وقتي کتاب خواندن هولناک مي‌شود

نسیم جنوب - حسين پورصفر    

 بدون ترديد نسل پيش، خيلي بيش‌تر از نسل معاصر به کتاب خواندن اهميت مي‌داد. در حال حاضر شرايط جامعه ما از نظر اقتصادي به گونه اي است که سهم کتاب در سفره هزينه خانواده ناچيز و يا عملا مفقود شده است. اين حرف درستي است. اما اين پاسخ همه جانبه و بسامان نيست. نسل کنوني و به ويژه نسل جوان معاصر به نظر مي‌رسد نوعي آنتي‌تز است در مقابل از که نسل پيشين باشد. اما سنتز چيزي است وراي تز و آنتي‌تز که بايد تحقق يابد.

کتاب خواني بي‌برنامه و غير آکادميک  نسل پيش باعث شد که نسل پيش و به ويژه جوانان کتاب‌هاي متنوع و ناهمگون هم‌زمان نخوانند. يعني غالبا هر قشر و گروهي کتاب‌هاي خاصي مي‌خواند و به آن‌ها اکتفا مي‌کرد. اين امر موجب مي‌گرديد که در گفتگو و مجادله به روي خواننده بسته بماند و با همه افکار و انديشه‌ها آشنا نشود. در نبود گفتگو و مجادله با افکار و انديشه‌هاي گوناگون و چه بسا متضاد، نتيجه کتاب خواندن هولناک است. يعني به اين مي‌ماند که همه مثل هم فکر مي‌کنند و اين بدان معنا است که هيچ کس فکر نمي‌کند. انديشه و تفکر در مقابله و تکثر شکل مي‌گيرد. در نتيجه همان گونه‌که به وفور کتاب خواندن مشابهي نتيجه قابل تاملي در بر ندارد و کم فايده است کتاب نخواندن و دوري از تفکر و انديشه‌هاي گوناگون نسل معاصر گرچه آن‌ها را نسبت به نسل گذشته واقع‌بين‌تر به بار آورده اما کافي نيست. چون بدون بهره‌برداري از تجربيات دانش تجربي و اجتماعي گذشته، ايجاد نوآوري و ارايه دانش تجربي و اجتماعي نو امکان پذير نيست.

انديشه و تفکر بايد استمرار داشته باشد و وحدت در عين تکثر راهگشاي درک مسايل تجربي و اجتماعي است. ادبيات و کلا هنر و ديگر رشته‌هاي علوم تجربي بدون پشتوانه و استفاده از دستاوردهاي بشري در اين حوزه‌ها قابل دريافت نيست و راهي به سوي آينده نمي‌گشايد. آينده از دل گذشته و حال رشد و نشو و نما مي‌کند. هيچ پديده‌اي و به ويژه پديده‌هاي اجتماعي بدون درک و مشق گذشته و حال  سامان نمي‌يابد. نه عمل گرايي مفرط جايز است و صرفا سر فرو کردن در انديشه. حوزه مطالعه معاصر با يک جانبه‌گري و عدم تحمل انديشه‌هاي ناهمگون و چه بسا متضاد راه به جايي نمي‌برد. بايد رهنمودها و قواعد دموکراسي که دستاورد بزرگ تاريخ بشر است در حوزه مطالعه بکار گرفت و آن را تقويت کرد. حذف دموکراسي و اجزا تشکيل دهنده آن در صحنه اجتماع غفلت از دستاوردهاي دانش بشري است. امکانات و شيوه‌هاي پيشرفت و ترقي ذاتي تاريخ است و تاريخ در ادامه راه و حرکت خود به هيچ چيز و هيچ کس رحم نمي‌کند. کافي است به سير تغيير و تحولاتي که در طول تاريخ گذشته اتفاق افتاده است مراجعه کنيم.

(هفته نامه نسیم جنوب – سال بیست و ششم، شماره 1062)