اعتماد: تا ريخ نقش بنياديني در تفكر بشر دارد. اين مفهوم با مفاهيمي چون عمل انساني، تغيير، تاثير شرايط مادي در امور انساني و واقعه تاريخي در ارتباط است و امكان «كسب تجربه از تاريخ» را پيش روي ما قرار مي‌دهد. تاريخ همچنين از طريق درك نيروها، انتخاب‌ها و شرايطي كه ما را به لحظه حال رسانده‌اند باعث مي‌شود اكنون خود را بهتر بشناسيم. بنابراين جاي شگفتي نيست كه فيلسوفان هرازچندگاهي به بررسي تاريخ و طبيعت دانش تاريخي بپردازند. تمام اين مسائلي كه مطرح كرديم مي‌توانند در بدنه واحدي به نام «فلسفه تاريخ» جمع شوند. فلسفه تاريخ امري چندوجهي است و از تحليلات و استدلالات ايدئاليست‌ها، پوزيتيويست‌ها، اهل منطق، متكلمان و ديگران تشكيل شده است. از طرف ديگر فلسفه تاريخ بين اروپاييان و انگليسي- امريكايي‌ها و بين هرمنوتيك و پوزيتيويسم در حال كش و قوس است. ارايه يك تصوير واضح از تمامي نظرات درباره «فلسفه تاريخ» همانقدر ناممكن است كه تعريف رشته‌يي علمي و شامل همه اين رويكردها. تصور اينكه هنگام بيان عبارت «فلسفه تاريخ» به سنت فلسفي خاص اشاره مي‌شود، تصور غلطي است چون مكاتب مطرح در اين حوزه به ندرت با هم به تفاهم مي‌رسند. به تازگي كتاب «فلسفه تاريخ» تاليف دكتر فياض زاهد كه به‌تازگي از سوي انتشارات دانشگاه آزاد اسلامي منتشر شده، مي‌كوشد تصور غلط از محدوديت فلسفه تاريخ به سنت فلسفي خاص را نشان دهد. اين كتاب با مفاهيم اساسي و بنياديني در ارتباط با مقوله‌هاي مختلفي كه با درك مفهوم فلسفه تاريخ مرتبط است، سروكار دارد. مولف معتقد است، بدون تبيين دقيق اين مفاهيم نمي‌توان تصوير مناسبي از اين پرسش‌ها ارايه كرد. سير ادواري تاريخ يا موضوع علميت تاريخي، رويكردي تاريخي اما تحليلي فلسفي را با خود دارند. در اينجا پيوندي عميق ميان داده‌هاي تاريخي و فلسفي وجود دارد. اينكه آيا تاريخ تكرارپذير است و امكان ادواري ‌بودن دارد، گاهي‌ مي‌تواند از طريق درك و تحليل داده‌هاي تاريخي و البته با قطعيتي فلسفي فهم شود. در اينجا علميت تاريخي، تلاش براي اثبات اين حقيقت است كه مي‌تواند با روش‌هاي مختلف و با استفاده از ابزارها و متدهاي علمي قطعيت يابد. اما بحث درباب علمي‌بودن يا انتزاعي‌بودن محورها و كليات تاريخي به سادگي پايان‌پذير نيست. اين كتاب مي‌كوشد نشان دهد اگر مراد از علمي‌بودن تاريخ پوزيتيويستي‌ ديدن رويدادهاست كه به‌نظر چنين نمي‌آيد اما اگر مراد تكرارپذيري در شرايط يكسان است، شايد نتوان با علميت‌انگاري صرف آن را توجيه كرد. نويسنده حتي نشان مي‌دهد تلاش پوپر و ديگر طرفداران علميت تاريخي نمي‌تواند پاياني بر اين مجادلات باشد، اما امروز تاريخ در حال بهره‌بري از روش‌هاي مدرني است كه بدون علم، امكان تحقق ندارد. با اين‌همه نويسنده تاكيد دارد تاريخ همچنان به‌جلو مي‌راند و دانسته‌هاي ما بسيار اندك است.

دکتر فياض ‌‌زاهد : اعتدال به معناي رويه توام با خرد و البته انصاف در ارائه يك نگره، روش يا يك نظريه است. لذا اگر فكر كنيم اصلاح‌طلبي و اصولگرايي با اعتدال در تعارض است فهم و برداشت ما از اعتدال اشتباه است. اعتدال يك روش و منش است در حالي كه اصلاح‌طلبي و اصولگرايي ماهيت يك نظريه و راهبرد در سياست است. اما توصيه مي‌شود كه اگر مي‌خواهيم نگرش اصلاح‌طلبي...