آینده برجام در دولت رئیسی  چه می شود؟ 

رضا غبیشاوی 

- پیش بینی می شود مذاکرات هسته ای در دولت رئیسی ادامه یابد بدون این که به موفقیت یا شکست برسد. صرفا ادامه می یابد بدون کسب نتیجه. یعنی به مانند دوره مذاکرات هسته ای سعید جلیلی (سال های 86 تا 92)، مذاکرات تا انتهای دوره ریاست جمهوری رئیسی ادامه می یابد بدون این که توافق به دست آید یا شکست آن اعلام شود.  در نتیجه این روند، تحریم های اساسی علیه ایران، برداشته نمی شود.

- همچنین پیش بینی می شود امریکا نیز به سیاست دوره اوباما بازگردد. یعنی حرکت همزمان در دو مسیر مذاکرات هسته ای و اعمال تحریم های جدید در حوزه هسته ای و دیگر حوزه ها از جمله موشکی، فعالیت های منطقه ای و حقوق بشر.

اما چرا این اتفاق روی خواهد داد؟

زیرا: - اصولگرایان از آگاهی و توانایی لازم برای به سرانجام رساندن این مذاکرات برخوردار نیستند. 

- مرز میان تبلیغات و واقعیت یا نظر و واقعیت یا توهم و واقعیت در میان اصولگرایان به شدت به هم خورده است. در نتیجه بخش مهمی از رفتارها و موضع گیری ها و حرکت های آنها نه براساس واقعیت که براساس تبلیغات و نظر و تخیل است. علاوه بر این، حجم خبرهای جعلی که آنها باور کرده اند نیز به شدت بالاست و این موضوع هم به توانایی و قدرت حرکت و تصمیم گیری آن ها به شدت آسیب زده و می زند.

- تاکنون و بر اساس خبرهای غیررسمی و مشاهدات از دیدارهای رئیسی، علی باقری کنی در دولت رئیسی حضور خواهد داشت. باقری کنی نفر شماره 2 در تیم مذاکرات سعید جلیلی بود. از آن زمان تاکنون نیز نشانه ای از تغییر موضع بروز نداده است. در نتیجه پیش بینی می شود مذاکرات دوباره به او سپرده شود.

- در هر توافقی دو طرف به اهداف حداکثری خود نمی رسند بلکه به تحقق میزان کمتر و قابل پذیرش از اهداف بسنده می کنند. اصولگرایان در این مذاکرات هم به مانند گذشته به دنبال تحقق اهداف حداکثری و حتی تخیلی خواهند بود؛ پس احتمال دست یابی به موفقیت در این گونه مذاکرات به صفر نزدیک می شود. ظریف هم گفته بود: " گرایش حداکثری تنها به مذاکرات فرسایشی و بی‌پایان می‌انجامد."

- ادامه مذاکرات هسته ای با دولت رئیسی برای چند سال متوالی بدون این که در این مدت نتیجه ای به دست آید، برای دولت امریکا گزینه بدی نیست. زیرا هم در مسیر عمل به وعده خود برای بازگشت به برجام گام برداشته؛ هم مسیر مذاکرات باز و فعال است؛ هم عملا به برجام بازنگشته و رضایت اسرائیل و هم پیمانان منطقه ای جلب می شود و هم تحریم های شدید امریکا علیه ایران حفظ می شود.

-به سود دولت رئیسی و اصولگرایان بود که اجازه می دادند دولت روحانی به توافق هسته ای دست یابد و آنها هم از مزیت های آن بهره مند می شدند و هم بدگویی از این توافق را ادامه می دادند اما ناآگاهی و ناتوانی از سنجش وضعیت امروز و پیش بینی آینده، مانع شد.

- درآینده، تیم مذاکره کننده دولت رئیسی، سختگیری بیشتری به خرج خواهد داد و در مقابل، طرف مقابل در مذاکرات هم به سختگیری های خود خواهد افزود. چون طرف ایرانی به نتیجه نمی رسد برای تحت فشار قرار دادن طرف غربی، فعالیت های خطرناک هسته ای را افزایش می دهد. در واکنش، امریکا و اروپا هم وارد اعمال تحریم های جدیدتر خواهند شد. دو خط موازی مذاکره از یک سو و تحریم و افزایش فعالیت هسته ای از سوی دیگر، شکل می گیرد.

- با خواسته های حداکثری طرف ایرانی و مقاومت و سرسختی طرف غربی، امکان دست یابی به موفقیت و توافق نیست. از سوی دیگر اگر شکست مذاکرات اعلام شود به لحاظ اقتصادی سیاسی به ضرر دولت رییسی و وضعیت ایران خواهد بود. این شرایط برای اروپا و امریکا هم خوشایند نیست چرا که به معنی بن بست است. در نتیجه به سود دو طرف است که مذاکرات ادامه یابد گرچه امیدی به نتیجه نباشد.

دو نکته دیگر:

- یک احتمال هم وجود دارد که دولت رئیسی برای خروج از سایه برجام روحانی و ظریف، همزمان مذاکرات جدید و مستقیم را با امریکا باز کند. مثل همان اتفاقی که قبلا با واسطه سلطان  قابوس، سلطان عمان انجام شد. این اقدام خوبی است اما از یک سو توانایی های اصولگرایان برای به نتیجه رساندن چنین مذاکراتی زیرسوال است و هم از سوی دیگر آمریکاستیزی آنها به سخره گرفته خواهد شد. علاوه بر این،  در این مذاکرات جدید، امریکایی ها سعی خواهند کرد علاوه بر هسته ای، بحث های موشکی و فعالیت های منطقه ای ایران هم مطرح شود که در این صورت، خط قرمزهای تعیین شده داخلی، نقض خواهد شد.

- شرایط سخت اقتصادی و ادامه تحریم ها گرچه برای مردم ایران بد است اما شاید از نظر برخی، زیاد هم بد نباشد. فعالیت کاسبان تحریم رونق بیشتری می گیرد. مطالبات سیاسی اجتماعی و فرهنگی زیرسایه مطالبات اولیه اقتصادی دفن می شود. طبقه متوسط ضعیف و ضعیف تر می شود. مشکلات اقتصادی را هم  می توان به گردن تحریم ها و امریکا و ... انداخت. 

عصرایران