از ويراني سنگ نگاره تنگ قنديل چنارشاهيجان جلوگيري کنيد

دکتر محمود دهقاني

سنگ نگاره‌ي باز مانده از روزگار ساسانيان در تنگ قنديل چنارشاهيجان که ديرينگي آن به هفده سده مي رسد، در گذر از دستبرد سوداگران بازار آثار باستاني، مورد بي‌مهري مسئولان نيز مي‌باشد. ميراث فرهنگي و گردشگري که  جايگاه آن از سازمان به وزارتخانه ترقي داده شد براي بهبود نگهداري از برجا مانده هاي باستاني بود وگرنه چه نيازي داشت نام وزارت ميراث فرهنگي بر آن بگذارند. اين وزارتخانه مسئول است تا از برجا مانده‌هاي باستاني نگهداري کند. در رسانه هاي سيماي استان مرکز شيراز، راديوها، رسانه هاي مرکز کشور و شهرهاي بزرگ با گفتار و نوشتار مي بايست فرهنگ نگهداري از برجا مانده هاي باستاني را به مردم بياموزند و آن را نهادينه کنند. بايد از اين آثار پر ارزش تر از نفت، با دوربين هاي مدار بسته و حتا پهپاد در کوه ها نگهباني شود. اين وزارتخانه که يکي از بزرگ ترين وزارتخانه‌هاي کشور است مي بايست براي نگهداري از برجا مانده‌هاي باستاني تلاش نمايد و رهنمود بدهد،  نه آن‌که برخي بر کرسي تکيه بزنند و روز به روز به نام بازسازي، ويراني به بار بياورند. تيشه بر سنگ نگاره هاي نياکاني تيشه بر ريشة خود زدن است.

 چگونه است که برخي تنها براي ترکيب واژه ي کهن "چنار شاهيجان" که احتمالا يادگار شاهان روزگار ساساني است حساس هستند و به آن قائميه مي گويند اما هيچ کس براي جلوگيري از ويراني اين آثار دلواپس نيست!

جاي بسي خوشحالي است از ساختمان امامزاده سيد حسين دهستان شاپور شهر بيشاپور و تفرجگاه آن با امکاناتي چون رصدخانه، سالن گردهمايي، آمفي تئاتر، چايخانه، درمانگاه، بوستان، زمين ورزشي، نهر آب،  استخر و درختکاري به خوبي نگهداري مي شود. اما از سنگ نگاره باستاني نزديک به امامزاده نيز نبايد غافل بود.

در پايه‌ريزي يک صنعت گردشگري کارآمد، براي درمان درد تهيدستي مردم، مي بايست از اماکن مذهبي و باستاني همه با هم نگهداري شود. همان کاري که مصري‌هاي مسلمان در افريقا، ترک‌هاي مسلمان ترکيه، مردم اُرتدکس روسيه و همه کشورهاي مسيحي کاتوليک و پروتستان اروپايي و بودايي‌هاي آسيايي جهان انجام مي دهند. در کشور ما نيز نبايد بي خيال برجا مانده هاي باستاني بود. عصر دنياي مجازي است و نبايد فراموش کرد که ما نيز ملتي در همين دهکده جهاني هستيم.

براي بازديد گردشگران دروني و بيروني نياز به امنيت براي راه يابي و بازديد از اين سنگ نگاره شکوهمند است که در کنار جاده شاهي مالروي روزگار باستان قرار دارد. اين سنگ نگاره هر چند بيش از دو دهة پيش در فهرست برجا مانده هاي ملي درآمد و به ثبت رسيد اما در ابر و مه و باد رها شده و با يک طرح ناشيانه و کشيدن ديوار سنگي و سيم آهني به جايگاه باستاني و طبيعي آن آسيب رسانده اند. ساييدگي و آسيب به اين سنگ نگاره را گرگ و کفتار کوهستان بوجود نياورده، شوربختانه درد از ناحيه انسان است.

برخي بر اين باور دميده‌اند که فرسودگي اين سنگ نگاره زيبا به دليل گذر آب باران است. همان گونه که در عکس هم ديده مي شود فرو ريزي بخشي از کاکل سنگ نگاره بي گمان با پتک و ابزار سوداگران روبرو بوده و باران آن را بو جود نياورده است.  رسانه ها بر رسواييِ سهل انگاريِ مسئولان چشم پوشي مي کنند. آن چيزي که ملت ايران بايد سپاسگزار باشد وجود مردم گردن فراز بومي روستاي قنديل چنار شاهيجان  است. جوانان قنديل با آگاهي از ارزش اين سنگ نگاره در چنبره الکترونيک، با چنگ و دندان از اين شناسنامه ملي نگهداري مي کنند. اين گونه جوانان افتخارهاي غرور آفرين ايران هستند.

اين سنگ نگاره آيينه‌اي است که شالوده و انسجام خانواده در روزگار باستان را به فرزندان ايران کنوني بازتاب مي دهد. مي توان گفت سنگ نگاره‌اي بي‌همتاست که در ژرفاي آن اخلاق خانوادگي نياکان نقش بسته است و در جهان امروز که شالوده خانواده در حال فرو ريزي است، سنگ نگاره قنديل چنارشاهيجان حرف هاي انديشمندانه اي براي گردشگران دروني و بيروني دارد.

 تنگ قنديل چنار شاهيجان که در رابطه ي تنگاتنگ با سراب بهرام، تنگ چوگان، تنگ جيز بُورِکي در دشت خشت کازرون، آتشکده ميل اژدها، نقش بهرام و بر جا مانده هاي پل فهليان ممسني و حتا گور دختر  برازجان و شهر ساساني "توج" در سعدآباد دشتستان استان بوشهر کنوني  قرار دارد يکي از جاهايي است که با چنگ و دندان مي بايست از سوي وزارت ميراث فرهنگي از آن نگهداري شود.

بايد به يادداشت که گل نبشته هاي باستان شمار شهرهاي کهن در اين بخش از کشور را به بيش از دوازده  شهر در روزگار هخامنشيان برشمرده و به دنبال آن در روزگار ساسانيان نيز آباداني و تمدن در اين بخش از کشور پا برجا بوده است. ارج و ارزش بر جا مانده هاي اين بخش تا جايي است که گروه هاي بسياري از دانشکده‌هاي باستان شناسي دانشگاه هاي شيکاگو ايالات متحده، ژاپن و دانشگاه سيدني استراليا را به خود جذب و در آن‌جا به پژوهش وا داشت.

 نمونه ارزشمند آن در همين روزها، شمار 3506 گِل نبشته است که بيش از 85 سال پيش براي مطالعه به دانشگاه شيکاگو سپرده شد. اما با رويداد انقلاب بهمن 1357 در ايران و درگيري هاي سياسي ايران و امريکاي پس از انقلاب گِل نبشته ها پس داده نشد. هر چند بخش بسيار کمي از آن ها به همت دکتر عبدالمجيد ارفعي، که گِل نبشته خوان پرآوازه در جهان است به ايران برگردانده شد اما بيشتر آن ها در امريکا باقي ماند. در همين سفرِ آقاي سيد ابراهيم رئيسي به نيويورک براي شرکت در هفتاد و هشتمين نشست مجمع سازمان ملل متحد، سرانجام گل نبشته ها با هواپيماي رئيس جمهور اسلامي براي نشان دادن حسن و نيت امريکا، به ايران برگشت.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1058)