خيام در زندگي شخصي اون‌جوري که در تاريخ آمده، خلق تنگي داشته و کم حوصله بوده و جواب سوالش نمي‌شد کرد. اما اگر در اين زمانه ما مي‌بود، حتمن مي‌گفت تنها گروهي که بعد از چند صد سال مرا درک کرده‌اند، همين شما بوشهري‌ها بوديد که به آواز طرب، خوش هستيد و بي دغدغه ديروز و فردا، امروز را خوش داشته‌ايد...
ياسين محمدي؛ کارگردان فيلم «خيام در بوشهر» در مصاحبه با نسيم جنوب:
خيام در بوشهر؛ پنجره‌اي به جشن و انرژي پايان ناپذير زندگي
- چه شد که به فکر ساخت فيلم خيام در بوشهر افتاديد؟
- علاقمندي به امور فرهنگي تاريخي بوشهر، پيوسته مرا در جوار اين پديده‌ها قرار مي‌دهد. جامعه ما به دليل قرار گرفتن در شرايط گذار از سنت به مدرنيته، در يک وضعيت تغيير وضعيت شتابناک قرار دارد، نهادها، پديده‌ها و امور، مدام در حال تبديل و تحول هستند. به همين دليل ثبت و ضبط همه امور اجتماعي فرهنگي مرتبط با زيست انسان، بخشي از رسالت همه ما مي‌تواند باشد.
در ابتداي دهه 90 شمسي، يکي دو سال از محفل‌هاي خيام‌خواني دوستان، عکاسي کردم، اما بنظرم رسيد که به دليل ظرفيت‌هاي مراسم، و سرعت تحولات و تغيير نسل‌ها، رسانه ويدئو از عکس توانايي بيشتر در انتقال آن‌چه رخ مي‌دهد، دارد. از طرف ديگر هم پيشرفت تجهيزات تصويربرداري قابل حمل و باکيفيت و در دسترس قرار گرفتن ابزارهاي مرتبط، به شکل فردي بدون اتکا به نهادها، تهيه يک مجموعه صوتي تصويري را امکان‌پذير مي‌ساخت. اين‌ها همه در کنار انگيزه‌هاي پژوهشي خودم سبب شد از حدود سال 1392شروع به کار کنم.
- اصولاً بنظر شما چرا خيام اين‌قدر در بوشهر مشهور هست، مثل اين‌که بجاي نيشابور، زادگاهش بوشهر بوده است؟
- احتمالا جغرافيا مي‌تواند تا حدي قضيه را توجيه کند. زيست و زندگي در کنار دريا که منبع قوت روزانه و معاش و زندگي‌ست، افراد را در وضعيت «حال» بيشتر نگه مي‌دارد. يعني بالاخره به جاي چشم بستن به آسمان و ماه‌ها انتظار براي رسيدن باران و بخشندگي زمين براي کشت و زرع و دامداري، بودن در کنار دريا، شما را تا حدي از نگراني‌هاي تامين معاش معاف مي‌کند و از طرفي بي‌کرانگي گسترده در پيش چشم، خود به‌خود بر خلق و خوي افراد هم موثر مي‌شود، شايد چنين روحيه و تفکر جمعي مردمان ساحل‌نشين، بستر آماده‌اي بوده که با ورود اشعار خيام به هر دليل، مانند بذري که در زمين مرغوبي قرار بگيرد، مورد اقبال قرار گرفته‌ست. قطعاً زمينه‌هاي اجتماعي فرهنگي بوشهر، پذيراي چنين اشعاري با اين احوال و نگرش بوده که توانسته در اين فرم شکوفا شود.
- قدري درباره اين فيلم توضيح دهيد.
- مستند در چند لايه به روايت خيام از مردمان بوشهر، جغرافياي شهر، درهم تنيدگي موسيقي و زندگي و شوق به شادي مي‌پردازد. ما در فيلم زندگي چند نفر را دنبال مي‌کنيم که شادي و در جمع بودن را تشويق و امکان‌پذير مي‌کنند.
- زمان تهيه اين فيلم چقدر بود؟
- خود فيلم 56 دقيقه‌ست که تقريبا در طي 8 سال فيلمبرداري شد.
- چرا اين همه طول کشيد؟
- دليل طولاني شدن فيلمبرداري، روندي بود که در جامعه در حال اتفاق افتادن بود، تغيير و جابجايي‌ها اين جمع‌هاي شادي از محفل خانگي تا کوچه و قهوه‌خانه و مکان‌هاي جمعي مانند همه پديده‌هاي فرهنگي، يک فرايند زمان‌بري بود و ما هم مي‌بايست که همراه باشيم و از دستکاري در روند و شکل دادن مصنوعي جريان‌ها پرهيز کرديم. به هر حال هيچ اثر هنري تمام نمي‌شود اما از يک جايي آدم احساس مي‌کند که ديگر اثر مي‌تواند يک معنا را منتقل کند، الکن نباشد، مثل بچه‌اي که زبان باز کرده و مي‌تواند مدرسه برود. ما هم احساس کرديم که مستند مي‌تواند يک معناهايي را در مليت منتقل کند.
- سعي کرديد با ساخت و نمايش اين فيلم، چه چيزهايي براي مخاطب جلب توجه کند؟
- در وهله نخست ما شهري را مي‌بينيم که همه به نوعي با موسيقي مرتبط هستند، محفل و مجالس شادي مي‌بينيم، اما مهم‌تر از اين رويدادها، خود زندگي اين چند نفر براي من مهم‌تر بود چون يک ويژگي‌هايي را نمايندگي مي‌کردند که در کليت اجتماع بوشهر قابل ديدن است. اين‌که آدم‌ها چندان پيگير محاسبات و دو دوتا کردن‌هاي معيشتي نيستند، پيوندهاي اجتماعي خانوادگي را مهم مي‌پندارند و به مکان‌هاي عمومي به عنوان محلي براي به هم رسيدن و تقويت امر اجتماعي همت دارند، شادي را چسب اجتماع مي‌دانند و براي همين موسيقي را در همه شئون زندگي جاري کرده‌اند.
- چه شد که فيلم براي جشنواره پاريس انتخاب شد؟
- در پي فراخوان سراسري که سال گذشته انتشار يافته بود، ما هم لينک مستند را ارسال کرده بوديم، امسال از ميان همه آثار رسيده، گروهي از کارشناسان، 7 فيلم مستند از ايران انتخاب کردند که فيلم خيام را علاوه بر مسائل تکنيکي و فني، به دليل اين‌که تصويري متفاوت از زيست مردم ايران منعکس مي‌کرد انتخاب شده بود.
- قدري درباره اين جشنواره بگوييد.
- جشنواره فيلم‌هاي مستند ايراني با عنوان «احترام به ايران» از سه سال پيش به همت ميشل نول، مستندساز فرانسوي آغاز به کار کرد و هر ساله در ماه فوريه در پاريس برگزار مي‌شود. امسال هم از ميان فيلم بلند و کوتاه مستند ايراني که به جشنواره رسيده بود، از سوي کميته انتخاب تعداد 7 اثر از آن‌ها براي مسابقه و تعدادي ديگر براي بخش سينه کلوب ماهانه انجمن اين جشنواره انتخاب شد که به مرور در ماه‌هاي آينده به نمايش درخواهند آمد.
- استقبال از اين فيلم در جشنواره پاريس چگونه بود؟
- در يکي از سينماهاي پاريس که محل اکران فيلم‌هاي تجربي و آوانگارد است اکران شد و مخاطب‌هاي متفاوتي از جغرافياهاي گوناگون بيننده اين فيلم بودند، و به نقل از رييس جشنواره، در آينده هم فيلم در چند سينماي شهرهاي ديگري از فرانسه در يک تور اکران خواهد داشت و به شکل محدودي در قالب يک DVD به همراه فيلم‌هاي ديگر در کتابخانه‌هاي موزه‌ها و مراکز هنري براي مراجعين خاص در دسترس قرار خواهد گرفت.
- چه نکاتي بيشتر مورد توجه بينندگان در آن جشنواره قرار گرفت؟
- انرژي و شوري که در زندگي مردم بوشهر جريان داشت، خيلي مورد توجه قرار گرفته بود و به دليل انعکاس تصاوير کمتر شادمانه از سرزمين ايران در عمده فيلم‌ها، با ديدن اين فيلم به نوعي شگفت‌زده مي‌شدند. مثلا يک جوان ايراني ساکن فرانسه، که فقط يکسال اول زندگي را در بوشهر گذرانده بود، بعد از فيلم گفت «من خيلي خوشحال شدم که جغرافيايي که در اون متولد شده‌ام اين همه شور و شعور دارد، اين تصوير فيلم شما به من حس غرور داد».
در بخشي از بولتن جشنواره فيلم را اين‌گونه انعکاس داده بودند که «در فيلم خيام در بوشهر راوي مانند يک قصه‌گو با صدايش ما را در فضايي جادويي قرار داده تا هر کسي را به رويا ببرد. سخنوري گرم او همراه با مراسم گرم و شادي که زندگي را نشانه‌گذاري مي‌کند.
در اين فضا- زمان، ما با ساکنان محلي با کلمات اجدادي، زندگي معمايي و جذابي را بخوانيم و برقصيم.
محيط اين فيلم که از نزديک مجالس فرهنگي موسيقايي بوشهر را به نمايش مي‌گذارد، پنجره‌اي است در روح جشن و انرژي پايان‌ناپذيري که شهر در خود دارد، گويي دائماً توسط امواج خليج‌ارس تغذيه مي‌شود بر اين چهره کم تصوير شده مردم ايران.»
- اگر خيام را مي‌ديديد، چه به او درباره بوشهر مي‌گفتيد؟
- خيام در زندگي شخصي اون‌جوري که در تاريخ آمده، خلق تنگي داشته و کم حوصله بوده و جواب سوالش نمي‌شد کرد. اما اگر در اين زمانه ما مي‌بود، حتمن مي‌گفت تنها گروهي که بعد از چند صد سال مرا درک کرده‌اند، همين شما بوشهري‌ها بوديد که به آواز طرب، خوش هستيد و بي دغدغه ديروز و فردا، امروز را خوش داشته‌ايد.
- پروژه‌هاي بعدي چه در دست داريد؟
- يک سه گانه مستند در مورد بوشهر در اين چند سال کار کرده‌ام که اولينش خيام بود، دومي درمورد دمام و سومي روايتي از موسيقي بوشهر در سه دهه از چهل تا شصت که اميدوارم به زودي به انجام برسند.
- سخن پاياني؟
- اين فيلم به پايان نمي‌رسيد مگر به همت و ياري دوستانم که بي هيچ چشمداشتي همراهي کردند، تمام آن‌هايي که در فيلم حضور دارند و دوستاني که در پشت صحنه ياري رسانده‌اند، همه شايسته بهترين درودها هستند.
(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1074)
آخرین اخبار
- بايد براي تراژدي ورزش بوشهر، سالها گريست
- چرا نفت و گاز، از فعاليتهاي ورزشي استان بوشهر حمايت نميکنند؟
- چهار نکته براي رابطه پايدار والدين با فرزندان نوجوان
- نگاهي به تبعيضهاي درماني در کشور / به بهانه کلنگ زني بيمارستان نفت در شيراز
- استقبال از عيد نوروز باستاني در بوشهر
- دنياي معترضان
- چاپ شعري از استاد باباچاهي در امريکا
- آقاي استاندار در مقابل لغو مجوز فستيوال کوچه بوشهر، پاسخگو باشيد
- گردشگران دره ساساني «تنگ جيز» دشت خشت کازرون
- خاطرات خدمت سربازي در سپاه دانش
- مرثيه اي براي موسيقي
- فستيوال کوچه بوشهر در مسير رونمايي از گنج موسيقي نواحي است
- «کوچه بوشهر» مدل جديدي براي آغاز کوچههاي ديگر ايران
- در فستيوال کوچه بوشهر چه گذشت؟
- «کوچه» فستيوالي که واقعا فستيوال است!
پربیننده ترین
- نيهمبون؛ سازي که هيچوقت در هيچ جنگي نواخته نشد
- برگزاری پانزدهمين سالانه بهار تنگستان با عنوان “مجلس ايرانشهر”
- افراد منفي چه كمكي به ما ميكنند؟
- بوشهر؛ پايتخت موسيقي فاخر ايران / دکتر عباس حاتمي
- بايد براي تراژدي ورزش بوشهر، سالها گريست
- تصاویری دیده نشده از بوشهر قدیم
- گزارش تصویری افتتاح دانشکده هنر و معماری بوشهر با حضور وزیر راه و شهرسازی
- بازيکني که سوت پايان بازي را دوست نداشت
- عکس های منتشر نشده از پشت صحنه دلیران تنگستان
- ربع قرن انتشار نسیم جنوب؛ عليرغم کارشکني ها و سنگ اندازي ها
- بازار ماهي فروشان قديم در بندر بوشهر
- ماشین و ماشین سواری در بوشهر قدیم
- روشنایی فانوس دریایی بوشهر، در یک عکس تاریخی
- مژده مواجي، بوشهري مقيم آلمان در مصاحبه با نسيم جنوب:
- بوشهر؛ از شهر ِ موسيقي ايران تا چشم انداز ِ جهان ِ موسيقي