ، اندیشه و پایش و آمایش فراوان دارد. موسیقی بوشهر؛ خود به تنهایی پنجره ای رو به دریای فرهنگ و هنر است تا با تابیدن نور ونوا دیرینگی یک تاریخ را فریاد زند!چه، بوشهر، شهر موسیقی است...بوشهر ، شهر شوق و شورانگیزترین موسیقی ایران زمین است...که بوشهر،مقام موسیقایی خود را جام جهان نمای گیتی بازتابانیده است ودر سازها و آوازهایش یزله گر می شودکه چلچل بادشمال است و سوغات دلدار...!