طراحی سایت
تاريخ انتشار: 07 مهر 1393 - 22:00

آيت?ا... هاشمي? در مصاحبه?اي صريح به بيان ناگفته?هايي از 8 سال دفاع مقدس پرداخت. به گزارش پايگاه اطلاع?رساني آيت?ا... هاشمي?رفسنجاني، متن كامل اين مصاحبه در پي مي?آيد: 

  محضرتان رسيديم تا سخنان جنابعالي را به?عنوان يكي از اصلي?ترين امناي حضرت امام در طول سال?هاي دفاع مقدس بشنويم و براساس رسالت رسانه?اي خويش در جامعه منعكس نماييم. نخستين سوال خود را اينطور شروع مي?كنم كه آيا امكان اين موضوع وجود داشت كه كاري كرد اين جنگ شروع نشود؟ يعني امكان پيشگيري از جنگ از ناحيه ما وجود داشت؟ اصلا چرا جنگ شد؟...

 

ناگفته?هاي هاشمي درباره جنگ 
 
مسئوليت خاتمه جنگ گم شدن نوار حرف?هاي هاشمي 
 
 
 
آيت?ا... هاشمي? در مصاحبه?اي صريح به بيان ناگفته?هايي از 8 سال دفاع مقدس پرداخت. به گزارش پايگاه اطلاع?رساني آيت?ا... هاشمي?رفسنجاني، متن كامل اين مصاحبه در پي مي?آيد: 
  محضرتان رسيديم تا سخنان جنابعالي را به?عنوان يكي از اصلي?ترين امناي حضرت امام در طول سال?هاي دفاع مقدس بشنويم و براساس رسالت رسانه?اي خويش در جامعه منعكس نماييم. نخستين سوال خود را اينطور شروع مي?كنم كه آيا امكان اين موضوع وجود داشت كه كاري كرد اين جنگ شروع نشود؟ يعني امكان پيشگيري از جنگ از ناحيه ما وجود داشت؟ اصلا چرا جنگ شد؟
 اين جنگ را ديگران طراحي و اجرا كردند. نمي?توانم بگويم نمي?شد جلوي جنگ گرفته شود ولي ما نه طراح جنگ بوديم نه مجري آن. حتي حدود يك ماه پس از آغاز رسمي جنگ عراق عليه ايران يك روزنامه آمريكايي به نقل از يكي از كارشناسان نظامي آمريكا فاش كرده بود كه طرح عراق براي حمله به ايران در سال 1950 ميلادي توسط انگليس طرح?ريزي شده بود. 
  شايد مي?شد جلوي وقوع جنگ را گرفت.
به هر حال اگر مسائل ما به روز بود و بر اوضاع مسلط بوديم كه بتوانيم براي جلوگيري طراحي كنيم، شايد مي?توانستيم ولي مطمئن نيستم. چون دشمنان از قبل طراحي داشتند. حتي قبل از شروع، زمزمه آن به گوش مي?رسيد. بعد از شكست كودتاي نوژه، آمريكايي?ها گفته بودند اين دفعه طرحي داريم كه كودتا نيست تا كشف شود و شورش نيست تا جلويش را بگيرند. طرح ما چيز ديگري است كه علني هم خواهد بود. اين حرف تفسيري غير از جنگ نداشت. بعدها فاش كردند كه اين جنگ از تير ماه 59 كه برژينسكي در مرز اردن با صدام ملاقات كرد، شروع شد. 
  نقش شوروي و آمريكا در وقوع جنگ؟
اين موضوع فقط مختص به غربي?ها نبود و شرقي?ها هم در متن افكارشان قبول نداشتند كه يك حكومت اسلامي در كنارشان تشكيل شود. چون مبناي ايدئولوژي آنها الحاد بود. اصلا زمينه فكري آنها الحادي است. هم افكار ماركسيستي را تبليغ كرده بودند و هم ساختارشان الحادي بود. به علاوه در داخل خود شوروي حدود 100 ميليون مسلمان بود كه پيروزي انقلاب مي?توانست براي آنها سازندگي داشته باشد. همه اين مسلمانان در همسايگي ما، در آذربايجان، تركمنستان، قفقاز و آسياي ميانه و ديگر جمهوري?هاي شوروي بودند. 
  دليل انتخاب عراق براي تجاوز به ايران
اينكه چراعراق براي تجاوز به ايران در بين كشورهاي عربي انتخاب شد هم دلايل خاص خود را داشت. چون اكثريت مردم عراق شيعه بودند و مسلمانان سني و غيربعثي?ها و كردها هم متمايل به انقلاب اسلامي ايران بودند. سران حزب بعث احساس مي?كردند بعد از ايران نوبت عراق است كه انقلاب اسلامي در آن اتفاق بيفتد. از طرفي شهيد صدر و خواهرش، شاگردان شهيدصدر و حوزه علميه هم كارشان را شروع كرده بودند. سابقه حضور امام هم در بين نيروهاي مذهبي و مردم مسلمان عراق موثر بود. 
  در يك سال و نيم اول دفاع مقدس يعني تا فتح خرمشهر تجاوزي شده بود و ما هم بايد دفاع مي?كرديم. به نظر مي?آيد در اين مقطع سازمان ملل و سازمان كنفرانس اسلامي كار خاصي نكردند ولي  بعد از طريق?القدس و فتح?المبين كه هنوز خرمشهر را پس نگرفته بوديم، آقاي حبيب شطي از طرف كنفرانس اسلامي براي ميانجيگري آمدند. آيا نمي?شد آنها اقدام عاجل?تري انجام مي?دادند؟
خيلي زودتر آمدند. در همان هفته اول جنگ ياسرعرفات و ضياء?الحق و حبيب شطي آمدند. سازمان ملل هم در تاريخ 6/7/59 جلسه گرفت و قطعنامه 479 را صادر كرد. همه اين موارد مربوط به هفته?هاي اول جنگ بود. منتهي تمام كارها سطحي بود. آمده بودند كه بگويند جنگ را بدون توجه به تجاوزگري عراق و اشغال خاك ايران و خسارت?ها و ارائه پيشنهاد براي رفع تجاوز و تنبيه متجاوز تمام كنيد. 
 شما يك تاريخچه?اي از تحركات سياسي و فعاليت?هاي بين?المللي در ارتباط با جنگ را تا مقطع فتح خرمشهر بگوييد؟
واقعيت اين بود كه صدام حمله كرد و در استان?هاي كرمانشاه، ايلام و خوزستان مقدار زيادي از اراضي ما را گرفت. ولي به اهدافش نرسيد. عرفات كه به ايران آمده بود، در يك جلسه خصوصي به من گفت در اتاق جنگ صدام نقشه?اي را ديده كه هدف آنان در خيز اول رسيدن به بهبهان و مسجدسليمان در شرق و شمال شرقي خوزستان است. چون ما در مسجدسليمان تجهيزات نظامي و هوانيروز و كارخانه تانك و در بهبهان فرودگاه داريم. اين نقشه تسخير كامل خوزستان بود. عرفات تهديد مي?كرد كه صدام براي رسيدن به اين اهداف برنامه?ريزي مي?كند. در نخستين قدم يعني در خرمشهر گير كردند. آنها مي?خواستند پس از خرمشهر، آبادان و اروندرود را بگيرند. يعني جزيره آبادان در اختيارشان باشد. اين هدف براي آنها استراتژيك بود. در اين دو هدف شكست خوردند. در آبادان مقاومت كرديم و در خرمشهر هم نتوانستند بخش جنوب شرقي آن را بگيرند. 
  تصرف خوزستان براي صدام قطعي بود
 در گزارش?هاي خود به آنها گفته بودند. گرفتن خوزستان قطعي است. البته ديگر كسي نمي?توانست منكر متجاوز بودن عراق شود. او شروع كرده بود. سازمان ملل هم نمي?توانست بي?تفاوت باشد. عراق همين مقدار را براي تعقيب اهدافش كافي مي?دانست. يعني در حالي كه بخش قابل توجهي از خاك ما در اشغال است، آتش?بس را بپذيريم و مذاكره شروع شود. ايران براي صدور نفت هم به آساني نمي?توانست موفق شود، چون شرايط براي صدور نفت خيلي سخت شده بود. يعني ايران يك شكست?خورده در حال مذاكره بود كه صدام هروقت مي?خواست يك قدم به جلو مي?آمد. سازمان ملل هم قطعنامه?اي صادر كرده بود كه 5 بند داشت. مهم?ترين بند اين بود كه «دوطرف از توسل به قوه قهريه بپرهيزند». بقيه بندها خيلي سطحي بود. از تشخيص و تنبيه متجاوز چيزي نگفته بودند. حتي نگفته بودند كه متجاوز به مرز برگردد. 
  پيشنهاد شهيد رجايي در سازمان ملل براي آتش?بس
شهيدرجايي بيست?وچهارم مهرماه 59 به سازمان ملل رفت و پيشنهاد داد متجاوز به مرز خود برگردد و نيروي بي?طرفي در مرزها مستقر شود تا دوباره تجاوزي اتفاق نيفتد كه هيچ اعتنا نكردند. ولي تبليغات عليه ما را شروع كرده بودند. عراق فوري پذيرفت و ايران نپذيرفت. معلوم بود كه عراق مي?پذيرد. او در گام اول به بخشي از اهدافش كه بيشتر سياسي بود، رسيده بود و گام?هاي بعدي را هم برمي?دارد. ايران هم در نخستين گام شكست خورد و در گام?هاي بعدي هم به ترتيب شكست مي?خورد. پس در آن مرحله ميانجيگرها مي?آمدند و حرف ما اين بود كه بايد متجاوز برود. مي?گفتيم اول متجاوز را محكوم كنيد تا مذاكره و آتش?بس شروع شود. 
  بعد از فتح خرمشهر به نظر مي?آيد سياست جديدي درباره ادامه جنگ شكل گرفت كه بعدها در ادامه?اش منجر به شكل گرفتن ديپلماسي عملگرا وهوشمندي شد كه در سخت?ترين گردنه سياسي تاريخ نظام، از اجماع حاميان صدام، اجماع عليه صدام و از قطعنامه?هاي ضدجمهوري اسلامي ايران، پل بزرگ?ترين پيروزي سياسي نظام را در جنگ بسازد. براي مردم تصويري ميداني از اتفاقاتي كه طي سال?هاي آخر دفاع مقدس افتاد و شيب رو به صعود ومتوازني از ديپلماسي را ايجاد كرد تا به قطعنامه رسيديم، ارائه فرماييد؟
فكر مي?كنم استراتژي مهم قضيه، بعد از فتح خرمشهر از طرف امام ارائه شد كه يك راهنمايي براي بعد از آن بود كه چه سياستي را پيش بگيريم. از لحاظ تاريخي در آن مقطع مباحثي داشتيم كه كاملاً بين امام و نيروهاي نظامي بود. 
  سياست ادامه جنگ بعد از فتح خرمشهر
فرماندهان ارتش و سپاه چند روز پس از فتح خرمشهر در جلسه?اي كه به عنوان جلسه شوراي?عالي دفاع بود. خدمت امام رسيده بودند. من و آيت?ا... خامنه?اي هم بوديم. آن موقع من سخنگوي شوراي عالي دفاع بودم. خرمشهر فتح شده بود ونيرو?هاي ما خيلي شاداب بودند. نيروهاي زيادي هم عازم جبهه?ها مي?شدند. عراقي?ها هم خيلي سرخورده بودند. طبيعي اين بود كه در تعقيب نيروهاي فرار كرده بعثي وارد خاك عراق شده و آنها را درخاك خودشان منهدم كنيم. جلسه هم براي اين تشكيل شده بود كه چه كار كنيم؟  امام در قدم اول هم با ورود به خاك عراق مخالفت كردند و هم با ختم جنگ. چون براي نظامي?ها يك مشكلي پيش آمده بودند و با منطق آنها سازگار نبود. آنها مي?گفتند كه اگرعراق بفهمد ما پشت مرز مي?ايستيم و داخل خاك نمي?شويم با خيال راحت قواي خود را بازسازي مي?كند. به علاوه مقدار زيادي هم از ارتفاعات سرشكن ما در غرب را اختيار دارد و ممكن است بار ديگر با تجربه بيشتر و حمايت ديگران به شكل ديگري حمله?اش را آغاز كند. با اينكه شخصيت امام، زبان نظامي?ها را مقداري كند مي?كرد، ولي انصافاً كارشناسانه حرف زدند. گفتند: اينكه ما دشمن را تعقيب نكنيم و به آنها فرصت تجديد قوا بدهيم، با منطق نظامي نمي?خواند. اگر ما بخواهيم جنگ را ادامه دهيم، نمي?توانيم بگوييم كه ما تا مرز مي?آييم. بعد از اين ديگر دشمن چه مشكلي دارد؟
 چرا امام مخالف ورود به خاك عراق بودند؟
امام هم با آن روحيه?اي كه داشتند، در مقابل منطق خاضع بودند و با همه قاطعيتي كه داشتند، منطق اينها را پذيرفتند و گفتند كه راه ديگري انتخاب كنيد. چند دليل آوردند كه نبايد وارد خاك عراق شويم كه قبلاً هم گفته بودند. يكي اين بود كه با ورود ما به خاك عراق، مردم عراق هم آنگونه كه الان روحيه آنها با ماست، (چون مردم عراق درجنگ بيشتر طرفدار ما بودند و علاقه?اي به صدام نداشتند) آن موقع حس وطن خواهي آنها باعث مي?شود كه پشت سر دولت و ارتش عراق بايستند. دوم اينكه دنياي عرب هم احساس خطر مي?كند و روحيه ناسيوناليسم عربي گُل مي?كند و براي عراق نيروي زيادي مي?گذارند سوم هم اينكه جهان حاضر نيست اينگونه ببيند كه ما عراق را تصرف كرديم. همه اينها باعث مي?شود كه كار ما در جنگ مشكل شود. بعد هم يك دليل انساني و ديني را اضافه كردند و گفتند كه مردم عراق دوستان ما هستند و ما در آينده با مردم عراق بايد كار كنيم و آنها هم به ما تكيه خواهند كرد. ما نبايد به مردم عراق صدمه بزنيم چرا كه يكي از اهداف ما در ادامه نجات مردم عراق از از دست بعثيان خون آشام بود. تا حال آنها به كشور ما آمده بودند و ما با آنها به عنوان متجاوزين مي?جنگيديم. وقتي كه به آنجا رفتيم مردم آسيب مي?بينند اين به قسمت بعدي هم كه مي?خواهم بگويم، مربوط مي?شود از اين جهت همه اينها در جنگ براي ما يك راهنما شد. با پيشنهاد امام، راه?حلي انتخاب شد و ديگران هم قبول كردند و آن اين بود كه اگر مي?خواهيد وارد خاك عراق شويد و ضرورت دارد وارد شويم در جايي وارد شويم كه مردم نباشند يا خيلي كم باشند. شما چنين جايي را پيدا كنيد و وارد خاك عراق شويد تا هم قدرتتان را نشان بدهيد و هم خاطر دشمن راحت نشود. اين استراتژي شد كه امام به ما دادند. در آن جلسه من و آيت?ا... خامنه?اي بحثي نكرديم. چون ما نظامي نبوديم، آنها بحث مي?كردند. با اين جمع?بندي از خدمت امام بيرون آمديم. متاسفانه بعداً ما نتوانستيم اين نوار را پيدا كنيم يا دفتر امام اين نوار را نداد، چون ما دبيرخانه?اي داشتيم و آقاي نظران مذاكراتمان را ضبط مي?كرد و نگه مي?داشت، هروقت مراجعه كرديم گفت كه من ندارم واقعيت آن جلسه اين بود. بعداً طراحي همين شد كه ما به سراغ جاهايي برويم كه مردم آسيب نمي?بينند تا مدتي كه من فرمانده جنگ نبودم دو، سه عمليات مثل رمضان و والفجر مقدماتي انجام شد كه ناموفق بود. براي انجام آن چند عمليات هم بين ارتش و سپاه كه خيلي صميمي بودند، اختلاف نظرافتاد. چون هر دو مي?خواستند خوب بجنگند ارتش مي?خواست كلاسيك بجنگد و سپاه هم اصل غافلگيري را انتخاب كرده بود و شيوه ديگري در جنگ داشتند. لذا اختلاف به وجود آمد. بالاخره ضرورت پيدا كرد كه كسي در آنجا باشد و جنگ را فرماندهي و اين اختلافات را حل كند كه من از سوي امام به عنوان فرمانده جنگ انتخاب شدم. با سران قوا در جلسات ۵ نفري كه داشتيم، مطرح كرديم و همه متفق بوديم كه جنگ را بايد به صورتي خاتمه دهيم كه ما از عراق گروگان بزرگي داشته باشيم تا هم خواسته هايمان تامين شود و هم به اهداف خود در جنگ برسيم. اهداف خود در جنگ برسيم. اهداف متجاوزانه?اي نداشتيم. بالاخره كسي تجاوز كرده و بايد كيفرش را ببيند و ماهم خسارت ديديم و بايد خسارت بدهند. 
  از ابتدا مي?دانستم تعيين متجاوز يعني سقوط صدام
مي?دانستيم كه اگر چنين اتفاقي بيفتد، دولت صدام سقوط مي?كند. چون هم بايد خسارت بدهد، هم محكوم شود وبه عنوان متجاوز تنبيه شود. ما هم محاكمه او را مي?خواستيم. وقتي محاكمه مي?شد، معلوم بود كه اين دولت با آن تلفات و با آن مشكلات نمي?ماند. 
  امام، عقيده من را درباره خاتمه جنگ مي?دانستند
بنابراين خواسته?هاي ما چيزي بود كه نتيجه?اش همان مي?شد كه بعدها در پذيرش قطعنامه شد. خدمت امام براي خداحافظي رفتم و همين را مطرح كردم كه ايشان بدانند من با اين عقيده در جنگ مي?روم و هرچند كه شعار مي?دهيم جنگ جنگ تا پيروزي يا تا رفع فتنه يا هر چيز ديگر، استراتژي ما اين است گفتم كه من با اين هدف وارد ميدان مي?شوم تا جنگ را به اين صورت تمام كنيم ايشان هم نگاهي به من كردند و جواب ندادند من هم انتظار نداشتم جواب بدهند مي?خواستم بگويم كه اگر مي?خواهيد من جنگ را فرماندهي كنم، اين استراتژي من است. فقط با يك تبسم مواجه شدم. اين تبسم مي?توانست به معناي اينكه شما ساده هستيد باشد و مي?توانست به اين معنا باشد كه اين خوب است ولي حقش نبود كه امام اين حرف را بگويند اين حرف را من مي?بايست مي?گفتم كه گفتم. 
  عمليات خيبر به اهدافش مي?رسيد، جنگ تمام مي?شد
در آن روزها سپاه طرح عمليات خيبر را آماده كرده بود و منتظر من بودند. چمدان من هم آماده بود و عصر همان روز با هواپيما رفتم و همان شب يا شب بعد به قرارگاهي كه براي جنگ داشتند رفتيم. همه فرماندهان جمع بودند و من اين جمله را گفتم. تشريح عمليات خبير معلوم شد كه هدف اصلي آن اين است كه جاده بصره و بغداد را قطع كنيم، لب دجله بايستيم و از آنجا هم به صورت جنگ?هاي نامنظم راه ناصريه را تهديد كنيم كه بصره كاملاً از عراق جدا باشد. يعني عراقي?ها نتوانند از بصره و دريا استفاده كنند. اين استراتژي آن عمليات شد و من هم براي فرماندهان گفتم كه اگر شما به اهداف اين عمليات برسيد من به شما قول مي?دهم كه جنگ پيروزمندانه تمام مي?شود سرجاي خودمان بايستيم و مي?گوييم كه بياييد متجاوز را محاكمه كنيد وحق ما را هم بدهيد. در اين صورت ما از اينجا به زمين خودمان برمي?گرديم وچيزي نمي?خواهيم در آنجا اين حرف من دوگونه تلقي شد. 
  نوار حرف?هايم در عمليات خيبر را سپاه به من نداده است!
آن نوار را سپاه به من نداده است. اينگونه اسناد را آنها جمع مي?كردند. آن نوار، يك نوار تاريخي است. من از روي نقشه كالك جنگي تحليل كردم وآن حرف?ها را گفتم. از همان روز يا همان شب اين بحث شروع شد خيلي?ها خوشحال شدند و بعضي?ها هم گفتند همه مي?گويند « جنگ جنگ تا پيروزي » آقاي هاشمي مي?گويد «جنگ جنگ تا يك پيروزي». آنها نمي?دانستند كه پشت اين يك پيروزي، همان پيروزي واقعي است كه از اين درمي?آيد. من هم گفته بودم و مي?فهميدند ولي كساني بودند كه دلشان مي?خواست جنگ باشد و فكر مي?كردند كه در جنگ و باب شهادت بايد باز باشد تا آثاري از لحاظ فرهنگي، نظامي، وسياسي داشته باشد. آنگونه عقيده داشتند و هركسي عقيده خودش را دارد. 
 در فاو، شلمچه و حتي حلبچه به دنبال يك پيروزي براي خاتمه جنگ بوديم
متاسفانه عمليات خيبر به اهدافش نرسيد. اول خوب جلو رفتيم. غافلگيري هم واقعي بود. چون ما از آب گذشتيم وبه آن طرف رفتيم و به لب دجله هم رسيديم وبچه?ها از آب دجله وضو گرفتند. ولي مشكلاتي پيدا شد. با عقب?نشيني از جاده بصره، عمليات بدر هم كه بعد از آن بود، نتوانست به اهدافش برسد. استراتژي ما در گروي يك عمليات باقي ماند كه بالاخره عمليات?هاي فاو، شلمچه، ( كربلاي ۵) وحتي عمليات حلبچه با هدف گرفتن سد در?بندي خان ومنطقه دربندي خان، مصاديقي از آن سياست و در اين جهت بود. آنچه از عمليات خيبر تا عمليات حلبچه نتيجه اين سياست ما شد، اين بود كه نشان داد كه قدرت زميني ما از عراق خيلي بالاتر است. يعني ما در عمليات زميني موفق?تر هستيم. البته بعدها عراقي?ها دو، سه عمليات كردند و اينجاها را پس گرفتند كه بحث خاص خودش را دارد. دنيا هم فهميد كه دست ما بالاتر از آنهاست و براساس همان استراتژي?اي كه تابه حال عمل كرده بوديم، آماده مرحله جديدي در جنگ شديم. اگر در اينجا سوالاتي داريد بگوييد و اگر نداريد من حركت بعد را مي?گويم. 
 اگر اجازه بدهيد دو سوال در اينجا بكنم؛ اول علت انتخاب جنابعالي از سوي امام و دوم اشاره?اي به جنبه?هاي خارجي سياست دفاع مقدس. اگر صلاح مي?دانيد درباره چرخشي كه عربستان، كشورهاي عربي وحتي روس?ها در اين سال?ها پيدا مي?كنند، بفرماييد. من در خاطرات شما رايزني?هاي متعددي را مي?بينم كه به واسطه آقاي مرحوم حافظ اسد بين جمهوري اسلامي و روسيه و حتي عربستان انجام مي?شود. ايشان نقش واسطه را پيدا مي?كنند. چند بار در خاطرات شما پيشنهاد پادشاه عربستان مبني بر مذاكره براي بعد از صدام هست. حتي مي?فرماييد اين پيشنهاد در اين مقطع از طرف روس?ها هم به ما داده مي?شود. يعني اين استراتژي كه حضرتعالي در رابطه با داخل پيگيري فرموديد، در جنبه بين?المللي هم مسيري را طي مي?كند. اگر حضرت عالي در رابطه با اين مسير صحبتي داريد بفرماييد. آيا اينها به موازات هم جلو مي?رفت؟
اينكه چرا من انتخاب شدم، بين من و آيت?ا... خامنه?اي بحث بود. امام گفتند: آيت?ا... خامنه?اي رئيس?جمهور هستند كه بايد كشور را اداره كنند. ولي من در مجلس بودم و مي?بايست مجلس را اداره مي?كردم و دو نائب هم داشتم. امام گفتند: شما دو نائب داريد واگر در مجلس نباشيد، اتفاق مهمي نمي?افتد. اين استدلال بود. 
 استدلال امام در انتخاب بين من و آيت?ا... خامنه?اي
 آن موقع رابطه من با سپاه خيلي صميمي بود. چون من اين سپاه را به وجود آورده بودم. در نخستين جلسه?اي كه گروه?ها در جمشيديه جمع شده بودند، من از طرف شوراي انقلاب رفتم و اينها را شكل داديم بعداً گاهي دست آيت?ا... خامنه?اي و ديگران بود. چون سپاهي?ها بيشتر عمليات آفندي را انجام مي?دادند، رابطه من با آنها صيميمي بود و امام هم اين مساله را مي?دانستند و فكر مي?كردند از اين جهت مناسب?تر است. البته هيچ?وقت ما اين را استدلال نكرديم و ايشان هم استدلال نكردند. اما آنچه شما درباره رويكرد خارجي و بين?المللي مي?گوييد، ببينيد از اول سياست قدرت جهاني - چه غربي و چه شرقي و چه ارتجاع منطقه - اين بود كه به جاي اينكه انقلاب اسلامي براي دنيا الهام?بخش باشد، بايد به عبرتي براي دنيا تبديل شود كه ديگر از اين كارها نكنند. سياستشان اين بود. اگر مي?توانستند ما را از اول به زمين بزنند، حتي براي آن منظور هم كودتايي طراحي كردند كه قبل از اجرا فاش شد و كودتاگران سركوب شدند و چون نتوانستند، مي?خواستند ما جنگ فرسايشي داشته باشيم تا امكاناتمان را صرف جنگ كنيم. طبيعي است كه بعد از مدتي مردم مي?گويند: انقلاب چه شد؟ در دنيا هم همين را مي?گويند. به علاوه خصومتي هم بين ما و اعراب شكل مي?گيرد و كشورهاي اسلامي كه بايد الهام بگيرند، عليه ما موضع مي?گيرند. آنها حساب شده اين جنگ را به راه انداختند. ارتش عراق هم آماده بود، براي اينكه از طرف روس?ها و چيني?ها در مقابل ارتش ايران شكل گرفته و قوي شده بود. ارتش ايران هم دست ما بود. منتها امكانات ارتش ما بعد از انقلاب خيلي ضعيف بود و درحال تصفيه بودند. براي آنها اين شيوه يك سياست روشن بود و هميشه دنبال اين بودند و فكر مي?كردند كه ما در جايي به زانو در مي?آييم. ولي ديدند كه چند عمليات زميني واقعاً قابل تحسيني انجام شد. 
 تفاوت جنگ در خاك ايران و خاك عراق
عمليات فتح خرمشهر كه با بيرون كردن عراق همراه بود، جاي خودش را دارد. تا زماني?كه بعثي?ها در خاك ما بودند عليه آنها خوب مي?جنگيديم. ولي وقتي خواستيم داخل خاك عراق برويم، همان?گونه كه امام پيش?بيني كرده بودند، خارجي?ها حساسيت نشان دادند. عمليات خيبر، عمليات فاو، عمليات كربلاي ۵ وچند عمليات ديگر نشان داد كه اگر ايران نيروهايش را متمركز كند. به هر جاي عراق كه بخواهد، مي?رود. لذا آنها شروع كردند تا از فاز ديگري ما را تحت فشار قرار بدهند كه به قسمت?هاي اصلي سوال شما درباره پذيرش آتش بس مربوط مي?شود. با كاري كه در اين چند سال كرديم، براي همه ثابت شده كه اگر جنگ با همان وضع ادامه مي?يافت و مسائل تمام نمي?شد، نهايتا اين عراق بود كه به زمين مي?خورد و دشمنان انقلاب اين را نمي?خواستند. قطعاً? مايل نبودند اينگونه شود. روس?ها، آمريكايي?ها و عرب?ها در اين سياست فرقي نداشتند. امكانات همه در اختيار صدام بود. پول و بندر مي?دادند هواپيمايشان به نحوي آماده دفاع بود. عراق از فرودگاه?هايشان استفاده مي?كرد. اطلاعات نظامي مي?دادند. نقطه مهمي كه تحولي را در اوضاع دنيا پيش آورد اين بود كه دنيا باور كرد كه ايران قدرت نفوذ در عراق را دارد. به?ويژه در شمال عراق كه ما به كركوك نزديك شده بوديم. در جنوب هم نفت عراق را قطع كرده بوديم. در اين شرايط دشمنان سياست جديد در پيش گرفتند و به عراق چراغ سبز دادند كه او اقدامات جنايت بار ضد مقررات جهاني را مرتكب شود از قبيل حمله به مراكز غير نظامي هواپيما و كشتي?هاي غير نظامي و استفاده از سلاح?هاي ممنوع شيميايي و... نشان دادند و در همان راستا نيز تصميم گرفتند تا ابزار ديگري به عراق بدهند كه پياده نظام و زرهي?هاي محدود ما نتواند كاري بكند. سراغ سلاح?هاي مدرن و دادن تكنولوژي سلاح شيميايي و موشك دوربرد رفتند. قبلاً? موشك?هاي عراق گراد بود كه بردش به هفتاد كيلومتر مي?رسيد. بعدها موشك اسكاد بود كه سيصد و سپس تا ۵۰۰ كيلومتر پيش مي?رفت. ما هم با تلاش?هاي جهادگونه نيروها وكمك?هاي مختصر به موشك مجهز شده بوديم و مي?دانستند كه به?زودي به موشك?هاي ۲۰۰كيلومتر مي?رسيم كه مي?توانيم همه شهرهاي اساسي عراق را به?طور انبوه بزنيم و اين سياست آنها را هم خنثي كنيم. مي?دانستند كه اگر ما بخواهيم، سلاح شيميايي هم توليد مي?كنيم. منتهي نشان داده بوديم كه نمي?خواهيم مردم عراق آسيب ببينند و اين كار را نمي?كرديم. آنها حتي براي سلاح هسته?اي به عراق چراغ سبز دادند و بعدها به خاطر همان كه مي?دانستند چه چيزي به عراق دادند، جنگ عليه عراق براي آنها فوريت پيدا كرد تا از دست صدام بگيرند پس به سراغ آنها رفتند. 
 نقش روس?ها در حمايت هوايي از صدام
اين برنامه در واقع در چند فاز بود. يك فاز فشار اقتصادي عليه ما بود كه صدور نفت ما را در خليج فارس متوقف كنند. جنگ شهرها، حمله به كشتي?ها، حمله به هواپيماي مسافربري، زدن سكوهاي نفتي و بطور كلي جلوگيري از صدور نفت در اين فاز بود. موشك?هاي كرم ابريشم عراق به خارك مي?خورد آمريكايي?ها و بقيه هم كمكشان مي?كردند. از لحاظ اقتصادي از ناحيه نفت ما را تحت فشار قرار داده بودند كه نتوانيم جنگ را اداره كنيم. از لحاظ هوايي، هواپيماهايي مانند ميگ ۲۹ را كه دفاع ما به آن نمي?رسيد، به عراق دادند كه مي?توانست به هرجاي ايران بيايد و بمب بيندازد. موشك?هايشان هم تا تهران و اصفهان و شهرهاي ديگر هم مي?رسيد. جنگ بود و همه اينها را تحمل مي?كرديم. بمب و موشك مي?انداختند، تلفات و خرابي?هايي به وجود مي?آوردند. سلاح شيميايي آنها خيلي سنگين بود. ولي ما سال?ها تحمل كرديم. در خيبر عليه ما سلاح شيميايي به كار بردند. از آنجا شروع شد و تا آخر جنگ هرجا در مقابل نيروهاي ما كم مي?آوردند، از آن استفاده مي?كردند. 
 چرا صدام از موشكباران به بمباران شيميايي رسيد؟
 منتها ديدند كه آن سلاح شيميايي معمولي مثل خردل و اينها خيلي جواب نمي?دهد و صحبت از ديگر سلاح?هاي غير متعارف مي?كردند. البته در حملات شيميايي هم ما تلفات خيلي بدي ديديم و هنوز بسياري از مصدومان شيميايي زنده هستند. بعد از شرايط جديد كه اتفاق افتاد، براي همه عقلاي كشور جاي بحث بود كه ما در مقابل اينگونه سلاح?ها چه كاري بايد بكنيم؟ بويژه مسائل اقتصادي براي دولت مهم بود و نمي?توانست تامين كند. آخرين ضربه انساني را عراق در بمباران شيميايي حلبچه زد كه عواقب آن براي ما خطرناك بود. سلاح بسيار خطرناكي را به كار برد. همين امروز آن سلاح دست هر كشوري باشد و موشك و وسيله رساندنش را به هرجايي داشته باشد آن كشور را به زانو در مي?آورد. حتماً شما اطلاعات داريد و فيلم آن را ديديد با اينكه مردم خودش بودند چند بمب در حلبچه انداخت، حزب بعث كردها را مثل ما در نقطه مقابل حساب مي?كرد. اعتراضش به مردم اين بود كه ما وقتي نزديك شهر حلبچه وارد شديم، مردم كرد فرار نكردند، ماندند و از ما استقبال كنند. واقعاً كردهاي عراق با ما خوب بودند و ما با آنها مشكلي نداشتيم. 
 احتمال حمله شيميايي صدام به شهرهاي ايران
نيروهاي ما هم از قديم در آن منطقه بودند. اين شرايط كه پيش آمد. آن عقيده كه ما و بعضي از آقايان داشتيم، براي خيلي?ها قابل قبول شد. چون صدام به مرحله?اي از وحشي?گري رسيده بود كه ممكن بود آن جنايت را در شهرهاي ايران هم تكرار كند. اما براي دنيا كه شما مي?گوييد چه تغييري پيش آمد، تغيير اساسي اين بود كه ديدند به اهدافشان كه ايران را فرسوده كنند و از پاي در بياورند، نمي?رسند مگر اينكه جنگ را باز هم فرسايشي كنند كه مي?دانستند اين سياست مي?تواند عوارض ديگري براي آنها داشته باشد. آنها اطلاع داشتند كه ما تكنولوژي سلاح شيميايي را داريم ولي توليد نمي?كنيم و نمي?خواهيم انجام دهيم. فكر مي?كردند اين شرايط تبديل به مسائل ديگري مي?شود لذا آن قطعنامه را نوشتند. به قطعنامه مي?رسيم كه خودش بحث ديگري دارد بنابراين آنها به اين نتيجه رسيدند كه نمي?توان جنگ را با شكست ايران خاتمه داد و احتمال خطرهاي بزرگ?تري هم وجود دارد. باز هم متفق بودند. يعني هنوز روس?ها، غربي?ها و عرب?ها پشت سر صدام بودند و حتي ليبي كه تا آن تاريخ با ما بود و وقتي از پيروزي?هاي ما مأيوس شده بود، به عراقي?ها تمايل نشان مي?داد. سوريه هم كه در حد مسائل سياسي كه جنگ عربي - عجمي يا شيعه و سني نشود، با ما بود نمي?توانست به ما كمك بكند و جز قطع لوله نفت عراق كه آن هم اختلافات حزب بعث در دو كشور بود، كاري نمي?كرد. 
 اگر اجازه بفرماييد به صورت مشخص?تر نگاهي به تير ۶۶ تا تيرماه ۶۷ بيندازيم. جناب آقاي هاشمي، شما فرموديد كه استراتژي شما مشخص بود و دقيقاً
?مي?دانستيد به چه نقطه?اي مي?خواهيد برسيد. اين ماجرا طي تير ۶۶ تا تير ماه سال ۶۷ شكل عيني?تري به خودش مي?گيرد. يعني در بحث سياسي جنگ مسائلي رقم مي?خورد كه قابل تامل است. به نظر مي?آيد حضرت عالي با حمايت امام در مسيري حركت مي?كرديد كه دو جنبه افراطي داخلي و خارجي به نوعي رضايت به طي اين مسير نداشتند حتي در پاره?اي از مصاديق بدون اينكه با هم در ارتباطي باشند، با همديگر همكاري مي?كردند. مي?خواستند مسير ديپلماسي كه شما طي مي?كرديد، كاملاً با شكست مواجه شود كه در سال۶۶ و ۶۷ دو مصداق كاملا مشخص در آن ديده مي?شود. يكي از اين موارد حمله?هاي هلي كوپترهاي آمريكايي به كشتي ايران اجر است كه فرمانده سپاه وقت تقاضاي يك پاسخ خونين به آمريكايي?ها مي?كند و وقتي به گوش حضرت امام مي?رسد، از جناب عالي مي?خواهند كه جلوي اين نوع حركات گرفته شود. يكي از موارد مشخص ديگر نيز در تير ماه ۶۷ اتفاق مي?افتد. يعني آمريكايي?هاي با جنايتي كه در حمله به هواپيماي ايرباس مرتكب شدند در واقع شرايط را براي شكست ديپلماسي و ايجاد يك جنگ جديد مهيا كردند. به فاصله يك روز بعد از حمله ناو آمريكايي به هواپيماي ايرباس، مرحوم آيت?ا... منتظري طي يك پيام تسليتي به حضرت امام تقاضاي اعلام جهاد عليه منافع آمريكا مي?كنند. حضرت امام در پاسخ به ايشان ضمن اينكه از پيام تسليت قدرداني وتشكر مي?كنند، مي?فرمايند: «در اين مسير پشتيبان آقاي هاشمي باشيد» (سند آن در بخش ضمائم كتاب خاطرات سال ۶۷ موجود است) اين دو مصداق عيني نشان?دهنده يك وحدت ديدگاه بين حضرت عالي و حضرت امام در حوزه سياسي جنگ است. يعني آنچه  شما پيش مي?برديد همان تفكري بود كه حضرت امام دنبال مي?كردند؟ چون اگر غير از اين بود اين دو واقعه مي?توانست اين مسير را عوض كند. نظر حضرتعالي راجع به اين دو واكنش به?ويژه حضرت امام(ره) كه دراين دو سال انجام مي?دهند، چيست؟ اگر ما به آن دو پيشنهاد جواب مثبت مي?داديم، چه عواقبي براي مسير ديپلماسي ما ايجاد مي?كرد؟
طبيعي است كه اگر ما خودمان را وارد يك نوع جنگ آنگونه با آمريكايي?ها مي?كرديم، عراق كاملا راحت مي?شد و عرب?ها هم راحت مي?شدند و جبهه جديدي باز مي?شد كه آن را نه امام و نه ما مي?خواستيم. البته در خليج فارس اين كار را تا حدودي مي?كرديم. يعني وقتي آمريكا خيره?سري مي?كرد و پرچمش را روي كشتي?هاي كويت مي?گذاشت يا كاروان?هاي نفتي آنها را اسكورت مي?كرد، اين يك نوع جنگ با ما بود و ما هم همان جا - نه به?صورت علني و اعلان شده - به آمريكا نشان داديم كه نمي?تواند اين كار را كند. يا بايد صراحتا وارد ميدان شود يا اينگونه نمي?شود. ما در آن بخش كاملاً آمريكا را شكست داديم كه افتضاحي براي ابهت آمريكا در منطقه شد. البته سياست آنها همين بود كه از چند جهت بر ما فشار بياورند. از جهت اقتصادي كه گفتم مي?خواستند نفت ما را قطع كنند. از لحاظ نظامي ابزاري به صدام دادند كه خارج از برنامه?هاي نظامي آنها بود. به اضافه اينكه آمريكا نشان داد كه آماده است با ما وارد جنگ شود. نكته مهمي كه در فشارهاي آنها عليه ما نهفته بود، اين بود كه ما را قانع كنند جنگ را ختم كنيم. آنها هم به اين نتيجه رسيده بودند كه اين جنگ ختم شود. شايد تا آن زمان دلشان مي?خواست كه اين جنگ فرسايشي باشد. چون علاقه?اي به عراق و ايران نداشتند و فقط مي?خواستند اين دو كشور مهم منطقه ضعيف شوند و انقلاب ما هم از الهام بخشي، تبديل به عبرتي براي ديگران شود. 
 عمليات?هاي تهاجمي ما عليه عراق، موفق نبود
در برنامه?هاي تهاجمي ما هم راهكاري كه انتخاب كرده بوديم. موفق نشده بود. يعني نتوانستيم يك جاي استراتژيك را براي فشار بر عراق بگيريم. البته امام اجازه نمي?دادند ما وارد شهرها شويم و مي?خواستيم در حد جاهايي كه گفتم، عمل كنيم. هم فاو و هم خيبر خالي از سكنه بود. در حلبچه هم نمي?خواستيم وارد شهر شويم. مي?خواستيم سد را بگيريم. كركوك كه از مناطقي نفتي عراق بود و از آن ارتزاق مي?كرد، هدف بعدي ما بود. در حال آماده شدن بوديم كه به آنجا برويم. بنابراين امام مي?دانستند كه به كجا مي?رويم. من هم مرتب با امام در تماس بودم. بعد از هر عملياتي كه برمي?گشتم، خدمت امام مي?رفتم و توضيح مي?دادم. اگر ناقص عمل مي?شد. دليلش را مي?گفتم و ايشان هم مي?دانستند. بويژه اينكه حاج احمدآقا هميشه با ما و ديگر فرماندهان در تماس بود و خبرها را به ايشان مي?داد. سپاه و ارتش هم در تماس بودند. 
 مي?خواستند القاء كنند صدام موافق پذيرش قطعنامه است، ايران نه!
بالاخره بحث قطعنامه پيش آمد. قطعنامه ۵۹۸، هشتمين قطعنامه?اي است كه براي جنگ عراق عليه ما در سازمان ملل به تصويب رسيد. پيش از قطعنامه ۵۹۸، شورا قطعنامه ۵۸۸ را در تاريخ 16/7/65 تصويب كرده بود كه ايران آن را نپذيرفت و دبيركل در گزارش خود به شوراي امنيت؛ خلاصه?اي از مواضع ايران و عراق را در قبال قطعنامه عنوان نمود و اعلام كرد كه در حالي كه عراق تمايل خود را براي پذيرش قطعنامه شوراي امنيت اعلام داشته، ايران به دلايلي كه ذكر كرده، اين قطعنامه را نپذيرفته است. 
 در فاصله قطعنامه?هاي 588 و 598 چه گذشت؟
پس از قطعنامه ۵۸۸ ايران عمليات?هاي موفقيت آميز زنجيره?اي را در خاك عراق انجام داد (سلسله عمليات?هاي فتح، كربلا، والفجر۹ و نصر) حاصل اين مجموعه عمليات?ها نزديك شدن رزمندگان اسلام به شهر بصره شد كه عامل دقت و حساس شدن شوراي امنيت شوراي امنيت به مساله جنگ شد. بر اين اساس اعضاي دايم به?صورت يك گروه، كار مشترك و سازماندهي شده?اي را براي پايان بخشيدن به جنگ ايران و عراق آغاز نمودند. كار اين گروه مشترك به صورت محرمانه بود كه حاصل بررسي?هاي آنها در ۵ ماه منجر به نوشتن پيش?نويس قطعنامه ۵۹۸ شد. اين قطعنامه را آنها صادر كردند. با شرايطي كه براي ما درست كرده بودند. فكر مي?كردند ما مي?پذيريم. چند عقب?نشيني نيروهاي ما آنها را اميدوار كرده بود كه ما مي?پذيريم. ما لازم ديديم كه بعد از پذيرش قطعنامه در شرايط مناسبي بايد ضرب شستي نشان بدهيم كه آنها متوجه شوند قدرت تهاجمي بر سر جاي خود باقي است. وقتي كه عراقي?ها بعد از پذيرش قطعنامه دوباره حمله كردند و تا نزديك اهواز هم رسيدند و از خرمشهر و جاهاي مهم عبور كردند و معلوم شد ادعاي صلح طلبي عراق دروغ است كه با يك دفاع جانانه ظرف يكروز آنها را به سرجايشان برگردانديم. در طرف شمال جبهه?ها هم كه منافقين مي?كردند ايران در جبهه غرب و شمال نيرويي ندارد و همه امكاناتش در جنوب مستقر است، در عمليات مرصاد پاسخ خود را گرفتند و آنگونه زمينگير و متلاشي شدند. در عمليات مرصاد فقط منافقين نبودند. نيروهاي هوايي و لجستيك عراق با اينها بودند. لذا توانستيم هم منافقين و هم پشتيباني آنها را از كار بيندازيم. آنها فهميدند كه تحليل رفتن قدرت تهاجمي و دفاعي ما درست نيست و نيروهايی مي?توانند مثل گذشته جنگ را ادامه دهند. 
  اصلاح ظريف قطعنامه 598 به سود ايران
قطعنامه كه صادر شد، اشكالاتي داشت و ما هم با يك استراتژي درست با آن برخورد كرديم. يعني خدمت امام رفتيم و پيشنهاد داديم. قرار بر اين شد كه ما از يك جهت عمليات زميني و جنگ را با قدرت ادامه دهيم و نيرو هم تجهيز كنيم كه ستاد كل را بر اين اساس تشكيل داديم. براي اينكه دولت بيشتر از گذشته براي پشتيباني جنگ در ميدان باشد. مردم هم دعوت شدند كه براي جنگ آماده شوند. اين يك فاز بود. فاز سياسي را هم شروع كرديم و آن اين بود كه مذاكره كنيم تا مفاد قطعنامه مطلوب ما شود. يعني قطعنامه?اي باشد كه با قبول آن به اهداف خود برسيم. اين سياست با چند عملياتي كه انجام شد و با مذاكراتي كه شروع كرديم جواب داد. طول كشيد تا قطعنامه را به نفع ما اصلاح كردند. در جاهاي ديگر مفصل گفتم كه چه چيزهاي ظريفي را اصلاح كرديم تا قطعنامه 598 به گونه?اي باشد كه بتوانيم هم غرامت بگيريم و هم عراق به خاطر تجاوز محكوم شده باشد. در نهايت پيروزي از آن ايران شد و دنباله آن سقوط صدام بود كه بحث ديگري دارد و آن هم در برنامه ما بود به آن هم در جاي خود عمل شد. 
 يك سوال مياني دارم؛ دبيركل سازمان ملل در سال ۶۶ سفري به ايران داشت. شما بعدها در جايي از شجاعت ايشان در پيگيري اجراي قطعنامه ۵۹۸ ياد كرديد. راجع به آقاي خاوير پرز دكوئيار چه نظري داريد؟ نقش دبيركل سازمان ملل را در اين رابطه چه ميزان ياري?دهنده و كمك كار جمهوري اسلامي مي?دانيد؟
خب ما ظاهر صحنه را مي?ديديم و پشت صحنه را نمي?دانستيم كه قدرت?هايي كه آقاي دكوئيار را آوردند؛ سياستشان چه بود؟ چه مي?خواستند؟ البته كم و بيش مي?دانستيم. ولي همين مقدار كه مي?ديديم ايشان حاضر شد كه قطعنامه ۵۹۸ را به آن شكل عوض كند براي ما قدم مهمي بود. من آنها را به صورت روشن در جايي گفتم و ديده مي?شود. بعد هم ايشان پيگيري مي?كرد براي اينكه مسائل اجرا شود و چون صدام نمي?خواست اجرا شود. پيگيري?هاي دبيركل سازمان ملل به?گونه?اي بود كه ديگران متهمش مي?كردند ولي ما طلبكاري مي?كرديم و مي?گفتيم: «اين بخش ناچيز از حقوق ماست كه مي?دهيد مثلا با آمار نشان داديم كه ما هزار ميليارد دلار از جنگ خسارت ديده?ايم ولي آنها فقط يكدهم آن يعني ۱۰۰ ميليارد دلار را پذيرفتند». 
 وزارت خارجه كاري كرد كه هيچكس در جهان فكرش را نمي?كرد
انصافا دوستان ما در وزارت خارجه كه مسئوليت مذاكره را داشتند خوب عمل كردند البته آنها تنها نبودند و قدمي بدون تاييد برنمي?داشتند. اول حضرت امام، بعد سران قوا و من كه مسئول جنگ و جانشين فرمانده كل قوا بودم. هر مرحله?اي را طي مي?كردند سوال مي?كردند و ما جواب مي?داديم كه مثلا تا اينجا پيش برويد. پس سياست ما دو شعبه داشت. يكي اينكه در جنگ نشان بدهيم با قدرت ايستاده?ايم كه آنها خيال نكنند ما داريم مضمحل مي?شويم. دوم هم اينكه در مذاكرات سياسي يكدنگي نكنيم و ديپلماسي فعال را عمل كنيم تا بالاخره به نقطه?اي رسيديم كه هيچكسي از ناظران جهاني فكر نمي?كرد به اينجا برسيم. 
 من دو سوال در رابطه با پذيرش قطعنامه دارم بدون تقدم و تاخر پرسش آن، يكي از اين دو سوال اين است كه در رابطه با هر جنگي، يك مجموعه به هدف رسيده و پيروز داريم و يك طرف از هدف مانده و شكست خورده، پرسشي كه در پايان ۸ سال دفاع سلحشورانه و مقدس نظام جمهوري اسلامي وجود دارد اين است كه چرا كه سمبلي و نشاني از پيروزي ما در صحنه كشور ديده نمي?شود؟ پيروزي حماسه عظيمي كه ۳ سند تاريخي از بيانات امام و رهبري و همچنين تمكين نامه آخر صدام به جنابعالي در تائيد آن وجود دارد؟ حضرت امام بارها عملكرد امناي خود را تاييد فرمودند و اشاره كردند كه چه كسي بهتر از اينها قادر به اداره جنگ بود؟، رهبر معظم انقلاب هم در نامه خود به دكتر ولايتي (وزير خارجه وقت) ضمن تاكيد بر احقاق حقوق حقه ملت، نقش جنابعالي را مستظهر به تاييدات الهي برشمردند و در نهايت آن جمله معروف نامه صدام كه: «جناب آقاي هاشمي?رفسنجاني، ديگر همه?چيز روشن شده و شما به هر چه مي?خواستيد، رسيديد»، از نظر جنابعالي با وجود اين همه اسناد و متقن تاريخي چرا در سالروز پذيرش قطعنامه و اثبات حقانيت جمهوري اسلامي در پايان ۸ سال دفاع مقدس خبري از جشن ملي پيروزي نيست؟
اين چراها اد?له?اي دارند كه به موقع به آنها مي?پردازيم. اينگونه است. شما به سخنان امام درباره تحليل?هاي گوناگون اشاره كرديد. من هم همان موقع سخنراني و تحليلي را گفتم كه اين سوره فتح بعد از پيروزي بر مشركان و گرفتن مكه و فتح مكه نازل نشده؛ بلكه براي صلح حديبيه نازل شده است پس از صلح حديبيه خيلي از كساني كه در آنجا حاضر بودند گريه مي?كردند و مي?گفتند كه در مقابل مشركين كوتاه آمديم و ضعيف شديم اين موضع تا آنجا بود كه پيامبر خدا(ص) وقتي مي?خواستند صلح نامه بنويسند، بعضي كلمات خودشان را به خواست آنها عوض مي?كردند. ولي آن موقع سوره فتح نازل مي?شود و خداوند «انّا فتحا لك فتحا مبينا» را مي?گويند. من هم حقيقتا فتح را همين جا مي?ديدم. يعني ما با يك شگرد ديپلماتيك به?گونه?اي رفتار كرديم و شرايط را فراهم كرديم كه همان?هايي كه در سازمان هميشه عليه ما راي مي?دادند اين?بار به نفع ما راي دادند. همانطور كه گفتم رفتار ما به?گونه?اي بود كه اولا دنيا از ما مسئوليت?شناسي ديد و ديد كه ماجراجو نيستيم و يك حرف منطقي داريم و براي حرف منطقي خودمان مقاومت مي?كنيم. 
 فتح واقعي جنگ در اثبات صلح طلبي ايران بود
بعد انعطاف ما را در چيزي ديدند كه فكر نمي?كردند در مواردي انعطاف نشان بدهيم. در آن شرايط مي?توانستيم در تنگه هرمز براي ديگران مشكل ايجاد كنيم امّا نكرديم و گفتيم كه امنيت يا براي همه يا براي هيچكس. تا اين حد حرف مي?زديم. مي?توانستيم آن موقع انتقام بيشتري از آمريكايي?ها در خيلي از جاها بگيريم. لزومي نداشت وارد اين كار شويم. امام هم مسائل را هدايت مي?كردند. بالاخره با آن رفتار حركت منطقي كه كرديم. هم صلح دوستي خودمان را نشان داديم هم روي حق خود پافشاري كرديم و هم به آن نقطه?اي كه بايد مي?رسيديم، رسيديم. فتح واقعي اينجا بود. 
 جمله آخر صدام، كام خانواده شهدا و آزادگان را شيرين كرد
آن جمله?اي را كه صدام نوشته بود در خاطره?اي از يكي از اسرا ديدم كه حق مطلب را به?خوبي بيان كرده بود، او در خاطراتش نوشته كه پشت سيم?هاي خاردار ايستاده بوديم و به تلويزيون عراق گوش مي?داديم. صدر خاطره آن آزاده اين جمله صدام بود كه در جواب من نوشته بود. حرفي كه اين آزاده زد واقعيت?ها را در همان خاطره كوچك به?درستي مشخص كرده است. يعني بعد از پذيرش قطعنامه تا آن روز فضاي تلخي بر خيلي از رزمنده?ها، اسرا و خانواده شهدا حاكم بود كه ما چكار مي?كنيم؟ امآ وقتي آن جمله را شنيديم همه فهميديم كه نظام در حال انجام دادن چه تدبيري است و به اين صورت پيش برد كه آنها از پشت صحنه خبر نداشتند و ما هم خيلي در جايي نگفتيم و باز هم نمي?گوييم. مرحله بعدي آن هم بسيار مهم بود كه چه بر سر صدام بيايد و اين?كار را هم خداوند كرد و حقانيت و مظلوميت و مقاومت ما هم در آن بي?نقش نبود ولي لازم نيست از نقش خودمان در اينجا خيلي صحبت كنيم. 
 آقاي هاشمي، حضرت امام در اين نامه از كليد واژه در كنار هم استفاده مي?كنند. يكي از اين كليد واژه?ها جام زهر و ديگري «تشخيص مصلحت» است كه نوشيدن جام زهر را به تشخيص مصلحت يك امت تعبير مي?كنند. هر دوي اين كليدواژه?ها در طي اين سال?ها گرفتار تفسيرهاي افراطي شدند. يعني جوان?هاي امروز نه از موضوع جام زهر تصور درستي دارند و نه از موضوع تشخيص مصلحتي كه حضرت امام دادند. از جنابعالي مي?خواهم راجع به استفاده حضرت امام از اين دو واژه در كنار همديگر در آن نامه صحبت بفرماييد؟
در جلسه?اي ما ۵ نفر خدمت امام رفته بوديم براي اينكه بگوييم وضع جنگ اينگونه است. آيا مي?خواهيم ادامه بدهيم يا نمي?خواهيم ادامه بدهيم؟ نظر قاطع خود را گفتيم كه مصلحت نمي?بينيم. براي امام سخت بود كه در آن شرايط بپذيرند ما قطعنامه را امضاء و قبول كنيم. لااقل تا آن مقداري كه ما صحبت مي?كرديم. جلسه ما در آن شب طول كشيد. راهكارهايي هم پيشنهاد شد. ايشان گفتند كه ما به مردم گفتيم اگر جنگ ۲۰ سال هم طول بكشد، ما ايستاده?ايم و در و ديوار پر از جنگ جنگ تا پيروزي و تا رفع فتنه است. اگر الان يكدفعه بياييم و اينگونه عمل كنيم، جواب مردم و رزمنده?ها را چه بايد بدهيم ؟ دل آنها مي?شكند. در آن جلسه از اينگونه بحث?ها بود. ما اينها را قبول داشتيم و روي آنها بحثي نداشتيم. ولي بحث اين بود كه آيا مصلحت است كه الان به اين صورت ادامه بدهيم؟ بحث?ها اينگونه بود. امام قانع شدند كه الان بايد اين كار را بكنيم و به اين مساله رسيدند كه مصلحت است كه بپذيريم. منتها بحث بر سر كيفيت بود من پيشنهاد كردم كه اگر براي شما اعلام آن سخت است اين مشكل را من حل مي?كنم. من جانشين شما هستم و حق امضاء در اين مسائل دارم من مي?روم و مي?پذيرم. ممكن است جنابعالي بعد بلافاصله بگوييد كه او تخلف كرده و بايد از من به عنوان فرماندهي كل قوا اجازه مي?گرفت. شما آنموقع مي?توانيد مرا محاكمه كنيد. فدا كردن يك نفر بهتر از اينهمه مشكلاتي است كه پيش?آيد. ايشان نگاه مهربانانه?اي كردند و گفتند: نه، اين خوب نيست. خودشان پيشنهادي دادند كه ما از آن پيشنهاد بيشتر متاثر شديم و آن را قبول نكرديم و گفتيم كه اين درست نيست. 
 اين پيشنهاد را هرگز جنابعالي در جايي مطرح نفرموديد؟
نه در جايي نگفتم. 
 اسامي ۵ نفر حاضر در آن جلسه را مي?فرماييد؟
سران قوا بوديم. رئيس مجلس، رئيس?جمهور، رئيس قوه قضائيه و نخست?وزير به همراه حاج احمدآقا كه معمولا در جلسات ما بودند. 
 آيا غير شما، ديگر آقايان هم پيشنهادي دادند؟
يادم نيست. امام پيشنهادي دادند كه ما پيشنهاد ايشان را رد كرديم. بعد پيشنهاد سوم اين شد كه امام گفتند: حالا كه بايد بپذيريم، شما وجوه قوم و بزرگان را از همه جا دعوت كنيد و همين حرف?هايي را كه اينجا زديم، براي آنها هم بگوييد و در يك جلسه خاص آنها را توجيه كنيد، بدون اينكه پخش شود. آنها قانع شوند و بعد آنها هم از كاري كه مي?كنيم، دفاع كنند. اصلا بنا نبود كه امام نامه بنويسند. اين كار را به عهده ما گذاشتند. رئيس?جمهور هم آن جلسه را براي همان كار تشكيل داد كه توجيه كنيم. عده?اي را دعوت كرديم. در اين بين حاج احمد آقا خبر داد كه امام خودشان يك نامه نوشتند و اعلام مي?شود. ما اصلا انتظار اين را نداشتيم. بعدا از مضمون نامه مطلع شديم. پس امام با در نظر گرفتن مصلحت رفتار كردند. پس از يك جلسه طولاني و مذاكرات ايشان با سران قوا كه كاملا به آنها اعتماد داشتند تصميم گرفتند. شرايط اقتصادي و شرايط صدور نفت و شرايط ميدان و شرايط نيروهاي ايثارگر را گفتيم كه نمي?توانيم درست اداره كنيم. مشكلات خانواده?هاي آنها و اسراو خيلي چيزهاي ديگر را گفتيم. وقتي همه اينها توضيح داده شد. قبول كردند. بيشتر از همه اينها، خطر استفاده عراق از سلاح?هاي شيميايي در شهرهاي بزرگ بود. گفتم اگر مثلا فردا تبريز را مثل حلبچه زدند، ما چه كاري مي?توانيم بكنيم ؟ چه اتفاقي مي?افتاد؟ خيلي آسان مي?توانند تبريز، اروميه و حتي تهران را بزنند. همه اينها را بررسي كرديم. همه مي?دانستيم كه غربي?ها و روس?ها آماده?اند همه?چيز را بدهند براي اينكه ما بترسيم و قبول كنيم. با اين شرايط مصلحت روشن شد. اينكه بپذيريم يا نه و براي امام تلخي داشت و مانند جام زهر بود، مربوط به مسائل بعد مي?شود كه چطور به مردم بگوييم؟. گفتن آن به رزمنده?هايي كه در جبهه هستند و خانواده شهدا و جانبازان حقيقتا براي امام تلخ بود. تا نتيجه اين كار روشن شود مدتي زمان لازم دارد. پس مساله مصلحت هميشه اينگونه است. يعني وقتي كه انسان به خاطر مصلحت يك كار خلاف مسير عادي انجام مي?دهد، در آن لحظه مشكلاتي دارد، خيلي?ها ناراحت و بعضي?ها خوشحال مي?شوند و لذا مي?بينيم بعد از اعلام پذيرش قطعنامه به دستور امام گروه?هايي به همراه نامه امام به جبهه?ها رفتند براي توجيه رزمندگان. 
 هوشمندي امام در استفاده از تعبير «جام زهر»
امام با آن هوشي كه داشتند جمله «جام زهر را مي?نوشيم» را درست به?كار بردند. يعني انتخاب كرديم كه بنوشيم. يعني بر ايشان تحميل نشد كه بنوشند. حالتي بود كه به خاطر مصلحت انتخاب كردند. فكر مي?كنم ايشان با تفكر و پيش?بيني شرايط آن جمله را به?كار بردند. هم مصلحت را رعايت كردند و هم ناراحتي خودشان را به مردم نشان دادند كه دلشان نمي?خواست اينگونه شود و هم آينده را در آن جمله نهادند كه مردم مي?بينند چه فتحي كرديم؟ 
 در لابه?لاي سخنان جنابعالي، بحث اين بود كه چه كسي بپذيرد؟ البته شما پيشنهاد قبول مسئوليت داديد كه امام نپذيرفتند. سوال من در همين راستا معطوف به مجمع تشخيص مصلحت نظام است. در آن مقطع تاريخي چند ماهي بيشتر از عمر تشكيل مجمع نگذشته بود. به نظر مي?آيد حضرت امام علاوه بر تمهيد بزرگ 
بن بست شكني موارد قانوني اداره نظام توسط مجمع، اهداف بلندتري را هم دنبال مي?كردند. استنباط من اين است كه ايشان براي عبور از تنگناهايي نظير قبول قطعنامه هم به مجمع تشخيص مصلحت نظام نظر داشتند. با توجه به اينكه در آن مقطع مجمع نهادي نوپا بود و امكان ايفاي چنين نقشي را نداشت، جنابعالي فكر مي?كنيد اگر مجمع در شرايط امروز و قدمت ربع قرني بود، آيا حضرت امام وظيفه پذيرش قطعنامه و مسئوليت آن را به دوش مجمع مي?گذاشتند؟
بعيد مي?دانم. چون اختلاف از همين مجمع شروع مي?شد. بالاخره كساني بودند كه موافق نبودند. در آن جلسه?اي كه ما با ايشان داشتيم. ما ۵ نفر همصدا بوديم. عقبه?اي هم داشتيم و عقلاي ديگري هم دنبال كار بودند. اما اگر همين الان در مجمع چنين حالتي پيش بيايد، يكنواخت نيست. وقتي نامه امام در آن جلسه خوانده شد. بعضي?ها زار زار و با صداي بلند گريه كردند. چون اينها نسبت به همه مسائل توجيه نبودند. 
 به مصداق ماجراي صلح حديبيه؟
 امام اجازه ندادند هيچ?كس جز خودشان مسئوليت ختم جنگ را بپذيرد. واقعا شبيه آن بود. در آنجا همان حالت بود. صلح امام حسن(ع) هم همين?طور بود. حتي لقب مذّل?المومنين به امام حسن(ع) دادند، بنابراين فكر مي?كنم اين بحث جاي خودش را داشت. امام(ره) فرمانده كل قوا بودند و اختيار اعلام جنگ و صلح با فرماندهي قواست. من هم جانشين بودم. آقايان ديگر هم صاحبنظر و مشاور بودند. ادله هم روشن بود و امام به لحظه لحظه جنگ آشنا بودند. در همان جمع كوچك به اندازه كافي مصلحت كشف شده بود. اگر همين الان هم بخواهد چنين كاري بشود، اختلاف پيش مي?آيد، مگر اينكه سياست اين باشد كه رهبري يا امام بخواهند مساله را كاملا از دوش خودشان به جاي ديگري ببرند و بگويند يك نهاد قانوني تصميم گرفته است. مي?تواند اينگونه باشد. ولي در آنجا اينگونه نبود و فرماندهي كل قوا مسئول كار هستند. 
 آقاي هاشمي؛ در رابطه با تحليل?هاي غلط عده?اي از پايان جنگ؛ شاهد آن بوديم كه حضرت امام از خانواده?هاي شهدا و جانبازان عذرخواهي مي?كنند. نظر شما راجع به تحيلي?هاي غلط آن دوره و بازتوليد آنها در امروز چيست؟مضاف بر آنكه اين تحليل?ها غالبا از سوي كساني مطرح مي?شود كه نقشي در مديريت ۸ سال دفاع مقدس نداشته?اند. بالاخره اين تحليل?هاي غلط تا كي ادامه خواهد يافت؟
بالاخره آنها هم بيكار نيستند، مي?نشينند و فتنه مي?كنند، نمي?خواهيم زياد به اين چيزها بپردازيم. نكته?اي كه من هميشه روي آن تاكيد دارم پرهيز از ايجاد اختلافات جديد و زدن حرف?هاي اختلاف?انگيز است. بايد نشان بدهيم كه متحد هستيم. 
 خداوند به جنابعالي عزّت و سلامت روزافزون بدهد. 
خداوند به همه توفيق بدهد تا قدر جوانان رزمنده، شهدا، جانبازان، آزادگان، مفقودان عزيز و خانواده?هاي آنها را بدانيم كه واقعا سرمايه?هاي ما در دفاع مقدس و در همه مقاطع تاريخ هستند. 

نظرات کاربران
ارسال نظر

نام:

ايميل:

وب سايت:

نظر شما: