مصاحبه با محمدعلی درویشی اولین مؤسس آموزشگاه رانندگی در بوشهر:

ماشین و ماشین سواری در بوشهر قدیم

 مصاحبه و بازنویسی از: فریبا درویشی

- جناب درویشی لطفا برای خوانندگان نسیم جنوب بفرمایید که اولین اتومبیل چه زمانی و توسط چه کسی وارد بوشهر شد؟

- آنچه مسلم است از آن جا که تا آغاز جنگ جهانی دوم راه ارتباطی ماشین رو در بین شهرهای ایران، جز یکی دو شهر، آن هم به تهران وجود نداشت، مخصوصا به بوشهر که از دورترین شهرهای ایران به مرکز بود و راه احداثی می باید از رشته کوه زاگرس عبور می کرد، قطعا تا پایان جنگ جهانی دوم اتومبیل به بوشهر نیامده بود. همه می دانیم اولین اتومبیل وارداتی به ایران دو دستگاه اتومبیل در دوران سلطنت مظفرالدین شاه قاجار وارد ایران شد و سومین اتومبیل توسط فرزند عبدالحسین فرمانفرما به ایران وارد شد که توسط رضاخان پهلوی تصرف شد. ظاهرا رضاخان برای دستگیری شیخ خزعلی که به خرمشهر لشکرکشی کرد از همین اتومبیل برای مسافرت به خرمشهر شخصا استفاده کرد. گویا در همین سفر به جنوب، سری به بوشهر می زند و طبق این شواهد می توان گفت اولین اتومبیلی که وارد بوشهر شد همین اتومبیل بوده که توسط رضاخان پهلوی وارد بوشهر می شود.

- نخستین اتومبیل داران بوشهری چه کسانی بودند؟

- فهرست زیر نام برخی از افراد، ادارات، شرکت ها و یا خانواده هایی است که در عصر پهلوی اول در بندر بوشهر از اتومبیل استفاده می نمودند:

*سید عبدالحسین ارشد از کارمندان عالی رتبه گمرک از طرف اداره، یک اتومبیل فورد در اختیار داشت که شخصی به نام علیباش شوفر که نوحه سرایی نیز می نمود راننده آن بود.

*مشهدی محمد علی سیار که به غیر از داشتن باربری، خود نیز یک اتومبیل فورد داشت.

*حاجی مقدس اهل بوشهر راننده یک اتومبیل فورد بود که با آن کرایه کشی می کرد که حتی تا تهران مسافر می برد.

*حاج رضا هفته، که بعدها مالک کارخانه ریسندگی و بافندگی خلیج در جفره علیباش شد نیز یک فورد کلاچی داشت.

*خالو کرم اهل محله رونی نیز یک اتومبیل بزرگ دوج لاری باری داشت که به غیر از حمل بار در برخی مواقع، با پهن نمودن بوریا در محل بار و کشیدن تور سیمی در اطراف جایگاه به مسافرکشی مشغول می شد. البته یک نوع شورلت باری یا وانت بود که آن هم اتاق کشی می نمودند تا به غیر از بار، مسافر نیز حمل نمایند.

*کارخانه اعتمادیه نیز که در سال 1316 تاسیس گردید دارای دو سه کامیون برای حمل بار و یک جیپ بود که برای نقل و انتقال کارمندان و مهمانان استفاده می شد.

*کنسولگری انگلیس هم از یک یا چند اتومبیل و تعدادی موتورسیکلت برخوردار بود که می توان در خبرها و مکاتبات اداری آنها از وجود این دستگاه ها پی برد. 

* متخصصین ایتالیایی نیز که در بندر بوشهر، آب های خلیج فارس را برای ساخت ناوهای مناسب با این دریا اندازه گیری می کردند از طرف مجلس شورای ملی برای ایاب و ذهابشان اتومبیل هایی در اختیار داشتند.

- برای خوانندگان نسیم جنوب بفرمایید که وقتی که شما در سال هایی که داشتن خودرو به این صورت انبوه نشده بود، سوار بر ماشین خود در خیابان های شهر بوشهر رانندگی می کردید چه مشکلاتی را پیش رو داشتید؟

- قدر مسلم مشکلات زیاد بود. نبود راه، کوچه های تنگ و وجود دست انداز، نبود هیچگونه قانون و مقررات، نبود وسایل یدکی و تعمیرکار از قبیل مشکلات آن زمان بشمار می رفت. حتی چراغ راهنمایی بوسیله پلیس با دست خاموش و روشن می شد. خیلی کمبودهای دیگر هم مشکلات پیش رو بود که البته در سال های اولیه مشکلات صدچندان جلوه می کرد.

- مهم ترین برخورد مردم در آن زمان نسبت به این فرهنگ وارداتی چه بود؟

- مردم با شگفتی به آن می نگریستند و بسیاری از مردم آن را مظهر کفر می دانستند اما رفته رفته به وسیله ای در جهت رفاه و آسایش مردم تبدیل شد.

- در آن زمان معمولا ماشین ها چه نوعی بودند؟ و آیا تنوع اتومبیل هم بود؟

- اولین اتومبیل وارداتی به بوشهر به نام فورد کلاچی آمریکایی شناخته می شد. و بعدها ماشین هایی از نوع بنز گازوئیلی و بنزینی آلمانی، اپل فرانسوی، با گشایش کنسولگری کشورهای اروپایی مثل هلند، انگلیس، روسیه تزاری، اسپانیا و ماشین های ساخت کشورهای مختلف، وارد بوشهر شد.

- آموزش رانندگی از چه سالی رواج یافت؟ و بیشترین نیاز چه بود؟

- آموزش رانندگی در بوشهر به دهه 30 و 40 می رسد.  اولین آموزشگاه رانندگی توسط شخصی به نام مرحوم غلامرضا درویشی راه اندازی شد. مهمترین انگیزه، آموزش دیدن مردم، احتیاج به استفاده از امکانات و ابداعات و اختراعات جدید بود که اتومبیل هم یکی از امکانات جدید در آن زمان بشمار می رفت. بدیهی است که باتوجه به ازدیاد اتومبیل و ضرورت نیاز مردم به استفاده از آن ، نیاز به آموزش و یادگیری و چگونگی استفاده از آن بوجود آمد و اتومبیل هم مثل هر پدیده نوینی برای استفاده از آن، نیاز به آموزش داشت.

- خوانندگان نسیم جنوب مایلند بدانند که زمانی که اولین آموزشگاه در بوشهر تاسیس شد، مردم از چه قشری استقبال کردند؟

- در مرحله اول قشر مرفه و بعد از آن همه اقشار مردم کسانی که رانندگی را به عنوان یک شغل انتخاب می کردند. شکی نیست کسانی که بیش از دیگران به مزیت آن پی بردند و نیز دارای  تمکن های بیشتری بودند و قدرت خرید اتومبیل شخصی داشتند به یادگیری روی آوردند و به مرور زمان و آگاهی مردم، سایر اقشار هم به فراگیر رانندگی روی آوردند.

- آیا زنان هم در سال های اولیه به تعلیم رانندگی روی می آوردند و میزان مشارکت بانوان در امر آموزش چقدر بود؟

- با توجه به این که سیر تحول جامعه رو به تغییر بود و زنان هم مشارکت داشتند به همین خاطر تقاضای گواهینامه رانندگی زنان نیز افزایش داشت. با توجه به این که وضع اقتصادی بهبود پیدا کرد، ماشین های زیادی وارد شد و زنان هم در این امر شرکت کردند و اکثرا  قشر مرفه و کارمند به تعلیم رانندگی روی آوردند.

- بزرگترین مشکل در زمینه آموزش رانندگی چه بود؟

- در آن دورن اخذ گواهینامه به سختی و طی چند مرحله به ترتیب آیین نامه، سنگ چین یا پل پارک و آزمون شهری در چهار مرحله صورت می گرفت که در هر دوره امکان مردودی وجود داشت. بخاطر کمبود ماشین در خیابان در آشیانه متروکه فرودگاه آموزش رانندگی انجام می گردید و نظر به اینکه کمبود خودرو وجود داشت، برای پارک کردن از میله استفاده می کردند.

- آیا در آن سال ها فقط سرپرست های خانواده ها تعلیم رانندگی می دیدند یا کلیه اعضای خانواده؟

- با توجه به کمبود ماشین بیشتر سرپرست خانواده ها برای تعلیم رانندگی اقدام می کردند.

- به عنوان آخرین سوال درباره تاسیس آموزشگاههای رانندگی در بوشهر هم توضیح دهید.

- اولین آموزشگاه در خیابان انقلاب (ششم بهمن) به نام آموزشگاه تعلیم رانندگی بوشهر تاسیس شد و دومین آموزشگاه با عنوان آموزشگاه تعلیم رانندگی شهیاد در خیابان سنگی جنب مسجد توحید بوشهر تاسیس شد. و بعد در سال 1358 آموزشگاه رانندگی روشن در خیابان عاشوری توسط مرحوم محمدعلی رستمی تاسیس شد.