گردشگران دره ساساني «تنگ جيز» دشت خشت کازرون

دکتر محمود دهقاني

با سرازير شدن گردشگران به «تنگ جيز» جاي خوشگذراني شاهزاده‌هاي ساساني در دشت خشت کازرون  استان پارس، جا دارد ميراث فرهنگي، شهرداري کُنارتخته و شهرداري خشت نکته هايي را يادآور شوند و در رسانه ها بازتاب دهند تا اين برجا مانده‌هاي نياکاني آسيب نبينند. اکنون که با فرارسيدن بهار و نوروز گفتگو از گردشگري است  بايد گفت مردم ايران از دير باز مردمي شادي طلب و خوشگذران بوده اند. حتا يورش تاتار، اسکندر، اعراب و مغول نيز نتوانست فرهنگ گردشگري و خوشگذراني را از ملت ايران بگيرد. اگر فانوس روشنگري را به روزگار هخامنشي بتابيم، در خواهيم يافت که پيشينه شادي در فرهنگ ريشه‌دار است. از ديرباز تا به امروز مردم سراسر ايران به گردشگري که خميرمايه تندرستي و شادي است دلبستگي ژرف دارند.

تجربه نشان داده موسم دل انگيز نوروز که با عوامل طبيعت هماهنگ است و بر اساس يک دورِ کامل گردش زمين به دور خورشيد که چهار فصل و دوازده ماه سال را در بر مي گيرد و بر روي هم 365 روز و 5 ساعت و 48 دقيقه و 46 ثانيه است اين جشن آن‌چنان زيبا سر مي رسد که گردشگري در خون رگ‌هاي شهروند ايراني از روزگار هخامنشي تا به امروز جاري مي شود. در دو هفته تعطيلات جشن نوروز دشت‌ها، کوه و دره‌ها سرشار از گردشگران سراسر کشور است.

در روزگار پيش از انقلاب بهمن کسي براي گردشگري به دشت پرملال خشت کازرون نمي رفت. اما پس از انقلاب و نياز بي‌چون و چرا به صنعت گردشگري مسافران نوروزي استان‌هاي شمالي کشور به هنگام سفر به بوشهر و شهرهاي ديگر شاخاب پارس شيفته ي ليموزار و نخلستان‌هاي پر پشت و سرسبز سر به فلک کشيده‌ي دشت خشت و مردم خونگرم با فرهنگ آن شدند و اين دشت جان گرفت.

به تازگي خانم ليلا اوتادي هنرپيشه تئاتر، تلويزيون و سينماي ايران مستندي کوتاه ساخت و شبکه دو سيما آن را پخش کرد که بسيار زيبا و هنرمندانه بود. اين هنرمند سرشناس در مستند «کُنارتخته و خشت»، نخلستان‌هاي دشت خشت را هنرمندانه نشان داد و از پيشينه‌ي ايل‌هاي دشت گفت و با نماي هوايي، ژرفناي زيباي  اين بخش ناشناخته ي جنوب شيراز  مرکز استان پارس را به نمايش گذاشت.

ديري نپاييد در رسانه هاي تصويري نيز فيلمي از ساخته‌هاي هنرمند بومي کورش زارعي، درباره سفر گروه گردشگران سيمرغ شيراز به «تنگ جيز» و «باران زني شاه نشين» شاهزاده‌هاي ساساني  دشت خشت کازرون پخش شد که بسيار زيبا بود. جا دارد به برگزارکنندگان اين برنامه، کوهنوردان و گردشگران از زن و مرد که با اتوبوسي زيبا به دشت خشت کازرون براي ديدار از «تنگ جيز» آمدند سپاسگزاري کنيم.

 آثار برجا مانده در «تنگ جيز» دشت خشت کازرون يادگار روزگار ساساني است. آب چشمه‌ از فراز کوه با جويبار‌هاي کوچک رو به سوي درّه‌ سرازير مي‌باشد. در تو رفتگي شيب کوه، با رويش آويشن، پرِ سياوشان و خزه‌ها جويبارهاي کوچک چشمه جريان دارد. سنگ و خاک و خزه با يک در هم آميختگي طبيعي قنديل بسته است. پيرامون قنديل‌هاي خزه بسته را بادام و انجير کوهي و درختان ديگر فراگرفته و از سقف قنديل بسته که همچون مقرنس سقف عالي قاپوي اصفهان است، به گونه‌ي يک آبپاش بزرگ در تابستان و زمستان، آب فرو ‌مي‌چکد. براي آن که به باران همانند است، به آن «باران‌زني شاه‌نشين» مي‌گويند. چرا که شاهزاده‌هاي ساساني شهر بيشاپور کازرون براي گردش و خوشگذراني به «تنگ جيز» دشت خشت کازرون مي رفتند. در موسم نوروز و بهار با چهچهه‌ي  بلبل و آواز کبک و تيهو، جاي دلنشيني است.

درون درّه‌ي «تنگ جيز» يک حوض با جويبارهاي سنگي و ديوارهاي سنگچين شده نشان از کارهاي شگفت روزگار ساساني دارد. بي گمان در معماري گردشگاه خوشگذراني درّه‌ي «تنگ جيز»، معماران شهرسازي بيشاپور همراه با مهندسان و معماران اسير رومي دست داشته‌اند. بر فراز اين کوه يک دژ نيز که بومي ها به آن قلعه مي‌گويند، با سنگ و ساروج بالا رفته است که آثار آن تا به امروز برجا مانده و بر فراز کوه، درست رو به روي باغ‌هاي نخل و ليموي دهستان بُورِکي قرار دارد. اين دژ اندکي يادآور دژ الموت قزوين بوده که براي ورود به آن تنها يک راه دشوار گذر داشته است. در آغاز ورود به «تنگ جيز» آقاي محمود گودرزي فرهيخته بومي دشت خشت همراه با عزيزان سر دسته کوهنوردان و بلدچين کاروان در گروه براي گردشگران به نکته‌هاي آموزنده‌اي در هواي پليمه بهمن ماه اشاره  و از مردم خونگرم دشت خشت سپاسگزاري کردند. پس از آن خانمي فرهيخته از گروه کوهنوردان و طبيعت‌گردان در راستاي   گردشگر مي‌بايست تلاش کند به طبيعت آسيب وارد نشود نشان داد گردشگران و کوهنوردان با فرهنگ، دلواپس طبيعت و محيط زيست هستند. اين خانم گفتند هر چيزي را که همراه خود به طبيعت آورديد پس از گردش با خود آن را ببريد. نه چيزي جا بگذاريد و نه چيزي از طبيعت با خود ببريد تا به طبيعت زيبا آسيب نرسد.

جا دارد همه‌ي آموزگاران، روزنامه نگاران، خبرنگار، شاعر، نويسنده و به ويژه شهردار کنارتخته مهندس عبدالرزاق دهقاني و همچنين شهردار خشت احمد رضا باقري به همراه سيدعلي هاشمي خبرنگار خوب و پرتلاش شهر خشت به گردشگران و ساکنان دشت خشت گوشزد نمايند تا نوجوانان از نوشتن يادبودي بر سنگ‌هاي دره خودداري کنند.

اين کار را مسئولان آموزش و پرورش نيز در دبستان ها و دبيرستان ها مي‌توانند به دانش‌آموزان بياموزند. همچنين يادآور شوند تا گردشگران از چادر زدن بر آثار بر جا مانده باستاني و همچنين نشستن بر ديوار و جويبارهاي باز مانده از روزگار ساساني پرهيز نمايند.

از سويي ميراث فرهنگي نيز تابلو شناسنامه پيشينه آثار که زنگار بسته و نوشته ها خوانا نيست را نوآباد کند. پيشاپيش نوروز اين جشن پر شور جمشيدي بر همگان فرخنده باد.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1076)