سایه روشن‌های آپارتمان نشینی

حسین حشمتی

هرگاه سخن از خانه چه آپارتمان وچه ویلایی بامتراژهای مختلف و اسلوب ساخت به سبک معماری زمان حال یاگذشته به میان می آید، خواه ناخواه، بحث کلانشهر، اسکان و مسایل مرتبط با آن نیز مطرح می شود، در این مقاله نگارنده برآن سر است که پیشینه آپارتمان سازی و آپارتمان نشینی را ازجنبه های اجتماعی و اقتصادی مورد واکاوی قرار دهد.

نزدیک به دو قرن از زمانی که آغامحمدخان قاجار پس از تصرف و تاجگذاری در تهران خود را شاه ایران خواند و بالطبع آن شهر۱۵ هزارنفری هم با پایتخت شدن مرحله جدیدی ازتاریخ خود را آغاز نمود می گذرد، دارالخلافه ای که قبل ازآن برهه ی زمانی، توسط نادرشاه افشار(مخیم حشم محتشم)(1) نامیده شد و در اواسط قرن یازدهم که کریم خان زند پس از شکست دادن محمد حسن خان قاجار به سلطنت رسید، "بلاد طیبه تهران" لقب گرفت(2) و در عصر جمهوری اسلامی ایران هم توسط امام خمینی "بلادکبیره فوق العاده" خوانده شد(3). نکته حائز اهمیت این است که کلانشهر تهران درطول تاریخ، تحت لوای هر سلسله پادشاهی  یا حکومتی که قرارداشته، همچنان عنوان پایتختی را حفظ نموده است.

دیسپلین اقتصادی: از قدیم الایام گفته می شد، تهران یک نقطه جغرافیایی است که هرکسی با هر نوع امکانات مالی و سطح درآمد می تواند در آن جا زندگی کند، مصداق های زیادی برای اثبات این ادعا وجود دارد از پنت هاوس های ۱۳۰۰ متر مربعی در برج ها و مال ها که ۱۴میلیاردتومان ارزش دارد گرفته تا آپارتمانهای ۸۰-۹۰ متر مربعی در مناطق متوسط شهر با ارزش یک میلیارد و۲۰۰میلیون تا واحدهای ۴۵-۳۵ متر مربعی در مناطق جنوبی به ارزش ۷۰۰ میلیون تومان، البته به قیمت های سال۹۱، زیرا قیمت هرمترمربع آپارتمان درهریک از مناطق ۲۲گانه پایتخت در سال 1400 به مراتب بیش از مبالغ فوق الذکر است.

در مورد علل افزایش بهای آپارتمان، در کلانشهرها و به ویژه تهران،کارشناسان نظریات مختلفی را مطرح ساخته اند که از آن جمله می توان به فراوانی جمعیت، ناشی از مهاجرت های بی رویه، توان مالی شهروندان،کمبود و افزایش قیمت زمین  اشاره نمود که البته علاوه برموارد پیش گفته، احتکار خانه و آپارتمانهای خالی نیز مزید بر علت است تا آن جا که از قول یکی از نمایندگان مجلس دوازدهم گفته شده، مورد داریم که تعداد دوهزار خانه متعلق به یک نفر است (4) که اگر دولت بتواند با اجرای قانون مالیات بر خانه های خالی، وی را ملزم به اجاره یا رهن دادن آن  منازل نماید بخش اعظمی ازکمبودها و مشکلات مرتفع خواهد شد.

با این حال، افزایشی شدن قیمت مسکن دولت را ناگزیر خواهد ساخت قانون دریافت مالیات از خانه های خالی را با روند تندتر ی در دستور کار قراردهد، این پیش بینی کارشناسان مسکن ازآن جا ناشی شده که معاون حقوقی و فنی سازمان امور مالیاتی گفته است اخیرا بر اساس اعلام وزیر راه و شهرسازی، سامانه اسکان و املاک آماده شده و قرار است در اختیار آن سازمان قرار گیرد تا سازمان نامبرده ازآن برای شناسایی  منازل خالی و دریافت مالیات اقدام نماید به این ترتیب که ابتدا ازطریق اداره ثبت اسناد، شهرداری و شرکتهای آب و برق تعداد واحدهای   یک فرد مشخص می شود سپس بر اساس تاریخ صدور پروانه ساختمانی و پایان کار که در سیستم شهرداری ثبت گردیده، املاک به دو دسته استیجاری، مُلکی و خالی تقسیم می شوند، اگرخانه دوم به بالای یک فرد به صورت  استیجاری ثبت نشود به عنوان خالی درنظر گرفته شده و مشمول مالیات می گردد. 

شایان توجه این که به موجب قانون مالیاتهای مستقیم، مالیات خانه های خالی  معادل۲۰ درصد مالیات بر اجازه است و به خانه های با متراژ۱۵۰متربه بالا تعلق می گیرد، در مورد زمان اجرای این تصمیم از قول وزیر راه و شهرسازی گفته شده، بسیار خوش بین هستیم که در همین تابستان برگه های مالیاتی برای صاحبان خانه های خالی صادر شود.

ناگفته پیداست امید بستن به چنین وعده ها و اقداماتی نه تنها برای متقاضیان کم بضاعت، فرصت خرید خانه مناسب را فراهم نخواهد ساخت و همچنین امکان اجاره و رهن واحدهای خالی توسط متقاضیان را میسر نمی سازد  بلکه با شروط و اما و اگرهایی که در اجرای تصمیمات اعلام شده وجود داشته و دارد سیر صعودی قیمت های خرید و فروش و رهن و اجاره سقف نمودارهای ترسیم شده را خواهد شکافت.

دیسیپلین اجتماعی: آپارتمان سازی در تهران سابقه ای۷۰ ساله دارد، اولین آپارتمان را مهندس خانشغانی درسال۱۳۳۰ در۱۰طبقه برای استفاده عمومی ساخت که دارای آسانسور هم بوده است و پس ازآن در دهه ۴۰ ساخت آپارتمان رونق گرفت که نخستین مجتمع های آپارتمانی را می توان آپارتمان های بهجت آباد و ساعی نامید. با ساخت آن ها فصل تازه ای در سبک زندگی شهری ایجادشد، هم زمان با ساخت آپارتمان، قوانین آپارتمان نشینی نیز مورد توجه قرارگرفت، اولین قانون تملُک آپارتمان به سال۱۳۴۳ باز می گردد که از آن زمان تا به حال قوانین مربوط به حقوق ساکنین در آپارتمان ها مورد  بررسی تجدید نظر قرارگرفته است

(5). با این وصف،وضع قوانین تملک و حقوق ساکنان آپارتمان ها نتوانست نظم و نسق مورد انتظار را بر روابط پیچیده، متعدد و متنوع آپارتمان نشینان برقرارسازد زیرا زمانی که گروهی با هم دریک محیط محدود زندگی می کنند، مواردی همچون توافق نداشتن در مورد استفاده از بخش های مشترک ساختمان، وجود خرده فرهنگها و سلیقه های گوناگون، تفاوت های زبانی، قومی و اجتماعی احتمالا موجب بروز تنش و نزاع در میان آنان خواهد شد که اگر کار به شکایت بکشد آن وقت است که پای آن قوانین به میان خواهد آمد، قوانینی که فاقد نکات پیش گفته بوده و مشکلات را حل نخواهدکرد.

براساس یکی ازنظرسنحی های انجام شده در تهران درمورد تعین مشکلات آپارتمان نشینی، مشخص گردیده  است که:

۱-سروصدا و رفت وآمدزیاد درطبقات۳۹ درصد  

۲-عدم تفاهم فکری باهمسایگان         ۱۳ درصد

۳-نداشتن فضا و تفریح                     ۱۲ درصد

۴-مزاحمت همسایگان                      ۲۷ درصد (۶)

و نکته آخر بی خبری و بی تفاوتی همسایگان دریک طبقه از حال همدیگراست که دربند۴ دخالت و مزاحمت نامیده شده اما به عقیده نگارنده مرگ عاطفه و مهربانی است و از  مواردی محسوب می شودکه با تعلیمات و تکالیف دینی ایرانیان  درتضادکامل است، زیرا حقوق همسایگی را به حاشیه رانده تا آن جا که فردی سالمند و بیمار که تنها دریک واحد زندگی می کرده در اثر شدت بیماری فوت نموده و همسایه موقعی از این واقعه مطلع شده که چند روز از مرگ او گذشته و بوی تعفن جسد در طبقات به مشام رسیده است، واقعه تاثربرانگیزی که هراز چندگاهی خبری از آن در روزنامه ها به چاپ می رسد. 

منابع : ۱-تاریخ جهانگشای نادری - 2-تاریخ گیتی گشای - ۳-استفتائات ج۱ ص۲۰۶  - ۴-شهرآرا نیوز۸تیرماه۹۹ - ۵-خبرگزاری آنا۶بهمن۹۸ - ۶-خبرگزاری ایرنا ۱۳ آدرماه۸۹ 

   (هفته نامه نسیم جنوب – سال بیست و چهارم ، شماره 979)

#بوشهر #بوشهری #بوشهریا #خلیج_فارس #روزنامه #مقاله #نسیم_جنوب