ياسين محمدي؛ کارگردان فيلم «خيام در بوشهر» در مصاحبه با نسيم جنوب:

خيام در بوشهر؛ پنجره ? اي به جشن و انرژي پايان ناپذير زندگي

- چه شد که به فکر ساخت فيلم خيام در بوشهر افتاديد؟

- علاقمندي به امور فرهنگي تاريخي بوشهر، پيوسته مرا در جوار اين پديده ? ها قرار مي ? دهد.   جامعه ما به دليل قرار گرفتن در شرايط گذار از سنت به مدرنيته، در يک وضعيت تغيير وضعيت شتابناک قرار دارد، نهادها، پديده ? ها و امور، مدام در حال تبديل و تحول هستند. به همين دليل ثبت و ضبط همه امور اجتماعي فرهنگي مرتبط با زيست انسان، بخشي از رسالت همه ما مي ? تواند باشد.

در ابتداي دهه 90 شمسي، يکي دو سال از محفل ? هاي خيام ? خواني دوستان، عکاسي کردم، اما بنظرم رسيد که به دليل ظرفيت ? هاي مراسم، و سرعت تحولات و تغيير نسل ? ها، رس انه ويدئو از عکس توانايي بيشتر در انتقال آن ? چه رخ مي ? دهد، دارد. از طرف ? ديگر هم پيشرفت تجهيزات تصويربرداري قابل حمل و باکيفيت و در دسترس قرار گرفتن ابزارهاي مرتبط، به شکل فردي بدون اتکا به نهادها، تهيه يک مجموعه صوتي تصويري را امکان ? پذير مي ? ساخت. اين ? ها هم ه در کنار انگيزه ? هاي پژوهشي خودم سبب شد از حدود سال 1392شروع به کار کنم.

- اصولاً بنظر شما چرا خيام اين ? قدر در بوشهر مشهور هست، مثل اين ? که بجاي نيشابور، زادگاهش بوشهر بوده است؟

- احتمالا جغرافيا مي ? تواند تا حدي قضيه را توجيه کند. زيست و زندگي در کنار دريا که منبع قوت روزانه و معاش و زندگي ? ست، افراد را در وضعيت «حال» بيشتر نگه مي ? دارد. يعني بالاخره به جاي چشم بستن به آسمان و ماه ? ها انتظار براي رسيدن باران و ? بخشندگي زمين براي کشت و زرع و دامداري، بودن در کنار دريا، شما را تا حدي از نگراني ? هاي تامين معاش معاف مي ? کند و از طرفي بي ? کرانگي گسترده در پيش چشم، خود به ? خود بر خلق و خوي افراد هم موثر مي ? شود، شايد چنين روحيه و تفکر جمعي مردمان ساحل ? نشين، بستر آماده ? اي بوده که با ورود اشعار خيام به هر دليل، مانند بذري که در زمين مرغوبي قرار بگيرد، مورد اقبال قرار گرفته ? س ت. قطعاً زمينه ? هاي اجتماعي فرهنگي بوشهر، پذيراي چنين اشعاري با اين احوال و نگرش بوده که توانسته در اين فرم شکوفا شود.

- قدري درباره اين فيلم توضيح دهيد.

- مستند در چند لايه به روايت خيام از مردمان بوشهر، جغرافياي شهر، درهم تنيدگي موسيقي و زندگي و شوق به شا دي مي ? پردازد. ما در فيلم زندگي چند نفر را دنبال مي ? کنيم که شادي و در جمع بودن را تشويق و امکان ? پذير مي ? کنند.

- زمان تهيه اين فيلم چقدر بود؟

- خود فيلم 56 دقيقه ? ست که تقريبا در طي 8 سال فيلمبرداري شد.

- چرا اين همه طول کشيد؟

- دليل طولاني شدن فيلمبرداري، رو ندي بود که در جامعه در حال اتفاق افتادن بود، تغيير و جابجايي ? ها اين جمع ? هاي شادي از محفل خانگي تا کوچه و قهوه ? خانه و مکان ? هاي جمعي مانند همه پديده ? هاي فرهنگي، يک فرايند زمان ? بري بود و ما هم مي ? بايست که همراه باشيم و از دستکاري   در روند و شکل دادن مصنوعي جر يان ? ها پرهيز کرديم. به هر حال هيچ اثر هنري تمام نمي ? شود اما از يک جايي آدم احساس مي ? کند که ديگر اثر مي ? تواند يک معنا را منتقل کند، الکن نباشد، مثل بچه ? اي که زبان باز کرده و مي ? تواند مدرسه برود. ما هم احساس کرديم که مستند مي ? تواند يک معناهايي را در مليت منت قل کند.

- سعي کرديد با ساخت و نمايش اين فيلم، چه چيزهايي براي   مخاطب جلب توجه کند؟

- در وهله نخست ما شهري را مي ? بينيم که همه به نوعي با موسيقي مرتبط هستند، محفل و مجالس شادي مي ? بينيم، اما مهم ? تر از اين رويدادها، خود زندگي اين چند نفر براي من مهم ? تر بود چون يک ويژگي ? هايي را نمايندگي مي ? کردند که در کليت اجتماع بوشهر قابل ديدن است. اين ? که آدم ? ها چندان پيگير محاسبات و دو دوتا کردن ? هاي معيشتي نيستند، پيوندهاي اجتماعي خانوادگي را مهم مي ? پندارند و به مکان ? هاي عمومي به عنوان محلي براي به هم رسيدن و تقويت امر اجتماع ي همت دارند، شادي را چسب اجتماع مي ? دانند و براي همين موسيقي را در همه شئون زندگي جاري کرده ? اند.

- چه شد که فيلم براي جشنواره پاريس انتخاب شد؟

- در پي فراخوان سراسري که سال گذشته انتشار يافته بود، ما هم لينک مستند را ارسال کرده بوديم، امسال از ميان همه آثار رسيده، گروهي از کارشناسان، 7 فيلم مستند از ايران انتخاب کردند که فيلم خيام را علاوه بر مسائل تکنيکي و فني، به دليل اين ? که تصويري متفاوت از زيست مردم ايران منعکس مي ? کرد انتخاب شده بود.

- قدري درباره اين جشنواره بگوييد.

- جشنواره فيلم ? هاي مستند ايراني با عن وان «احترام به ايران» از سه سال پيش به همت ميشل نول، مستندساز فرانسوي آغاز به کار کرد و هر ساله در ماه فوريه در پاريس برگزار مي ? شود. امسال هم از ميان فيلم بلند و کوتاه مستند ايراني که به جشنواره رسيده بود، از سوي کميته انتخاب ? تعداد 7 اثر از آن ? ها براي مسا بقه و تعدادي ديگر براي بخش سينه کلوب ماهانه انجمن اين جشنواره انتخاب شد که به مرور در ماه ? هاي آينده به نمايش درخواهند آمد.

- استقبال از اين فيلم در جشنواره پاريس چگونه بود؟

- در يکي از سينماهاي پاريس که محل اکران فيلم ? هاي تجربي و آوانگارد است اکران شد و مخ اطب ? هاي متفاوتي از جغرافياهاي گوناگون بيننده اين فيلم بودند، و به نقل از رييس جشنواره، در آينده هم فيلم در چند سينماي شهرهاي ديگري از فرانسه در يک تور اکران خواهد داشت و به شکل محدودي در قالب يک   DVD به همراه فيلم ? هاي ديگر در کتابخانه ? هاي موزه ? ها و مراکز ه نري براي مراجعين خاص در دسترس قرار خواهد گرفت.

- چه نکاتي بيشتر مورد توجه بينندگان در آن جشنواره قرار گرفت؟

- انرژي و شوري که در زندگي مردم بوشهر جريان داشت، خيلي مورد توجه قرار گرفته بود و به دليل انعکاس تصاوير کمتر شادمانه از سرزمين ايران در عمده فيلم ? ها ، با ديدن اين فيلم به نوعي شگفت ? زده مي ? شدند. مثلا يک جوان ايراني ساکن فرانسه، که   فقط يکسال اول زندگي را در بوشهر گذرانده بود، بعد از فيلم گفت «من خيلي خوشحال شدم که جغرافيايي که در اون متولد شده ? ام اين همه شور و شعور دارد، اين تصوير فيلم شما به من حس غرور داد».

در بخشي از بولتن جشنواره فيلم را اين ? گونه انعکاس داده بودند که «در فيلم خيام در بوشهر راوي مانند يک قصه ? گو با صدايش ما را در فضايي جادويي قرار داده تا هر کسي را به رويا ببرد. سخنوري گرم او همراه با مراسم گرم و شادي که زندگي را نشانه ? گذاري مي ? کند.

در اين فضا- زمان، ما با ساکنان محلي با کلمات اجدادي، زندگي معمايي و جذابي را بخوانيم و برقصيم.

محيط اين فيلم که از نزديک مجالس فرهنگي موسيقايي بوشهر را به نمايش مي ? گذارد، پنجره ? اي است در روح جشن و انرژي پايان ? ناپذيري که شهر در خود دارد، گويي دائماً توسط اموا ج خليج ? ارس تغذيه مي ? شود بر اين چهره کم تصوير شده مردم ايران.»

- اگر خيام را مي ? ديديد، چه به او درباره بوشهر مي ? گفتيد؟

- خيام در زندگي شخصي اون ? جوري که در تاريخ آمده، خلق تنگي داشته و کم حوصله بوده و جواب سوالش نمي ? شد کرد. اما اگر در اين زمانه ما مي ? بود، حت من مي ? گفت تنها گروهي که بعد از چند صد سال مرا درک کرده ? اند، همين شما بوشهري ? ها بوديد که به آواز طرب، خوش هستيد و بي دغدغه ديروز و فردا، امروز را خوش داشته ? ايد.

  - پروژه ? هاي بعدي چه در دست داريد؟

- يک سه گانه مستند در مورد بوشهر در اين چند سال کار کرده ? ام ک ه اولينش خيام بود، دومي درمورد دمام و سومي روايتي از موسيقي بوشهر در سه دهه از چهل تا شصت که اميدوارم به زودي به انجام برسند.

- سخن پاياني؟

- اين فيلم به پايان نمي ? رسيد مگر به همت و ياري دوستانم که بي هيچ چشمداشتي همراهي کردند، تمام آن ? هايي که در فيلم حضور دارند و دوستاني که در پشت صحنه ياري رسانده ? اند، همه شايسته بهترين درودها هستند.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1074)