گروه سیاست، مهسا جزینی:  وزیر کشور گفته ?بود: «به عنوان مثال وقتی نامزد شورای شهری دو میلیارد تومان خرج می?کند و وقتی از او پرسیده می?شود این پول را از کجا آوردی، می?گوید دوستان کمک کرده?اند و باید پرسید، دوستان او چه نذری داشتند که این پول را برای انتخابات این فرد هزینه کنند.» اولین?بار رحمانی?فضلی از رابطه پول?های کثیف و انتخابات سخن گفت؛ اما رئیس مجلس از این گفته?ها گله?مند شد و سردار احمدی?مقدم هم گفت ماجرا این?قدرها حاد نیست. اینها همه بعد از افشای نامه رحیمی در ماجرای پرداخت پول به نامزدهای نمایندگی مجلس مطرح شده? است؛ ولی گویا قضیه جدی?تر از این حرف?هاست که مجمع?تشخیص?مصلحت?نظام هم در ذیل تدوین و تصویب سیاست?های کلی انتخابات، بحث شفافیت منابع مالی تبلیغاتی نامزدها را مطرح کرده است. در صورت تصویب نهایی، ازاین?پس، نامزدهای انتخابات مجبور خواهند بود روند دریافت و پرداخت هزینه?های خود را شفاف اعلام کنند. با محمد عطریانفر درباره شیوه?های تبلیغات انتخاباتی و تأمین هزینه?های آن، همچنین اتفاقات و مطالباتی که در ازای این هزینه?ها شکل می?گیرد، صحبت کرده?ایم.

 بحث ورود پول?های کثیف به انتخابات با گفته?های وزیر کشور کلید خورده ??است. در مجمع?تشخیص?مصلحت?نظام هم موضوع شفاف?شدن منابع مالی تبلیغات انتخاباتی مطرح شده و در حال تصویب است. به?نظر می?رسد که ما با وضعیتی روبه?رو هستیم که تا پیش?ازاین چندان در حوزه سیاست به?چشم نمی?آمد یا مغفول مانده? بود. شما هیچ?وقت نامزد انتخابات مجلس نبوده?اید؛ اما یک?دوره در شورای شهر عضو بودید و فعال سیاسی هستید و قطعا با فرایند هزینه?کرد تبلیغات انتخاباتی نامزدها آشنایید. تحلیل شما از ماجرا چیست. بحث ورود پول?های کثیف یا منابع مالی غیرشفاف به انتخابات تا چه حد جدی است؟ 
در بحث انتخابات و مسائل پیرامونی آن، ابتدا باید روی برخی واژگان، درک مشترک پیدا کنیم. با توافق روی مفاهیم مذکور، پاسخ به سؤالات مشکل نیست، به پول?های کثیف اشاره کردید. پول کثیف، ظرفیت?های مالی غیرمشروعی است که برخی در فرایند انتخابات از آن استفاده می?کنند و آثار و تبعات نامناسبی برای کسب قدرت ناسالم از آن حاصل می?شود. ترجیح می?دهم ابتدا توجه مخاطب را به این نکته جلب کنم که انتخابات چیست و چرا مهم است و چه می?شود که چنین اتفاقاتی در روند یک رخداد انتخاباتی حادث می?شود. باور من این است که روند رقابت?های انتخاباتی در ایران به کمال نرسیده و دچار نوعی انحراف در مقدمات است. انحراف نه در برگزاری یا دسته?بندی?های سیاسی، بلکه نوعی کج?تابی و کج?فهمی ناشی از گسست مفهوم انتخابات در عرصه سیاست?ورزی ایران. اصولا انتخابات یک آزمون است و آزمون معمولا رخدادی است که در ادامه یک فرایند پیشینی مرتبط، به عنوان امری محتوم باید رخ دهد و قرار است تلاش پیشین و اقدامات سامان?یافته?ای با قرینه «دیگری» مقایسه شود. انتخابات یکپارچه?ای مانند ریاست?جمهوری، آزمونی است که در آن، پیروزی یا شکست مطلق، مطرح است؛ اما در انتخابات پارلمان و شوراها، ما با مجموعه?ای از خرده?پیروزی?ها و خرده?ناکامی?ها روبه?رو هستیم؛ یعنی یک جریان سیاسی در حوزه?هایی پیروز می?شود و در جاهایی شکست می?خورد. تجمیع فرایند خرده?پیروزی?ها و خرده?شکست?ها مهم است. 
 منظور شما این است که فعالیت?های انتخاباتی حتما باید از یک کانال حزبی بگذرد؟ 
 باندهای سیاسی و بعضا احزاب در ایران، عافیت?طلب?اند و بیش از آنکه خود را مسئول بدانند و رنج سیاست?ورزی را متقبل شوند، عموما به منافع و برکات حاصل از حضور سیاسی خود می?اندیشند. آنها بین تلاش و رنج مستمری که باید در فرایند حضور سیاسی خود تحمل کنند - و معمولا نمی?کنند - و حاصل سیاست?ورزی که همان نتیجه آزمون انتخاباتی است، قائل به ارتباط مستقیمی نیستند و نسبتی با آن برقرار نمی?کنند. آنها بار تکالیف، زحمات و مسئولیت?های قهری ناشی از سیاست?ورزی پیشین را بر زمین می?گذارند و می?خواهند صرفا در یک بازه زمانی -?که موعد برگزاری آزمون سیاسی یا همان انتخابات است- حضور لحظه?ای پیدا کنند و پیروزی را هم به?چنگ آورند. از باب تفهیم بیشتر، این امر را تشبیه می?کنیم به رقابت دو دانشجو. دانشجویی در طول سال درس می?خواند و تلاش می?کند، دانشجوی دیگری همین فرصت را از دست می?دهد و زمان خود را به رفاه و عافیت?طلبی می?گذراند و زحمت نمی?کشد و در جلسه امتحان می?خواهد در برابر رقیب کم نیاورد، بنابراین به تقلب روی می?آورد. ظاهر امر هم با هم تفاوتی ندارد. دو دانشجو ظاهرا با هم رقابت می?کنند؛ اما در پسِِ ماجرا دانشجویی با یک پیشینه مطالعاتی و تلاشی شرافتمندانه در آزمون شرکت کرده و دیگری به روش نامشروع در مقام کسب موقعیت. گاهی در برخی موارد سیاست?ورزی?ها و آزمون?های انتخاباتی ما تقریبا به همین منوال است. این ضعف سیاسی، هم در ساختار و هم در اندیشه و رفتار، خود را بارها نشان داده است. کسانی تصور می?کنند سیاست?ورزی و اندیشمندی، امری ذاتی است و شأن سیاسی برای برخی، امری مادرزاد است؛ یعنی چون من مایلم که مرا اندیشمند بنامند، پس اندیشمند هستم، من سیاست?ورز و صاحب تفکر سیاسی هستم، من حق دارم بدون تلاش و پیشینه لازم و تحمل رنج در رقابت?های سیاسی و انتخاباتی شرکت کنم، حق دارم کرسی قدرت را به?دست گیرم؛ درحالی?که اساسا فاقد صلاحیت اولیه یا اکتسابی لازم هستم. 
  یعنی شما ماجرای پول?های کثیف را شامل افراد و گروه?هایی می?دانید که صبغه و گذشته سیاسی مستمر، مشخص و روشنی ندارند و یک?شبه وارد عرصه?های سیاسی و انتخاباتی می?شوند؟ این در حالی است که شاید ما این ماجرا را در بین جریان?های مشخص ریشه?دار هم ببینیم.
در ایران بستر رقابت?های سیاسی دچار خبط و خطاست و ما در حیطه ساختاری فاقد نهادهای حزبی، به مفهوم واقعی کلمه هستیم. براساس قانون، افراد به?راحتی می?توانند مجوز دریافت کنند، درحالی?که به صِرف صدور مجوز، کسی سیاست?مرد نمی?شود. تازه اول کار و گرفتاری و زحمت است. اولین مسئولیتِ به دوش دریافت?کنندگان مجوز، این است که در مقام تأمین منافع مردم و در برابر نظام سیاسی بفهمند چه تکالیفی بر دوش آنهاست، تا بتوانند مطالبات و منافع مردم را به?صورت کمی?و?کیفی تأمین و ارتقا دهند و متقابلا، حاکمیت که مجوز را صادر می?کند، باید ملتزم به تکالیفی، ازجمله تأمین امنیت? احزاب باشد و مسیر تحقق آرمان?های ملت را از رهگذر فعالیت سیاسی آنها هموار کند؛ البته در شرایط موجود، احزاب و دولت، گرفتار یک سوءتفاهم بزرگ هستند. بااین?اوصاف، وقتی پایه سیاست?ورزی در ایران از هر دو سو دچار اشکال است و روند سیاسی منجر به آزمون انتخاباتی هم دچار اشکال است، گرفتاری?های عدیده?ای، ازجمله ورود پول?های کثیف، موضوعیت پیدا می?کند. ورود پول?های کثیف، ماجرایی است برای نزاع و تخاصم بین گروه?های ناقص و ضعیف. تخلف در برابر تخلف. اشکال هست و به برگزاری آزمون انتخاباتی هم دچار اشکال است و شیوه عملیاتی?کردن آن است که برای پوشاندن نقص?ها و کم?کاری?های تشکیلاتی خود، به?سمت نوعی دوپینگ مالی و سوءاخلاق سیاسی متمایل می?شوند. پول کثیف اینجاست که خود را نشان می?دهد. بی?تردید در توجیه سیاسی مردم در انتخابات، پول از اخّف عوامل محسوب می?شود. درحالی?که اصلی?ترین رکن سیاست?ورزی، قدرت اقناع شهروندان است. اینکه ما بتوانیم با بیان و عمل سیاسی، جامعه مخاطب را به?سمت گروه سیاسی خود هدایت کنیم تا مردم بتوانند فارغ از امتیازهای مالی، به گروه یا اندیشه?ای گرایش پیدا کنند که واقعا طالب?ا??ند؛ اما به علت ضعف در مبانی و کاستی در مقدمات، جریان?های سیاسی به?سمت مسّکن?ها می?روند.
  بهتر است کمی وارد مصادیق و فرایند توزیع پول کثیف شویم. اصلا هزینه?های انتخاباتی نامزدها به اعتقاد شما چه فرایندی را از ابتدا تا انتها طی می?کند؟
متأسفانه بخش مؤثری از جامعه، ارزیابی روشنی از وزن و اعتبار رأی خود ندارند و با هیجان و احساسات زودگذر و تحت?تأثیر توفان تبلیغاتی نامزد?ها، به صحنه می?آیند و نوعا حضورشان در انتخابات، مبتنی بر استمرار تفکر یا اعتقاد پیشینی نیست و همان?طور?که فرضا به سینما و گردش می?روند، با همان ذهنیت هم در انتخابات شرکت می?کنند و رأی می?دهند. در?حالی?که نمی?دانند با همین رأی، افرادی را به قدرت می?رسانند که بر مقّدرات کشور مسلط می?شوند و چه?بسا با بی?کفایتی برای مردم مشکل?ساز ?شوند. 
 با چه روش?هایی این پول?ها وارد شده و چطور مصرف می?شوند. ظاهر قضیه این است که هزینه?ها، صرف چاپ پوستر و عکس و نهایتا همایش?های انتخاباتی می?شود.
در جامعه سیاسی و عرف انتخاباتی ایران، از همان گام اول، جامعه دو پاره می?شود: پاره?ای فضاهای جمعیتی دورافتاده و روستایی است که از مناسبات زندگی شهری فاصله دارند و روابط و زندگی ساده?ای دارند. مردم از نزدیک یکدیگر را می?شناسند و پیوندهای خونی و قبیله?ای دارند و پاره دیگر هم اجتماع شهری است. فضایی که در آن، رابطه انتخاب?شونده و مردم از طریق حامل?های تبلیغی و رسانه?ای برقرار می?شود. در حوزه روستاها و شهرهای کوچک، افراد به?واسطه روابط سنتی خود در مقام انتخاب?شوندگی ظاهر می?شوند. رویکرد، هزینه?کرد و مسائل جانبی?شان با روند حاکم بر شهرهای بزرگ متفاوت است. در ایران بیش از ٦٠ درصد انتخاب?شوندگان ما از حوزه اول، یعنی روستاها و شهرهای کوچک و ٤٠ درصد انتخاب?شوندگان متعلق به حوزه?های بزرگ?تر شهری هستند. رویکرد، هزینه?کرد و رفتار تبلیغاتی این دو فضا، متفاوت است. گروهی که خود را برگزیده و برکشیده فضاهای محدود می?دانند، بیشتر علاقه?مندند منابع مالی?ای را که در اختیار می?گیرند، به?صورت وسیع و بسیط برای جذب آرا بین تک?تک کسانی که مخاطب آنها قرار می?گیرند، تقسیم کنند. درحالی?که رژیم تبلیغاتی و ترویجی نامزد?ها در جامعه شهری تا حدی متفاوت است. 
 منظور شما در دوران تبلیغات انتخابات است اما پیش از آن چطور؟ اصلا نحوه ورود این پول?ها و رسیدن آن به دست یک نامزد چگونه است؟ 
آن را هم توضیح خواهم داد. در جوامع سنتی، رابطه?ای که بین انتخاب?شونده و انتخاب?کننده برقرار می?شود، نسبتی یک?به?یک است و کسی که در این نوع جوامع قصد نمایندگی دارد، مایل است پیامش را به?صورت توده?ای و مستقیم به مخاطبانش برساند. محافل این گروه؛ مساجد، محافل و اجتماعات دسته?جمعی و قبیله?ای است و به?معنای شبکه?ای و سازمانی کمتر عمل می?کنند؛ هرچند از آن هم مختصری بهره?مند می?شوند، از?این?حیث علاقه?مند به مصرف منابع به?طور مستقیم برای مخاطبانشان هستند و درعین?حال وعده?هایی نسبت به آینده می?دهند که بیشتر اوقات غیرعملی است، یعنی انتخاب?کننده حس می?کند نامزد مورد?نظرش در پارلمان، همه زندگی اوست و منافع آتی و مقدرات منطقه?ای در دست اوست. 
  و در این حالت، کاندیداها وعده?های منطقه?ای و غیرواقعی می?دهند. 
بله، وعده?هایی غیرعملی و غیرقابل?اجرا و حتی خارج از چارچوب مقدورات و توان کشور می?دهند. این نکته نیز لحاظ نمی?شود که حتی تمام این انتظارات باید به تصویب اکثریت قاطعی از نمایندگان برسد و به?صِرف خواسته? یک نماینده، هر انتظاری امکان?پذیر نیست. متأسفانه برخی نمایندگان این گروه بدون حس مسئولیت و تعهد، سخاوتمندانه وعده می?دهند. دراین?میان البته از روش تخریبی علیه رقیب هم بهره می?برند؛ هرچند سال?هاست این عارضه کمتر شده است. 
 ببینید وقتی از این نمایندگان سؤال می?شود که هزینه?های تبلیغات شما از کجا تأمین می?شود، بسیاری پاسخشان کلمات کلی مردم، حامیان و علاقه?مندان است. 
این پاسخ، شوخی و کلی?گویی?ای بیش نیست، پاسخی است که می?خواهند سؤال?کننده را به سکوت وادارند نه اینکه او را قانع کنند. این نوع نامزدها چون نمی?خواهند پاسخ صریحی به پرسش حول منابع مالی?شان بدهند این?گونه طفره می?روند؛ اما واقعیت این است آنها در ادامه وعده?هایی که می?دهند، با صاحبان ید و اربابان ثروت در منطقه خود وارد معامله?ای شده?اند و در قبال وعده?های جدی?تری که به افراد خاص می?دهند، منابعی مالی?ای را خواستار می?شوند و این منابع میان طیف مخاطبانی توزیع می?شود؛ حتی امکان دارد اندکی از این نامزدها منابعی که دریافت کرده?اند را خرج نکنند و به طور شخصی از آن بهره?مند شوند. 
 و بحثی دیگر این است که این?گونه ورود به مجلس قاعدتا، نمایندگان را وامدار تأمین?کنندگان منابع مالی خود خواهد کرد، تا وعده?هایی که به مردم داده?اند.
بله، البته انتخاب?شوندگان نیازمند رأی انبوه مردم?اند؛ اما به لحاظ تأمین منابع مالی لاجرم دستشان به سوی کسانی دراز می?شود که از وضعیت اقتصادی مناسبی برخوردارند و از محل آنها می?توانند نیازهای خودشان را مرتفع کنند. طبعا کسی که با این اوصاف پیروز انتخابات می?شود، خود را وامدار کسانی می?داند که به او کمک مالی کرده?اند؛ حتی اگر نامزدِ پیروز به وعده?های خود وفادار نباشد؛ اما شخصی که به او در امر انتخابات کمک کرده، خواستار انجام قول?هایی است که داده شده است. اغلب کسانی?که در این نوع روابط مالی خود را درگیر می?کنند، در ازای همراهی خود با نامزد انتخاباتی، چند برابر آن را خواهانند. 
از این سرفصل که خارج شویم، به شهرهای بزرگ می?رسیم. آنجا چون روابط خویشاوندی وسیع و مستقیم کمتر دیده می?شود و فرصت و امکان ارتباط رودررو و شخصی آن?چنان وجود ندارد، انتخاب?شوندگان از ابزارهای رسانه?ای واسطه? استفاده می?کنند: سخت?افزاری و نرم?افزاری و اخیرا از شبکه?های مجازی اجتماعی به این منظور کمک می?گیرند. برای تأمین هزینه?ها، این گروه نیز مانند نامزد?های حوزه?های روستایی نیاز به کمک افراد متمول و متنّفذ دارند، هزینه تبلیغاتی در شهرهای بزرگ بسیار بیشتر از شهرهای کوچک است؛ یعنی می?توان گفت رویکرد جلب درآمد این دو گروه نامزدها مشابه و مانند هم است، با این تفاوت که برخلاف کاندیدا?ها در شهرهای کوچک، آنها به مقدار بیشتر و پول کلانی نیاز دارند. طبعا کسی هم که منبع تأمین مالی این نامزدهاست، متقابلا انتظارات بزرگ?تری دارد و امید کمک?کنندگان این است که شخص انتخاب?شده، بتواند با استفاده از مزایا و قدرتش، موقعیتی را برایشان فراهم کند که برخلاف روندهای معمولی، به آنها اجازه اعمال?نفوذ خاص و ویژه?ای را بدهد. رویکرد حامیان مالی در شهرهای کوچک، بیشتر روی این متمرکز است که می?خواهند در منطقه خودشان، آنها و مردم از امکاناتی برخودار شوند و این نماینده، باید این کار را انجام دهد؛ اما در محیط?های شهری و بزرگ?تر، اساسا افراد به? اینکه نمایندگان بخواهند کاری این?چنینی انجام دهند، دل نمی?بندند، هرچند در این مواقع هم خواسته?هایی وجود دارد، ولی عموما نماینده را به عنوان پل ارتباطی می?بینند، فارغ از اینکه در پارلمان است یا در نهاد دولت، انتظار دارند نماینده در رابطه با قطب?های اقتصادی و مالی و بانکی بتواند به عنوان پیونددهنده، ارتباط او را با نهادهای قدرت سیاسی و اقتصادی برقرار کند که شخص بتواند از مزایای آن برخوردار شود. تمامی این اتفاقات چه در ابعاد کوچک و چه در ابعاد بزرگ، دچار اشکال هستند، درواقع می?خواهم این پیام را منتقل کنم که برخی نامزدهای پیروز در شهرهای بزرگ، در این سطح وامدار هستند و خطای خروجی البته بسیار بزرگ?تر است. در حالی که برای نامزدهای حوزه?های کوچک?تر منافع، کمتر خصوصی است، ولی در محیط?های بزرگ?تر، معمولا منافع معطوف به افرادی خاص است. حال چه باید کرد؟ در این حوزه [مردم?سالاری] ما تجربه?های زیادی در سطح دنیا داریم و در مقام استقرار دموکراسی و برپایی نظام?های دموکراتیک با تجربه?های در دسترس زیادی روبه?رو هستیم که می?توان از آن استفاده کرد. 
 اگر شما بگویید تنها راه?حل، روی?آوردن به رفتارهای شفاف حزبی است، گفته می?شود در کشورهایی که ساختار انتخاباتی?شان حزبی است هم شاهد چنین مسائلی هستیم. جایی نوشته ?شده بود در هند و آمریکا هم بحث پول?های کثیف در احزاب مطرح است و بالاترین آمار ردوبدل این پول?ها در آنجا وجود دارد. 
ممکن است نهادی حزبی در هند یا آمریکا هم آلوده شود، اما نکته مهم این است که به هرحال در گام اول برای رفع این نوع معضلات باید برپایه اخلاق، روابط و رفتار عناصری که علاقه?مند به مشارکت و تلاش سیاسی در عرصه قدرت هستند، نظام?مند شده و سازوکارهایی برای آن تدوین شود. 
  شاید بتوان گفت با چارچوب?های قانونی نظام?مند صرفا روند ورود منابع مالی شفاف یا سخت?تر ?شود، ولی صددرصد پاک نمی?شود و از بین نمی?رود. 
بله، همین?طور است، از بین نمی?رود. 
  مثال مشخصی که وجود دارد، مورد آقای رحیمی است که توانست بدون کمترین دردسری به ١٧٠ نامزد انتخاباتی، کمک مالی کند، شاید در صورت حزبی?شدن ساختار انتخاباتی، چنین پرداخت?هایی سخت?تر شود.
تفاوت در این است وقتی کسی برای ارتکاب تخلف مالی در عرصه انتخابات و رقابت?ها به فضای عمومی وارد می?شود و هرکس هرگونه که خواست عمل کند، عمق تخلف کمتر، اما سرعت تخلف بیشتر خواهد بود، ولی وقتی کسی اقدام خود را سامان?مند می?کند و قالب?هایی را تحت عنوان حزب و ساختارهای سیاسی بر افراد مستقر می?کند، سرعت تخلف کاهش پیدا می?کند، اما ممکن است عمق تخلف بیشتر باشد. در این مورد سازوکارهایی که می?تواند احزاب را از تخلف مصون و از خطا باز بدارد سازوکارهایی هست که در دنیا به آن توجه شده است، فرض کنید قوانینی که در انتخابات مورد نظر حاکم است بر این اساس استوار است کسانی که می?خواهند از حزبی حمایت کنند باید منابع مالی کاملا شفاف داشته باشند و حجم پرداخت?ها نیز باید محدود و مشخص باشد، خود این کنترل?ها به شما درس?های زیادی می?دهد؛ اول اینکه کسی که ٥٠ یا ٣٠ دلار به حزب کمک می?کند توقع کار بزرگی از شما ندارد، دوم اینکه وقتی فرد می?داند که نمی?تواند انتظاری خاص داشته باشد یا کمکی به حزب نمی?کند یا اگر همراهی?کند از روی اعتقاد و علاقه?اش مساعدت می?کند، سوم اینکه کسانی که در جایگاه استفاده?کنندگان از پول قرار گرفته?اند باید هزینه?کردهایشان را اعلام کنند و نهادهای مسئول متعهد?اند بگویند که این پول از کجا آمده و کجا هزینه شده ?است. از این نقطه که عبور کنیم، حزب برای تأمین نیازهای مالی و اقتصادی خود شاید منابع مالی خاصی در اختیار داشته باشد که این مشکلی ایجاد نمی?کند...؛ 
چرا که این منبع مالی اختصاصا به خود حزب تعلق دارد و طبعا در این رابطه شخصیت حقیقی وجود ندارد که مطالباتی داشته باشد؛ مگر خود حزب که شخصیت حقوقی است و مطالبه حزب نیز دستیابی به قدرت است. 

 شما به مباحث اقتصادی قضیه بیشتر اشاره می?کنید. اما می?توان گفت بخشی از این پول?ها به دلیل منافع سیاسی و تأثیرات سیاسی تزریق می?شود، مثلا در قضیه آقای رحیمی، نخستین چیزی که به ذهن می?رسید، این ?بود که این پول?ها به این دلیل پرداخت شده?بود که نامزدها را وامدار یک جریان خاص کنند. درواقع تبدیل به وکیل?الدوله شوند تا وکیل?المله.
 هر پولی که در انتخابات هزینه می?شود، خروجی آن منفعت سیاسی یا منفعت اقتصادی است، مسئله آقای رحیمی که شما مطرح می?کنید بیشتر معطوف به بعد از انتخابات است. 
  نه؛ بحث پرداخت?ها مربوط به قبل از انتخابات مجلس هشتم بود. ایشان قول و قرار اقتصادی?شان را احتمالا با کسی گذاشته ?بود که پول را از او گرفته ?بود اما انتظارش از نامزدها احتمالا سیاسی بوده ?است. 
بحث من روی مقدمات قبل از برگزاری انتخابات است. هر پولی که به دست می?آید و خرج می?شود، می?خواهد یک خروجی داشته باشد که این خروجی یا قدرت سیاسی یا قدرت اقتصادی است. می?توان گفت بین سیاست و اقتصاد یک پیوند متلائم و درهم?تنیده?ای وجود دارد که قابل جداشدن نیست. برپایه دانش سیاسی امروز، کسی که قدرت اقتصادی دارد منطقا به قدرت سیاسی هم دست می?یابد و کسی که قدرت سیاسی پیدا می?کند، می?تواند در کسب منافع اقتصادی بیشتر، مسیر خود را تسهیل کند. 
  چندی پیش توسط یکی از روسای سابق فدراسیون فوتبال مطرح شده بود که فساد تنها در فوتبال و ورزش مطرح نیست و در جاهای دیگر از جمله در مجلس هم هست. ایشان مطرح کرده ?بود که مگر یک نماینده در طول چهارسال چقدر حقوق می?گیرد که بتواند ٥٠٠ میلیون?تومان صرف هزینه انتخاباتی کند؟ ایشان می?گفت که حتما منافع و منابعی مطرح است که شخص حاضر است این?همه بیش از حقوق دوران نمایندگی?اش هزینه ?کند. در این صورت به?نوعی می?توان گفت مشکل های دیگری هم هست نه?فقط اینکه عده محدودی از نمایندگان درگیر آن شده? باشند. 
پاسخ مذکور جوابی از جنس پاسخ?های آقای احمدی?نژاد است که به?جای جواب منطقی به سؤال، خود سؤالی دیگر را مطرح می?کردند، یعنی ایشان به جای پاسخ?گویی درباره فساد در حوزه فوتبال سؤال?کننده را با وادی مجهول و تخلف دیگری درگیر و سرگردان می?کردند. 
  اما به مسئله?ای که مطرح کردند تابه?حال توجه کافی نشده. 
چرا. به این موضوع اخیرا توجه شده? است، باید به?جای تقبل این هزینه?ها توسط خود نامزد، تدابیری لحاظ شوند. نظام انتخاباتی می?تواند حداقلی از این هزینه را تأمین کند. وقتی حزب شکل می?گیرد، باید در منظومه?اش به?عنوان ساختار حقوقی، تأمین این منابع تعریف شود. 
  یعنی باید بگوییم در شرایط فعلی در زمینه شفافیت منابع مالی نامزدها کاری نمی?توان کرد؟ 
تا زمانی که ما بتوانیم به شکل امروزی انتخابات در جهان توسعه?یافته برسیم، راه?هایی برای شفاف?سازی وجود دارد. با توجه به مدرن?شدن رفتارهای سیاسی و فراگیرشدن نحوه تبلیغات و استفاده از رسانه?ها، نظام انتخاباتی ما اعم از تکالیفی که بر دوش دولت و فراتر از آن است می?تواند نامزدها را به سمت بهره?گیری از ظرفیت?های عادلانه هدایت کند. زمانی در بحث یارانه?های رسانه?ای به دوستان وزرای فرهنگ پیشنهاد می?دادم که به?جای پرداخت مستقیم یارانه که بر سر آن اختلاف بسیاری هم هست، دولت باید یک?سری هزینه?هایی که لاجرم پای رسانه?ها نوشته شده است را تقبل کند. مثلا در حوزه انتخابات، اجاره ستادهای تبلیغاتی را بپردازد و پول آب و برق را تقبل کند، فضاهای تبلیغاتی فیزیکی یا انسانی را در اختیار قرار دهد و طرح?هایی از این دست. البته در سطح انتخابات خرد یعنی مجلس و شوراها که تعدد حوزه?های انتخاباتی داریم طبعا این کار سخت است اما درباره انتخابات بزرگ?تری مانند ریاست?جمهوری، این نوع طرح?ها که البته باید صیقل داده شود می?تواند مثمرثمر باشد و به حد قابل?اعتمادی مانع ایجاد فساد شود. مثلا در رسانه? ملی یا فضاهای عمومی تبلیغاتی به?صورت یکنواخت و برابر، فرصت?هایی به نامزدها اختصاص داده شود. اگر دولت تلاش کند و به?جای تماشاگربودن از تخلفات پیشگیری و روند انتخابات را واکسینه کند و مهم?تر از همه اثبات کند که انتخابات یک ساختار همراه با سیاست?ورزی ممتد است نه یک شوک سیاسی و آزمون انتخابات تنها نماد آخر این روند به?عنوان یک امر پسینی است، بسیاری از مشکلات حل می?شود.