حمیدرضا جلایی‌پور . استاد دانشگاه و فعال سیاسی

دولت یازدهم و روحانی در سال آینده با همان چهار چالشی روبه‌رو خواهد بود که از چند ماه قبل، یعنی از آغاز دولت «تدبیر و امید»، برای آنها تدارک دیده شده است. اولین چالش، برنامه هسته‌ای، مسایل حول این موضوع و پیشبرد مذاکرات و چگونگی اجرای گام‌های «توافقنامه ژنو» است که در این مورد، دولت دکتر روحانی در دو جبهه با مشکل روبرو است: هم جبهه داخلی و هم جبهه خارجی. مذاکره‌کنندگان و وزیر امور خارجه، در چالش با خارجی‌ها و غرب به‌دنبال تامین منافع ملت ایران است و در داخل، درگیر تندروهایی است که برخی به سبب ناآگاهی و برخی دیگر به سبب منافع اثبات‌شده یا قابل‌اثبات، علاقه‌مند به حل موضوع و رهاشدن ایران از تحریم‌های ظالمانه نیستند. این چالش در سال 93 نیز ادامه دارد. دومین چالش، مشکلات و مسایل اقتصادی است؛ مشکلات اقتصادی ایران راه‌حل «احمدی‌نژادی» ندارد که با دستور به بانک‌مرکزی و چاپ پول، مشکلات گرانی را حل کنند یا دروازه‌های کشور را به روی چین باز کنند و با واردات بی‌رویه کالای مصرفی، با گرانی و تورم مبارزه کنند. یکی از راه‌حل‌های مشکلات اقتصادی این است که فضای کسب‌وکار مردم و تولیدکنندگان باید فراهم شود و این امر به عواملی بستگی دارد که تحقق آن، در اختیار آقای روحانی نیست چراکه آنچه باعث حل معضلات اقتصادی می‌شود، حاکمیت قانون است که همه این حاکمیت دست رییس‌جمهور نیست. چالش سوم، گشایش فرهنگی است؛ با اینکه وزارت ارشاد با درنظرداشتن همه فشارها، عملکردی حداقلی را دنبال می‌کند، تندروها همچنان سروصدا می‌کنند. روزنامه‌هایی که به تعبیر ریاست‌جمهور، مانند «دژ فولادی» هستند و افرادی که در آن نشسته‌اند، به‌راحتی به همه افترا می‌زنند، این موارد اتهامی را به‌سادگی چاپ می‌کنند و در سوی مقابل، روزنامه‌نگارانی که به‌طور حرفه‌ای، مشغول فعالیت در کشور هستند باید برخی فشارها را تحمل کنند. بنابراین به‌نظر می‌رسد چالش‌های این حوزه، همچنان در سال جدید هم ادامه داشته باشد.

چالش چهارمی که دولت یازدهم در سال جدید با آن مواجه خواهد بود، «گشایش سیاسی» است که سخت‌تر از سایر چالش‌هاست. با اینکه رییس‌جمهور قول چنین گشایشی را داده‌اند اما همه می‌دانند که کار دشواری در پیش است چراکه معنای نهایی گشایش سیاسی آن است که گردش آزاد اطلاعات، نخبگان و سمت‌های سیاسی شکل گیرد. اما اینکه در مورد این چهارچالش، چه رویکردی باید در پیش گرفته شود، بحث‌های بسیاری وجود دارد. تیم مذاکره‌کننده کشورمان باید به فعالیت حرفه‌ای خود ادامه دهد، در داخل هم کسی نباید از سروصدای تندروها گیج شود اینها همیشه سروصدا می‌کنند که البته حق هم دارند چون در کار دیگری جز مخالفت مهارت ندارند. حرف‌هایی که تندروها می‌زنند نباید باعث حاشیه‌سازی برای دولت، نهادهای مدنی و جامعه شود. در مسایل اقتصادی، شفاف‌سازی مهم‌ترین کاری است که دولت می‌تواند انجام دهد، یعنی کل امکانات، توانایی‌ها و امتیازاتی که دولت در قلمرو اقتصادی ارایه می‌دهد باید به‌طور شفاف بیان شود و وزارتخانه‌ها تمامی اطلاعات را به وضوح در سایت‌هایشان قرار دهند که همین امر باعث کنترل فساد در کشور می‌شود و فساد اقتصادی به حداقل میزان خود کاهش می‌یابد. راه‌حل دوم برای مقابله با چالش‌های اقتصادی، پافشاری بر «حاکمیت قانون» است. اگر در عرصه اقتصادی حاکمیت قانون نباشد، تولیدکننده نمی‌تواند کار کند و محیط کسب‌وکار آسیب می‌بیند و مختل می‌شود. تیم اقتصادی دولت می‌دانند که با چاپ پول و افزایش نقدینگی نمی‌توان تورم را کنترل و گرانی را مهار کرد بنابراین باید با شفاف‌سازی و اجرای درست قانون، معضلات اقتصادی را کاهش دهند. دولت باید به بانک‌ها بسپرد که مراحل دریافت وام و همه جزییات آن را به‌طور شفاف اعلام کنند، سپس آن را با هشت‌سال گذشته تطبیق دهند تا ببینند این وام‌ها به چه کسانی داده شده و چه مراحلی را طی کرده است؟

اما در حوزه مشکلات فرهنگی، اولویت این است که دولت، زمینه‌ساز تولیدات فرهنگی باشد و جامعه مدنی هم تولیدات فرهنگی خود را ارایه کند که این کار مهمترین و بزرگترین خدمت به حوزه فرهنگ کشور است. تندروها و افراطیون اگر واقعا منتقد شرایط هستند چرا در هشت‌سال گذشته که دولت آنان بر سر کار بود و منافع ملی به بازی‌ گرفته شد انتقادی نکرده و حرفی نزدند؟ آنها البته امروز هم به راحتی، دولت را به باد انتقاد می‌گیرند و خود را به تغافل زده‌اند که در دولت مطلوب آنها، با منتقدان چه رفتاری می‌شد! تندروها در انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر ضربه بزرگی از مردم خوردند و نمی‌خواهند این ضربه را بپذیرند. در واقع جریان تندرو در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم به نوعی غافلگیر شدند. مقاومت در برابر خواست عمومی، امری است که با گذشت زمان، حل خواهد شد و چاره‌ای جز پذیرش آن باقی نخواهد ماند. اما در بحث گشایش سیاسی، وزارتخانه‌ها و وزرا نباید مثل افراد «شرمنده» عمل کنند. وزرای ما منتخب مردم‌اند و دکتر روحانی با رای اکثریت مردم رییس‌جمهور شده است، بنابراین همه باید با اتکا به نفس کار کنند و وقت خود را صرف حاشیه‌سازی افراطیون نکنند. باید همه تلاش کنیم تا آزادی مطبوعات، احزاب، اجتماعات و... روزبه‌روز تقویت شود. جامعه‌ای قدرتمند است که منسجم باشد. جامعه پراکنده و دولت برخاسته از این نوع جوامع، قدرت لازم را ندارند؛ بنابراین باید با حل چالش‌ها و دوری از پراکندگی و تفرقه، منسجم بوده و با قدرت عمل کنیم. باید دانست دولت نهم و دهم ماشین جامعه ایران را به سمت تونلی تاریک، برده بود و معلوم نبود این ماشین جامعه در تونل تاریک به کدام مسیر حرکت می‌کند؟ دولت یازدهم در اولین ماه‌های کاری خود پیشرفت خوبی داشته است و در جهت خارج‌شدن از تونل تاریک ساخته‌شده در هشت‌سال‌ گذشته، حرکت کرده. باید امیدوار باشیم با این اقدامات مفید، کشور روی ریل توسعه و پیشرفت قرار گیرد تا شاهد شکوفایی تمامی استعدادها و ظرفیت‌ها باشیم.