تحليل راي هفتم اسفند : ظهور ?جنبش جديد اجتماعي
مجتبي حسيني
انتخابات هفتم اسفند ٩٤ حماسه شد؛ حماسه?اي به رنگ و بوي خرداد ٧٦ و خرداد ٩٢ كه نه برنده و نه بازنده انتخابات، چنين نتيجه?اي را برايش پيش?بيني نمي?كردند. حالا پس از يك هفته?اي كه از قطعي شدن نتايج انتخابات مي?گذرد هر كسي از منظر خودش مي?خواهد از چگونگي و چرايي اين انتخابات رمز?گشايي كند. عده?اي عملكرد بد اصولگرايان در تنظيم ليست انتخاباتي را دليل عمده شكست اصولگرايان مي?دانند و جماعتي ديگر، اتحاد و انسجام اصلاح?طلبان را عامل پيروزي اصلاح?طلبان اعلام مي?كنند. اين در حالي است كه محمدرضا تاجيك، رييس مركز پژوهش?هاي استراتژيك رياست?جمهوري در دولت اصلاحات و از تئوريسين?هاي رفرميست?هاي سياسي ايران معتقد است كه «هفتم اسفند ٩٤ يك رخداد است كه دفعتا، ناگهاني و در بي?موقعيتي حادث شده است.» به اعتقاد تاجيك راي مردم و حضورشان پاي صندوق?هاي راي يك مشاركت اعتراضي بود كه هيچ يك از اهالي قوم سياستمدار آن را پيش?بيني نمي?كردند و همين نشان?دهنده آن است كه برنده و بازنده در اين انتخابات كيش و مات شدند. او در تحليل چرايي اقدام هماهنگ مردم مي?گويد: «بر اساس يك موقعيت و در يك لحظه خاص به صورت يك «سوژه جمعي سياسي» عمل كردند كه اين سوژه از خاصيت اكسپرسيونيستي برخوردار است. يعني «خود تاكيد?گر» بوده. لزوما و ضرورتا يك هدايت منسجم حزبي پشت آن نبوده و به نداي يك شخص خاص يا حزب خاص تماما لبيك نگفته است.» به اعتقاد اين تئوريسين اصلاحات انتخابات هفتم اسفند و رايي كه از سوي مردم به ويژه شهروندان تهراني به صندوق?هاي راي ريخته شد بسيار هوشمندانه و آگاهانه بود. به گفته محمدرضا تاجيك مردم تهران اهداف پايين خود را فداي اهداف والاي?شان كردند تا اراده خود را تحميل كنند. به گفته او داستان هفتم اسفند همچون داستان فيل مولاناست كه بايد آن را از تاريكي بيرون آورد تا در روشنايي تحليلي درست از آن ارايه كرد. در اين گفت?وگو جداي از آناليز پكيج شكست اصولگرايان و پكيج پيروزي اصلاح?طلبان به بررسي حال و روز اصولگرايان و اصلاح?طلبان پرداخته?ايم. جايي كه محمدرضا تاجيك به اصولگرايان توصيه مي?كند كه به خودشان اجازه دهند درد هفتم اسفند آزارشان بدهد نه آنكه بخواهند خيلي زود از اين درد خلاصي پيدا كنند. او به اصلاح?طلبان هم پيشنهاد مي?كند همه هم و غم شان را بگذارند براي كمك به كساني كه وارد مجلس مي?شوند. البته مشاور رييس دولت اصلاحات يك حرف سياسي خاص هم دارد؛ اينكه مردمي كه به اصلاح?طلبان راي داده?اند مي?خواهند اثر راي خود را در تغيير تركيب هيات رييسه مجلس ببينند.
هفتم اسفند كمي رنگ و بوي خرداد ٧٦ و تير ٩٤ و خرداد ٩٢ را مي?داد. چه اتفاقاتي زير پوست اين انتخابات گذشت؟ چرا هم برنده و هم بازنده انتخابات شوك شدند؟ رمز و راز اين انتخابات از منظر جامعه?شناسي سياسي چيست؟ به?طور كلي در پكيج پيروزان و بازندگان اين انتخابات چه چيزهايي را بايد جست?وجو كرد؟ چرا در حالي كه فضاي شهر تا شب انتخابات گرم نبود، كولاكي در فضاي مجازي به پا? بود؟ چرا هيچ كسي نه كنشگران سياسي و چه تحليلگران سياسي نمي?توانستند موج اجتماعي را پيش?بيني كنند؟ آيا اينان از مردم و اتفاقات جامعه جامانده?اند؟ چه شد كه اين?گونه شد؟
سعي مي?كنم از يك منظر تئوريك وارد داستان تازه هفتم اسفند شوم و پاسخي براي اين سوال بسيار جدي شما بيابم. معتقدم در پديده هفتم اسفند و در معناي آلن بديوايي (Alain Badiou فيلسوف معاصر فرانسوي) نوعي رخداد، رخ داد. اگرچه در جاهايي از تعريف رخداد بديو جدا مي?شويم اما بسياري از ويژگي?هاي رخداد كه بديو بيان مي?كند در واقعه هفتم اسفند مشاهده مي?شود؛ «پيش?بيني?ناپذيري» يكي از مهم?ترين المان?هاي اين رخداد است. رخدادي كه از «هيچ كجا» يا از «همه?كجا» يا از «هر كجا» مي?آيد. صداي پا و رد?پايي ندارد. دفعتا و ناگهاني حادث مي?شود و توليد چيزي مي?كند كه بارها من از آن با عنوان شورش موقعيت نام برده?ام. هر?چند رخداد خودش وضعيت نمي?شناسد. در بي?وضعيتي اتفاق مي?افتد و اين چيزي است كه در هفتم اسفند نيز لزوما و ضرورتا وضعيت رخدادي مهيا نشده بود اما اين از خصوصيات يك رخداد است كه در «بي?وضعيتي» اتفاق افتاد. بنابراين در تحليل و تخمين نمي?گنجد. نه?تنها بسياري از جريانات مرسوم و مالوف تدبير منزل را به هم مي?ريزد كه به تعبير ژاك رانسير (acques Ranci貥?j فيلسوف معاصر فرانسوي) توزيع امر محسوس را كه سلسله مراتب اجتماعي مثل كساني كه بيشترين اقبال براي راي دادن دارند و چينش ذهني مردم، نخبگان و تحليلگران را به هم مي?ريزد و شوك وارد مي?كند. بر اين اساس بود كه اين رخداد تنها بازنده را كيش و مات نمي?كند كه حتي جناح پيروز را هم كيش و مات مي?كند.
چنين اتفاقي در هفتم اسفند افتاد؟ به اين معنا كه هفتم اسفند پاسخي به نداي دعوت?كنندگان نبود؟
بله. بر اساس يك موقعيت و در يك لحظه خاص به صورت يك «سوژه جمعي سياسي» عمل كردند كه اين سوژه از خاصيت اكسپرسيونيستي برخوردار است. يعني «خود?تاكيد?گر» بوده. لزوما و ضرورتا يك هدايت منسجم حزبي پشت آن نبوده و به نداي يك شخص خاص يا حزب خاص تماما لبيك نگفته است. البته اين به آن معنا نيست كه نه شخص يا حزبي خاص تاثير نداشته بلكه من از پديده?اي صحبت مي?كنم كه فراسوي اين چيزها اتفاق افتاده است. لزوما در تمهيد و تدبير نمي?گنجيد و در نتيجه قابليت پيش?بيني هم نداشت. سوژه جمعي شكل مي?گيرد كه تلاش مي?كند از روزنه?اي كه گشوده شده عبور كند و اراده خود را تحميل كند تا در پس اين روزنه، دري را بگشايد يا لااقل اجازه ندهد در پس اين روزنه دري كه مطلوب او نيست، گشوده شود يا فرش قرمزي براي عبور افرادي كه مطلوب او نيست پهن شود.
چگونه در پس ذهن اكثريت توده?هاي اجتماعي يك مطالبه ساخته مي?شود و اين مردم بدون نخ تسبيحي با يكديگر هماهنگي پيدا كردند؟
اين رخداد يك نوع new social momental يا جريان (جنبش) جديد اجتماعي بود. جنبشي صورت گرفت كه زنجيره تمايز?هاست. نوعي changes of different به تعبير لاكلائو است. زنجيره همگوني نيست. اين?گونه نيست كه از يك «تفكر» و «ايدئولوژي گفتماني» يا «رهبري خاص» ناشي شده باشد. بلكه در يك «شرايط خاص تاريخي» و به خاطر همان هويت?هاي متمايز و افرادي كه به لحاظ هر دو گفتمان به لحاظ انگيزه?ها و انگيخته?ها و آرمان?ها و منش و روش?ها متفاوت هستند در يك لحظه تاريخي شقاق?شان تبديل به وفاق مي?شود، متولد شد. اين چيزي است كه «رزا لوكزامبورگ» هم مي?گويد. در شرايط يك جنبش شقاق?ها تبديل به وفاق مي?شود. فرداي آن پيروزي ممكن است باز هم آن شقاق به حالت اولش بازگردد.
پس بايد گفت ديگر نگاه جامعه به گروه?هاي مرجع نيست؟
بايد گفت نوعي «سوژه فردي» و «جمعي» در جامعه ما در حال جوشيدن است كه تقريبا سيكل رهبري و پيروي در درون خودش بسته مي?شود. خودش به مثابه يك حزب عمل مي?كند. در يك شرايط تاريخي از يك روزنه عبور مي?كند و اراده?اش را تحميل مي?كند. لزوما در بازي افراد نمي?رود و بقيه را در بازي خودش مي?كشاند. هفتم اسفند چنين حركتي ايجاد شد.
پس مي?توانيم بگوييم روز هفتم اسفند به خصوص در شهر تهران نوعي مشاركت اعتراضي رخ داد؟
مردم بيشتر مي?خواستند چيزي حادث نشود. هفتم اسفند رخدادي بود كه بيش از اينكه بخواهد چيزي حادث شود، مي?خواست چيزي حادث نشود. تصويري از اين شرايطي كه در پس اين انتخابات قرار است چيزي حادث شود، نبود. جامعه در اين انتخابات هوشمندانه آمد تا نشان دهد كه با كارتي كه در دست نيست، مي?توان بازي كرد. اين در حالي بود كه در صحنه سياسي جريان رقيب در شرايط نابرابر و با كارت?هاي متعدد و رنگ و وارنگي كه در دست داشت مي?خواست كار را دوباره تحميل كند. مردم در اين صحنه از يك سو تعدادي سرباز گمنام را بر ژنرال?هاي جريان رقيب ترجيح دادند و با اين رفتار هوشمندانه خواستند نشان دهند كه با سرباز مي?شود به مصاف گروهي رفت كه به جاي يك وزير چند وزير دارد اما در اين مصاف مي?توان پيروز بيرون آمد.
اين اقدام مردم آيا نشان?دهنده پيچيده?تر شدن مردم است يا بلوغي جديد؟
دوست دارم كه نشان دهم كه در هفتم اسفند يك نوع هوشياري و نوعي فاصله گرفتن از كنش?هاي پوپوليستي نهفته است. در فضايي كه بسياري از صداها مردم را به اين ندا فرامي?خوانند كه نرو، راي نده، بگذر و مشاركت نكن اما آنها مي?دانستند كه چگونه بايد از اين گذر عبور كنند.
از اين گذر راحت عبور كردند؟
درست است كه با ترديد و اشك و آه است. درست كه افرادي كه در ليست هستند را نمي?شناسند اما چون يك «هدف والايي» را دنبال مي?كنند و اين هدف والا به آنها مي?گويد كه به كليت ليست راي بدهد و آنها اين كار را مي?كنند. هرچند ٩٩ درصد اين ليست را نمي?شناسند اما بسيار هوشيارانه و به?طور غير?محسوسي اهداف خودشان را فرعي و اصلي مي?كنند، هدف والا و هدف پايين?تر را مي?بينند و به اين نتيجه و تشخيص مي?رسند كه براي تحقق آن هدف والا بايد اشك?ريزان و با تمامي غم غميني كه در پس قلم?شان نشسته همه اسامي ليست را روي برگه?هاي راي?شان بنويسند. اين راي نشان داد مردم ما اهداف كم خود را فداي اهداف والاي?شان مي?كنند.
آقاي دكتر شما از گره سلبي سخن مي?گوييد و من هرچه دقت مي?كنم نقشي براي گروه?هاي مرجع و چهره?هاي محبوب گويا قايل نيستيد. واقعا اگر پيام تصويري چند دقيقه?اي نبود يا اگر دعوت اصلاح?طلبان براي مشاركت نبود باز هم اين اتفاق مي?افتاد؟
من مي?خواهم بگويم حضور مردم همچون يك رود خروشان بود. اما كمي در مسير رود به عقب مي?رويم. مي?بينيم كه در مسير رودهاي كوچكي پيوسته بودند. راجع به رودهاي كوچك تامل مي?كنيم. مي?بينيم سرچشمه?ها متفاوت است. بسترها و انگيزه و انگيخته?ها متفاوت است. هدفي كه دارد به اين رود مي?ريزد و منش?ها متفاوت است. رود خروشاني كه در درونش هفتاد و دو ملت است كه برخي از آنها بالاخره با آن پيام به حركت در مي?آيند اما برخي با انگيزه?ها و انگيخته?هاي ديگر مي?آيند. اگر مي?خواهيم هفتم اسفند را فهم كنيم بايد تجميع، همزيستي و همنشيني انگيزه?ها و انگيخته?هاي مختلف و روش?ها و منش?هاي مختلف، انسان?هاي متفاوت با آمال و اهداف متفاوت را فهم كنيم. اگر بخواهيم حركت آن را تقليل دهيم و دچار تقليل?گرايي شويم و در پس آن علت و علل بيابيم و در پيام و جرياني محصورش كنيم، به نظر من جفا كرده?ايم. درون اين واقعيت، واقعيت?ها است. ما بايد تمام آن را ببينيم. هفتم اسفند را مثل فيل مولانا بايد به روشنايي بياوريم و از تمام زوايا بررسي?اش كنيم و ببينيمش. تاكيد مي?كنم كه آن پيام دو دقيقه?اي بسيار موثر بود اما براي مخاطبان خودش موثر بود.
آيا حاملان و عاملان هفتم اسفند فقط همان?ها بودند؟ مردم چرا كنش و دست فرمان?شان را تغيير دادند؟ چرا انزواي داوطلبانه را در پيش نگرفتند؟
اين همان هوشياري است. پيدا شدن يك روزنه را ديدند و فهم كردند مي?دانستند مي?شود اين روزنه را گشود. به قول شاملو گناه هميشه به گردن كساني است كه در هنگامه?هاي تغيير تاريخي خود غايب هستند. فهميدند كه تاريخ اين عدم مشاركت?شان كه اتفاقا عين مشاركت بود به سر آمده. آنها از قبل هفتم اسفند مي?دانستند كه با عدم مشاركت در انتخابات باعث مي?شوند فردايي ورق بخورد و انسان?هايي مسووليت?ها را به عهده بگيرند كه اينها به هيچ?وجه پذيراي آن اتفاقات و آن افراد به مسووليت رسيده نيستند. مردم دانستند كه هر بار كه غايب بودند تاريخ بي?حضور آنها ورق خورده ولي امضاي آنها را پايش داشته است. آنها به اين ادراك رسيدند كه اگر نيايند، نمي?توانند بگويند چيزي كه حادث شد به ما ربطي ندارد چرا كه ما در خانه?هاي?مان نشسته بوديم كه همين در خانه نشستن يعني آنكه پاي اتفاق حادث شده را امضا كرده است.
مردم به دنبال تصحيح يك رفتار تاريخي بودند كه تدبيرشان اين?بار به آمدن پاي صندوق?هاي راي شد و نه نيامدن؟
ادراك صحيح مردم اين بود كه آنها با خود اين را تكرار كردند كه چون ما نبوديم كساني كه نمي?خواستيم تا به حال پيروز شده?اند. آنها فهميدند كه چرا رقيب تلاش مي?كند تا مردم پاي صندوق?هاي راي نيايند. مي?دانستند كه رقيب راي ثابت خودش را دارد و با عدم حضور در بازي آنها بازي مي?كنند و اين?بار نمي?خواستند بازيگر بازي رقيب باشند. همين بود كه آمدند و حضور پيدا كردند تا نگذارند همان شود كه رقيب مي?خواهد و آن شود كه خود مي?طلبند. البته ترديدهاي زيادي در پس ذهن مردم بود اما آنها همه معادلات را برهم زدند و با هوشياري تمام يك?بار ديگر آمدند و از روزنه عبور كردند و توليد يك جنبش و جشن كردند. اين مردم بودند كه صحنه انتخابات را به جشن تبديل كردند، به محيط پرنشاطي كه همه آمده بودند تا در مورد سرنوشت خودشان تصميم بگيرند. اگر بخواهيم فني?تر صحبت كنيم محيط انتخابات و صحنه راي را تبديل به آگوراي خودشان كردند. تبديل به ميدان عمومي خود به تعبير يوناني?ها كردند كه در اين ميدان عمومي كه خود آفريدند، حضور يافتند و براي سرنوشت خودشان تصميم گرفتند. به تعبير رانسير، آگورا را صحنه بروز و ظهور يك سياست راستين كردند. جايي كه انسان?ها مي?توانند به جاي خودشان و براي خودشان تصميم بگيرند. اين مردم آمدند براي خودشان تصميم بگيرند اما انگيزه?ها و انگيخته?ها مختلف بود. آيا مي?توان گفت كه در اين ميان برخي هم متاثر از برخي رسانه?ها بودند؟ بله. ولي تعميم دادن آنها به كليت قضيه جفاي تحليلي و به نوعي خشونت تحليلي است. هفتم اسفند يك حادثه باشكوه تاريخي است كه مردم با تمام آگاهي آمدند و دست به دست هم داده و با تمامي تفاوت?شان اين زنجيره از تمايزها ايجاد شد. نمونه اين اتفاق را در جريانات قبلي هم ديده بوديم. زنجيره مي?تواند ايجاد شود بدون اينكه هويت?ها در هم مستحيل شود، بدون اينكه انسان?ها مشابه همديگر باشند. بدون اينكه آبشخورشان از يك مرام باشد و گوش به فرمان يك فرد خاص داشته باشند.
بزرگ?ترين پيام مردم در هفتم اسفند با توجه به اينكه اين مشاركت چيست؟
بزرگ?ترين پيامش اين است كه مردم فرياد زدند و پيام دادند كه ما «سوژه» هستيم. ما به شرايطي رسيديم كه به جاي خود و براي خود سخن بگوييم. زبان ما ايجاد «حوادث» است. فوكو حرف قشنگي دارد. او مي?گويد كه مردم در صحنه لزوما نمي?توانند راجع به ايده?هاي?شان كتاب بنويسند، نمي?توانند راجع به ايده?هاي?شان سخنراني كنند اما ايده?هاي?شان به مثابه حوادث زمانه تجلي مي?كند. از فرداي اين حوادث كه روشنفكران پيداي?شان مي?شود تا آن را تحليل كنند اما اين حوادث نه در ذهن روشنفكران، صاحبان تحليل و نظريه?پردازان بوده و نه براي?شان قابل پيش?بيني بوده است. بنابراين در فضاي روشنفكران اين حادثه آفريده نشده است. اين حادثه تجلي و ترجمان ايده?هاي مردمان در صحنه است.
خودشان كارگرداني مي?كنند و خودشان بازي مي?كنند؟
بله. پاشايي تجلي ايده?هاي مردم بود. مردم حوادث را مي?آفرينند. قبل از آن نمي?روند تا ببينند روشنفكران چه برنامه?اي دارند تا بر اساس آن عمل كنند. آنها مي?آفرينند و بعد روشنفكران سخنراني در دانشگاه مي?گذارند كه اين پديده چه بود و از لحاظ تئوريك چه جوابي مي?شود براي آن پيدا كرد. ما بايد اين را درك كنيم. «روح جمعي» ويك سوژه جمعي در جامعه، «عمل» مي?كند. در يك شرايط عمل مي?كند و پيرو اين عمل، وضعيت انسان?ها درون آن يك كنش جمعي يا واكنش جمعي وجود دارد. اين پيام را بايد درك كرد كه با جامعه?اي مواجه هستيم كه هوشيارانه و آگاهانه با وجود اينكه تمامي رسانه?هاي اپوزيسيون خارج كشور آنها را به عدم مشاركت ترغيب مي?كنند، راي مي?دهد.
حسن و قبح اين زنجيره اجتماعي با انگيزه?ها و انگيزش?هاي متفاوت و هزينه- فايده?هاي آن چيست؟ همانقدر كه اميدوار?كننده است مي?تواند ترسناك هم باشد؟ اصلا بايد به سمت هدايت كردنش رفت يا نه؟
بايد جامعه را ديد. بايد ببينيم نبض جامعه چگونه مي?تپد. من پيش از انتخابات مطلبي نوشتم با عنوان «با كارتي كه در دست نيست مي?توان بازي كرد» آنجا از قول ماكياولي گفتم كه قدرت لزوما در عده و عُده نيست. لزوما پيروزي وابسته به كارت?هاي در دست نيست. قدرت در استراتژي است. كم من فئة قليلة غلبت فئة كثيرة يك راهبرد الهي است. اينكه مي?شود با همين سربازها ژنرال?ها را كيش و مات كرد و وزير و فيل را گوشه سه?كنج قرار داد. مطلبي ديگر هم پيش از انتخابات نوشتم با عنوان «سياستي به زيبايي حضور» كه در آن حدس مي?زدم سياست زيبايي در حال جوشيدن است كه در حضور خودش را نشان مي?دهد. هنوز هم همين نظر را دارم. مردم يك صورت سيرت زيبايي?شناسي سياسي را در هفتم اسفند خلق كردند و با اين حضور سياست?هاي مرسوم را به حاشيه راندند.
از سياست غبارروبي كردند؟
بله. خيلي از بازي?ها و تعاريف را فروريختند. همگان بايد اين رخداد را فهم كنند. اين رخدادي است كه حادث شده خواه پند گير و خواه ملال. خيلي مهم است كه آيا عده?اي شروع كنند به فرافكني كردن و در پس آن دست?ها، توطئه?ها و نظريات شيطاني ديدن يا آنكه راه?شان را با راه مردم و خواست مردم يكي كردن. بعد از آن در لايه?اي مي?رويم كه اكثريت به معناي درست بودن و حق بودن نيست. بعد تلاش كنيم اقليت بودن و شكست خودمان را توجيه كنيم و باز پيروز از كار در بياييم. حوادث با صداي بلند اتفاق مي?افتند اما چه بايد كرد اگر جايي گوشي براي شنيدن نباشد؟ حوادث با صداي بلند مي?گويند كه چه بخواهيم و چه نخواهيم حادث مي?شوند. انسان?ها هستند كه بايد ببينند كه فرداي اين حادثه چه پندي مي?گيرند. كجا اشتباه شده است. كجا بايد مي?رفتند و نرفتند. كجا نبايد مي?رفتند و رفتند. كجا مهره?چيني?شان غلط بوده است. كجا تحليل و تخمين غلطي داشتند. بايد ببينند تا بفهمند چگونه مسير آينده را بايد حل كنند.
اين جنبش و جشن اجتماعي و اين راي باشكوه از سر اميد بود يا يأس؟ اين پيروزي را شما معطوف به هوشياري مردم و تفكيك هدف پايين و هدف والا كرديد. جناح راست با همه ژنرال?هايش آمد و حتي آخرين ابزار بهره?مندي آنان براي نابرابر كردن رقابت?شان هم در اين انتخابات بي?خاصيت شد. به واقع در دل اردوگاه اصولگرايي طي اين ١٠ سال چه اتفاقي افتاد؟ اصولگريان چرا شكست خوردند؟
اگر بخواهم كمي اغراق?آميز صحبت كنم بايد بگويم سهم اصولگرايان در پيروزي اصلاح?طلبان بيش از اصلاح?طلبان بود.
چرا؟
به اين خاطر كه نتوانستند اجماعي را كه اصلاح?طلبان در بدنه خود پيرامون ليست ايجاد كردند در بدنه خود ايجاد كنند. ساليان كوشيدند نوعي شيخوخيت را در ميان خود جا بيندازند اما انتخابات اخير نشان داد كه فصل شيخوخيت در جناح راست به پايان رسيده. اين امكان ديگر براي?شان وجود نداشت كه به مردم و خصوصا نسل جوان?شان بگويند كه به كليت ليست راي دهند اما اين در فضاي اصلاح?طلبي اتفاق افتاد. از سوي ديگر اصولگرايان با مهره?هايي كه نبايد، بازي مي?كردند، بازي كردند. به قول مولانا پيش چشم?شان شيشه كبود بود و جامعه را كبود مي?ديدند. چشمان?شان به خانه خيال و عدم بود. هست?ها را نيست و نيست?ها را هست مي?ديدند. بعد به علت همين فضاي شخصيتي?شان، همه متصل به عقل متصل خودشان بودند نه عقل منفصلي كه بنشيند، فكر كند و بينديشد. فقدان استراتژيست و فقدان نظريه?پرداز و فقدان تحليلگر جدي اجتماعي در بين اصولگرايان وجود داشت و وجود دارد. به تعبير مولانا؛ اين چه مي?گويي مها، از قديم از من مي?جويد اين تدبيرها. هر جا كه مي?رسد مدعي است كه آخر تدبير و نهايت تمهيد است. خود?بزرگ?بيني و يك تحليل جدي غلط نسبت به اطراف خود دارد. همه اينها دست به دست هم داد و شكلي از بازي، چينش بازيگران را ارايه كرد كه نه تنها جاذبه كه دافعه ايجاد مي?كرد. چون حدس نمي?زد و نمي?توانست پيش?بيني كند مردم چه واكنشي نشان مي?دهند، بدون درنگ و تامل و به خود يا استراتژي نگاه كردن در كف جامعه آن را پياده كرد. استراتژي اصولگرايان در اين انتخابات به همين خاطر به گل نشست. اين انتخابات نشان داد كه در پس حركت سياسي اصولگرايان بحراني بر پا است. به تعبير «لكان» شرايط فقدان بر پاست. خلأ استراتژي و قوه عاقله وجود دارد.
حال و روز اصولگرايان را در شرايط فعلي چگونه مي?بينيد؟
به نظر من آنها در حال حاضر در شرايط فقدان تصميم و تدبير هستند. شرايطي كه تصميمات و تدبيرها براي?شان مسير را قفل كرده است. در گيجي و منگي اين هستند كه نمي?دانند چه گذشت و چه شد. اصولگرايان بايد از خودشان فاصله بگيرند.
يعني كنش سياسي نداشته باشند؟
نه. بايد از فضاي ذهني كه پيرامون خودشان تنيده?اند فاصله بگيرند. مشكل اصولگرايان خودشان هستند نه هيچ كسي ديگر. خودشان بايد از ميان خودشان برخيزند. كسي نيست كه به اين دوستان بگويد كه «دگر»تان را بيرون از «خود»تان جست?وجو نكنيد. دگرتان، خودتان هستيد. دگرتان را با خودتان حمل مي?كنيد. به قول حافظ؛ مشكل تويي و تو از ميان برخيز. بالاخره يك?بار به خودت اجازه بده كه خودت را محاسبه نفس كني. يك?بار خودت را نقد كن. دنبال كسي بيرون از خودت نگرد. فرافكني نكن. هر?جا كم مي?آوري به بيرون از خودت احاله نكن. اگر به خودت توجه كني ممكن است مسير ديگري باز كني. شايد آينده بهتري براي جامعه داشته باشيم اگر از حوادث درس بگيريم و ببينيم كه چگونه بايد تمهيد كنيم تا آنچه مي?خواهيم و مطلوب و جامعه ما است و در جهت منافع و امنيت و عزت ملي ما است، حادث شود و اين?گونه همواره توسط رخداد?هاي غير?قابل?پيش?بيني گرفتار نمي?آيند و همواره دچار حيراني و سرگرداني نمي?شوند. فرض من درباره حال و روز اصولگرايان اين است كه عده زيادي از آنان دچار روان?پريشي شده?اند. براي?شان تحليل اينكه چه پيش آمد بسيار سخت است. اصولگرايان بايد بدانند كه به زمان احتياج دارند تا ببينند چه پيش آمد كه اين?گونه شد. هر چند كه بسياري از آنها به تعبير «ژاك لكان» سريعا آستر و روكش ايدئولوژي كشان و گفتمان?شان را روي حادثه مي?اندازند تا حادثه را به شكل آستر در?بياورند. باز هم واقعيت و پيام حادثه را درك نمي?كنند. چيزي را از آن مي?فهمند كه با آستر تغيير داده?اند كه اين هم جفاي به خودشان است.
ديگر در پكيج شكست جناح راست چه چيزهايي را مي?شود يافت كرد؟ اشاره داشتيد كه استراتژي جناح راست به گل نشسته و آنها در فقدان تدبير و تصميم هستند. بالكانيزه شدن جريان اصولگرايي چقدر به آنها ضربه زده است؟
مسيري كه اصولگرايان در آن گرفتار آمده?اند مسير دگر?سازي و حذف و طرد است.
هر كه با ما نيست بر ما است؟
بله. اصولگرايان مداوم توليد «دگر» مي?كند و مداوم بر طبل حذف و طرد مي?كوبند اما دگر درون بر اساس آموزه جامعه?شناسي همواره راديكال?تر هم هست و حساسيت بيشتري مي?آورد. تا وقتي اين نگاه و ارتدوكسي خاص در اردوگاه اصولگرايان حاكم باشد اوضاع آنها تغيير نمي?كند. اصولگرايان با اين رفتارشان كارخانه اخراج سربازان خودشان را راه انداخته?اند و همين?طور پيش برود ديگر كسي براي?شان نمي?ماند.
گفتمان اصولگرايان مدت?هاي مديدي است كه از طراوتي برخوردار نيست. گفتمان?شان بسيار بيان سنتي و بيان كليشه?اي و غير تاريخمند دارد.
قدرت اغنا?كنندگي براي هواداران و حاميانش دارد؟
حداقل ديگر براي نسل جوانش ندارد و آنها نمي?توانند با اين گفتمان رابطه برقرار كنند. وقتي گفتمان رابطه برقرار نمي?كند بسياري از بدنه دچار ترديد مي?شود. بسياري از بدنه اجتماعي، زيبايي?ها را جاي ديگر جست?وجو مي?كنند. نسبت به نظم نمادين ديگران متمايل مي?شوند و نسبت به نظم زباني ديگران تمايل نشان مي?دهند.
خشونت كلامي?اي كه اصولگرايان و رسانه?هاي?شان در بازي انتخابات عليه جريان اصلاحات با عنوان ليست انگليسي انجام دادند و دو?قطبي?اي كه بر اساس همين فضاسازي و جنگ رواني ايجاد شد در نهايت چه ضربه?اي به آنان زد؟
اين يكي از حركت?هايي بود كه ناخودآگاه رخ داد و كاملا مشخص بود براي آن انديشه?اي نشده. نوعي بازي كودكانه و آماتوري در عرصه پيچيده سياست باعث مي?شود كه فضا به سمت دو?قطبي شدن برود. اصولگرايان متوجه نبودند كه اگر فضا دو?قطبي شود «زيباي خفته» در فضاي دو?قطبي استعداد بيدار شدن دارد. عده زيادي را مجاب مي?كند كه وارد عرصه شوند. خودشان بودند كه دو?قطبي را ايجاد كردند و از اين دو?قطبي?سازي متضرر شدند. افزون بر عدم طراوت گفتماني?شان بحث ديگر اين است كه اصولگرايان در عرصه سياست و بازي قدرت از بسياري از اصول خودشان هم عدول كردند كه اين را بسياري از هواداران اصولگرايي كه رفتار آنها را زير ذره?بين گذاشته بودند، مشاهد كردند.
چه اصولي را زير پا گذاشتند؟
قدرت يك ابزار است. قدرت هر ابزاري را توجيه نمي?كند. براي رسيدن به قدرت نمي?شود به هر حشيشي متوسل شد.
هدف وسيله را توجيه كرد؟
بله كاملا نشان داده شد به نظر من نوعي «اخلاق سياسي» به جاي «سياست اخلاقي» كه انتظار مي?رفت در حال شكل?گيري است كه بر اساس آن همه?چيز به قدرت متصل مي?شود و اين همان اتفاق نامشروعي است كه اصولگرايان رقمش زده?اند. اينكه اگر قدرت در دست ما باشد انقلاب شكوفا و پابرجا و مردم رستگار خواهند شد و امنيت ملي و منافع ملي مردم تامين مي?شود و ارزش?ها و هنجارهاي ديني در جامعه نشر و وصول مي?شود. از آن طرف هم مدام مي?گويند اگر قدرت در دست رقيب ما باشد همه?چيز سياه مي?شود، انقلاب و دين، هنجار و منافع ملي نخواهد بود. متاسفانه اين دو قطبي در فضاي نظري هم ايجاد شده است. اصولگرايان البته خودشان هرگز به اين ويژگي?هايي كه گفتمان?شان را به آن مزين كرده?اند پاس نمي?دارند و راحت از خط قرمزهاي خودساخته?شان هم عبور مي?كنند.
افكار عمومي اين گفتار و رفتار پارادوكسيكال را مي?بيند؟
بله. اين چيزي است كه در منظر و ماواي مردم است. مردم دارند آن را به عينه مي?بينند. كساني كه خود را متولي به بهشت رفتن مردم مي?دانند ناتوان از اين بودند كه فرزندان و مقربين خودشان و اهل حرم خودشان را به بهشت رهنمون كنند. آنها مسير ديگري مي?روند و مردم مي?دانند آنها به جاي بهشت كجاي جهان سير و سياحت مي?كنند و به چه كارهايي مشغول هستند. همه اينها ديده مي?شود. در اين دنيا سخت است كه بگوييم فلان آقازاده الان كجا است و به شكل زندگي مي?كند يا در داخل كشور به چه كاري مشغول است. يواشكي مدعيان امروزه از پشت پرده به روي پرده آمده است. همه اينها دست?به?دست هم مي?دهد و يك «ايماژ» مي?سازد. الان كاري به درست بودن يا غلط بودن اين ايماژ ندارم. اينكه چنين ايماژي ايجاد شده نشانگر اين است كه آقايان اصولگرا قاصر از اين بودند ايماژي مثبت در فضاي عمومي جامعه از خودشان به جا بگذارند. حتي اگر بگوييم كه ايماژي كاذب باشد بايد پرسيد چرا نتوانستند ايماژي راستين ايجاد كنند؟ درست مثل اين است كه برخي از آقايان مي?گويند كه راي مردم نوعي لبيك گفتن به انگليس بوده است. واقعا تعجب مي?كنم كه اصولگرايان چه شد كه اين حرف?ها را زدند در حالي كه ادعاي آنان ابتدا منجر به زير سوال رفتن خودشان مي?شد. البته اصلاح?طلبان كه از همان ابتدا اين ادعاي اصولگرايان را رد كردند اما مي?خواهم بگويم حتي اگر حرف آنها را تاييد كنيم باز هم اين اصولگرايان هستند كه در اين مصاف بازنده?اند.
در اين مدتي كه از انتخابات مي?گذرد شاهد خشونت گفتاري برخي از چهره?هاي اصولگرا عليه مردم تهران بوديم. در خوش?بيان?ترين اين تحليل?ها و واكنش?ها گفته شد كه لايف استايل زندگي مردم تهران با همه ايران تفاوت دارد و تناسبي با اهداف و گفتمان اصولگرايي ندارد. برخي از چهره?هاي اين جناح سياسي با صداي رسا اعلام كردند كه مردم تهران ضدنظام و انقلاب و ولايت فقيه?اند. تعدادي?شان هم مدعي شدند كه اصولگرايان از اصلاح?طلبان شكست تمدني خوردند. به نظر شما آيا اصولگرايان با اين واكنش?ها مي?توانند اشتباهات?شان را جبران كنند و بشوند آن چيزي كه بايد باشند؟
من به دوستان اصولگرا توصيه مي?كنم در اين شرايط روحي و رواني كه در آن قرار دارند از تحليل بپرهيزند. گاهي توسل به برخي نظريه?ها به صورت معيوب انسان?ها را از واقعيت دور مي?كند. اين واقعه آنقدر عيان و آشكار و نزديك است كه بايد آن را ديد. لزوما نبايد آن را تحليل كرد بلكه همه بايد تلاش كنيم تا آن را ببينيم. اصولگرايان مدام در لفافه?هاي تبليغي نبايد اين انتخابات را ببرند كه بتوانند آرامش بگيرند. اصولگرايان الان نبايد به دنبال آرامش باشند، بگذارند اين حادثه اذيت?شان كند. اين اذيت شدن زيبا است و مي?تواند آنها را به حركت در آورد. مي?تواند آنها را از اشتباه در آورد و مي?فهمند كه كجا اشتباه كرده?اند. اين واكنشي كه اصولگرايان نشان مي?دهند كاملا در جهت توجيه است. ترديد نكنيد اگرتعدادي از آنها يا اكثريت ليست آنها توانسته بودند از تهران وارد مجلس شوند الان يك تحليل بسيار متفاوتي از مردم تهران از سوي آنها ارايه مي?شد. شك نكنيد مي?گفتند مردم تهران بسيار مردم هوشيار و بابصيرتي هستند.
به عنوان يك اصلاح?طلب چه توصيه?اي به اصولگرايان داريد؟
توصيه مي?كنم در حالتي كه قرار دارند به عمق فاجعه اضافه نكنند. دوم اينكه تهران متروپل و پايتخت اين كشور و بزرگ?ترين شهر سياسي كشور است، محل حاكميت است. محل توزيع قدرت و اعمال سياست و خانه اربابان قدرت و سياست است. محل بازيگري نخبگان اصلي جامعه است. چطور مي?توانند چنين تحليلي راجع به شهري كه پايتخت نظام است ارايه بدهند؟ حتما با انسان?هايي در گوشه?هاي كشور بدون رسانه و بدون امكانات و فضاي فكري و تحصيلي و كتاب فقط مي?تواند رابطه برقرار كند؟ اين چه حرفي است؟ يعني فقط با افراد سنتي مي?تواند رابطه برقرار كند؟
متهم كردن طبقه متوسط يا طبقه نخبه جامعه كار درستي است؟
خير. به هيچ?وجه. اين طور وقتي بحث از مردم مي?كنند يعني از منظرشان فقط طبقه و قشر خاصي را مدنظر دارند و آنها را فقط مردم مي?دانند. در اين صورت كاملا تفكر طبقاتي داريم. آيا اصولگرايان متوجه اين هستند كه اين رفتارها و گفته?هاي?شان ترويج شكل ديگري از ماركسيسم است؟ مي فهمند كه ناخودآگاه دارند در دامان ايدئولوژي?هايي كه جامعه را طبقاتي تحليل مي?كنند بازي مي?كنند؟ طبقه?اي كه داراي ايدئولوژي مشخصي هستند و?گرايشات مشخصي دارند و طبقه?اي كه بالاخره بورژوازي است را جدا مي?بيند. مگر مي?شود جامعه را اين?گونه طبقه?بندي كرد و ديد؟
اين نوع نگاه چقدر در جريان رقيب حاكم است؟
اولا فكر مي?كنم اين نوع نگاه در اردوگاه اصولگرايان عموميت ندارد و اميدوارم كه عموميت هم نداشته باشد چون عين فاجعه است كه ما وقتي با بي?مهري مردم مواجه شويم تلاش كنيم روي پيشاني مردم هم برچسب بزنيم. اصولگرايان عمري عادت كردند كه بر پيشاني رقيب برچسب بزنند و از ميدان به درشان كنند و حالا هم كه با مردم مواجه شده?اند مي?خواهند روي پيشاني مردم برچسب بزنند؟ اين فاجعه است.
با توجه به همه اتفاقاتي كه افتاده چه ويژگي?اي براي جناح راست متصور هستيد؟
من فكر مي?كنم كه واقعه هفتم اسفند موجب شقاق بيشتر و نقد جدي?تري ازدرون جريان اصولگرايي خواهد شد. حادثه هفتم اسفند آنقدر بزرگ است كه به واقع قابل اغماض نيست. حادثه آنقدر بزرگ است كه در درون قابل توجيه نيست. بنابراين اين حادثه، ترديدها، تشكيك?ها و پرسش?هايي جدي ايجاد كرده. من معتقدم كه بزرگان اصولگرايي نمي?توانند به اين ترديد?ها پاسخ دهند.
پس به نظر هزاران چراي بي?زيرا به اين راحتي?ها دست از گريبان اصولگرايان برنمي?دارد؟
مگر از گذر يك نقد جدي دروني كه اين آمادگي در درون اصولگرايان ديده نمي?شود. بنابراين، زمينه براي نوعي شقاق ديگر درون جريان اصولگرايي آماده است. به نظر مي?رسد افرادي كه نمي?توانند اين فضا، سياست و منش گفتمان را هضم و درك كنند به حاشيه كشيده مي?شوند.
يعني انتظار گفتمان اصولگرايي و اين جريان سياسي دور از واقعيت نيست؟
هر چقدر جلوتر مي?رويم از گستره قلمرو گفتماني اين جريان كاسته مي?شود. هر چه جلو مي?رويم در درونش دگرسازي بيشتري رخ مي?دهد. اين كاملا براي من قابل پيش?بيني است. من اصلا احساس نمي?كنم كه جريان اصولگرايي بتواند همگرايي گذشته خودش را بازتوليد كند. اين استعداد الان وجود ندارد.
اين استعداد چه زماني مي?تواند به وجود بيايد؟
زماني به وجود مي?آيد كه جريان اصولگرايي نوعي نقد تيز و شالوده شكن نسبت به خودش داشته باشد و به?طور جدي محاسبه نفس كند و جاهايي كه كژراهه رفته و اشتباه كرده را بپذيرد.
افول ستاره اصولگرايي در ميدان سياست چه تبعاتي دارد. خلأ اصولگرايي در كشور چطور قابل جبران است؟
من اميدوارم به اينجا نكشد. من از كساني?ام كه معتقدم جامعه، نظام و كشور به يك جريان اصولگرا با قوه عاقله نياز دارد. كساني كه بتوانند گروه?هاي خاص اجتماعي با?گرايش?هاي خاص را پيرامون خودشان ساماندهي كنند. آنها مي?توانند جزو مقوم اين نظام باشند و در شكوفايي نظام بسيار موثر باشند. به شرط اينكه تلاش كنند از درون دگرديسي ايجاد كنند. اجازه دهند پنجره?هاي فضاي گفتماني?شان باز شود و نسيم جديدي درون خانه وكاشانه?شان بوزد. از هواي تازه نهراسند و اجازه دهند كه نيروي جوان با?طراوت?تري بيايند و در فضاهاي هدايت و رهبري اين جريان قرار گيرند.
بين گروه?هاي موجودي كه در دل جريان اصولگرايي هستند فكر مي?كنيد كه كدام گروه مي?تواند گفتمان درهم و برهم اصولگرايي رانوسازي و بازسازي كند؟
نمي?خواهم بيان تحقيرآميزي درباره اصولگرايان داشته باشم اما به نظرم مي?رسد كه دوستان اصولگرا دراين مرحله نيازمند نوعي عقل منفصل هستند. گروه?هاي داخلي?شان از اين جوشش و از اين خلاقيت آفرينندگي برخوردار نيستند.
پس راه?حل شما به عنوان يك اصلاح?طلب براي اصولگرايان اين است كه براي عبور از اين بحران و تولد دوباره رو به عقل منفصل بياورند؟
به نظر من خوب است كه بعضي اوقات از عقل منفصل استفاده كنيم. همان?گونه كه ما از ايده?هاي غير ايرانيان استفاده مي?كنيم و مجبور هستيم آن را بومي كنيم، اصولگرايان هم سعي كنند ايده?هاي تازه?اي را بيازمايند. چه ايرادي دارد كه جرياني از ايده?هاي ديگران استفاده كند و به شكل درون?جناحي?اش كند و به رنگ گفتمان خودش در بياورد. هيچ كدام از گروه?هايي كه در جريان اصولگرايي هستند داراي خلاقيت و نوآوري نيستند. درون هيچ كدام?شان استعداد گفتمان?سازي يا گفتمان?پردازي نمي?بينم. استعداد مفهوم?سازي و ادبيات جديد?سازي و زيباشناسي سياست و كنش جمعي ديده نمي?شود. اصلا روح زيبا?شناسي از سوي اصولگرايان مشاهده نمي?شود. همه?چيز در يك معناي مرسوم و مولوف آن جاري است. همه?چيز در فضاي كليشه?اي و به صورت تكرار جاري است. در فضاي اصولگرايي همه?چيز پنداري COPY PASTE مي?شود. واقعا جريان اصولگرايي احتياج به يك نوع اصولگرايي دارد. بنشينند و فكر كنند كه بايد چه زمينه?اي به اين گفتمان بزنند. چه متمم و تكمله?اي زده شود تا نجات پيدا كنند. كجاي آن بايد تغيير كند و روح جديدي به آن دميده شود. خلاقيت همين?جاست. فضاي اصولگرايي مزين به نوعي ايدئولوژي است كه نوعي ثبات را بر تغيير ترجيح مي?دهد. هر نوع آفرينش فكري را پذيرا نيست. بيشتر تكرار و تقليد را مي?پذيرد تا در فضاهاي گفتماني پشت سر هم اجتهاد كند. بايد براي قسمت اجتهاد گفتماني همفكري كرد و اين در فضاي گفتماني اصولگرايان غايب است و بيشتر تقليد را مي?پذيرد.
با توجه به رنگ هفتم اسفند اگر حذف اصولگرايي را مفروض بگيريم و فكر كنيم كه اين موج در انتخابات شوراي شهر تكرار شود و اصولگراها شورا?هاي شهر و شهرداري?ها را نيز از دست دهند و بازهم مفروض بگيريم كه اين سرخوردگي در بين آنها گسترده شود. آيا اين شكست مي?تواند منجر به خطرات و مخاطراتي شود يا خير؟
به نظر من همين الان بستگي دارد كه با اين رخداد چگونه برخورد شود. همان?طور كه گفتم اين رخداد را فرصت بدانند يا تهديد. من ترديدي ندارم كه الان دوستان اصولگرا در مجالس مختلف نشسته?اند و اين واقعه را تحليل مي?كنند. ترديدي ندارم كه عده?اي دارند از منظر تهديد با آن مواجه مي?شوند. عده?اي هم نمي?توانند هفتم اسفند را فرصتي ببينند. نمي?دانند چگونه با آن مواجه شوند و چگونه اجازه ندهند كه تكرار شود. بستگي دارد كه آنها چگونه به واقعه نگاه كنند. اميدوارم اصولگرايان تلاش كنند واقعيت اين حادثه را درك كنند و نسخه?اي براي ماندگاري گفتمان و جريان سياسي خود بنويسند كه ضرر و آسيبي نه براي خودشان و نه براي ديگران داشته باشد.
به عنوان يك اصلاح?طلب چقدر براي شما مهم است كه اصولگرايان از شكستي كه خورده?اند، نترسند؟
خيلي. نترسيدن اصولگرايان از شكست مي?تواند نشانه بلوغ?شان باشد. اگر به اينجا برسند كه از شكست نترسند شك نكنيد منافع ملي و امنيت ملي آسيب?ناپذير?تر مي?شود و به اعتلاي ملي مي?رسد.
اگر كنشگران سياسي به چنين بلوغي رسيده باشند به حذف دگر و رقيب نمي?انديشند. حذف گروه?ها را نه مطلوب مي?دانند و نه ممكن. بنابراين فكر مي?كنم كه اگر بخواهيم يك فضاي شاداب سياسي داشته باشيم بايد گروه اصولگرايي وجود داشته باشد اما به شرطي كه خودشان هم تلاش كنند كه به عنوان يك كنشگر فعال پرطراوت و شكوفاي سياسي هر بار كه وارد صحنه سياسي مي?شوند از باغ گفتماني?شان بري به مردم برسد، تازه?تر از تازه?تري به مردم برسد، نه اينكه همواره چيز خاصي را بخواهيم به جامعه حقنه كنيم. بدون اينكه به مذاق جامعه و به چشايي جامعه كاري داشته باشيم بخواهيم مزه خودمان را به جامعه تحميل كنيم. بي?ترديد جامعه اين را برنمي?تابد و بالا مي?آورد. جامعه دل درد مي?گيرد. بايد توجه كرد كه چه چيزي را مي?توانيم در فضاي گفتماني?مان تغيير دهيم. اين به اين معنا نيست كه اصالت گفتمان به هم بخورد. به معناي عصري كردن گفتمان است. مگر نه اينكه ادعا مي?كنيم كه دين ما نيز عصري است و مگر نه اينكه فقه ما نيز عصري است. يك گفتمان كه نمي?تواند فراتاريخي باشد. اصولگرايان بايد ببينند نبض جامعه چگونه مي?تپد و تلاش كنند كه نبض گفتمان?شان را با نبض جامعه همگون و همسان كنند.
پس از اعلام اوليه نتايج آرا پس از سال?ها روزنامه كيهان تيتر دوم خود را اين?گونه انتخاب كرد كه؛ «خبرها حاكي از پيشتازي اصلاح?طلبان در تهران دارد.» نخستين چيزي كه به ذهن من پس از ديدن اين تيتر روزنامه كيهان خطور كرده بود اين بود كه چه شد كه اين رسانه?ها و سياستمداراني كه مدام مي?گفتند اصلاحات مرده است يك باره پا روي حرف?هاي خود مي?گذارند. كساني كه سال?هاي سال از هيچ تلاشي براي ذبح اصلاحات و خاكسپاري آن و برگزاري مراسم تدفين اصلاحات فرونگذاشتند. اين تيتر متضاد كيهان چه معنا و مفهوم سياسي?اي دارد؟
پرسش من از كساني كه مي?گفتند اصلاحات مرده اين است كه اگر مرده يك جريان سياسي و فكري مي?تواند اين?گونه شما را كنج رينگ قرار دهد، چه واژه و صفتي براي خودتان انتخاب مي?كنيد؟ من تعجب مي?كنم كه چرا اين هوشمندي را در جناح رقيب نمي?بينم كه كاري نكرد كه فرصت دست اصلاح?طلبان بدهد. الان خوب است ما هم بگوييم اصولگرايي مرد و تمام شد؟ پيشنهادم به اصولگرايان و رسانه?هاي?شان اين است بياييد و از اين فضا خارج شويد، از چنبره اين گفتمان نقيضي ساده انگارانه و واقعا به تعبير ماركس راست?روي كودكانه دست?برداريد. من احساس مي?كنم اصولگرايان دچار يك نوع راست روي كودكانه شده?اند. به قول دكارت دچار نوعي نابالغي خود كرده شده?اند و در اين نابالغي آرامش?شان را دنبال مي?كنند. اصولگرايان در اين ناكجاآباد سكني گزيده?اند و ثبات و امنيت احساس مي?كنند در حالي كه تولد آنها زماني است كه از نابالغي خود?كرده بيرون بيايند. همان?گونه كه انسان غربي از نابالغي خودكرده بيرون آمد و به روشنگري رسيد.
بعد از روز جمعه انتخابات موقعيت جريان اصلاح?طلبي چيست؟ بارها از برخاستن ققنوس اصلاحات از خاكستر صحبت كرديد. آيا روز جمعه اين اتفاق رخ داد؟ مي?توان گفت جان دوباره?اي در كالبد بي?جان اصلاحات دميده شد؟
چه بخواهيم و چه نخواهيم، چه اين حركت مردم آگاهانه در جهت اصلاحات بوده باشد و چه نباشد چنين روحي دميده شده است. همين يك رسالت بزرگ را بر دوش كساني مي?گذارد كه در يك شرايط خاص تاريخي بي?آنكه در تحليل و تخمين خودشان هم باشد وارد مجلس شدند. وظيفه آنها درك موقعيت خودشان است كه در چه شرايطي وارد مجلس شدند. تلاش كنند شخصيتي و تشخصي فراسوي ليست نشان دهند. نشان دهند كه فراسوي ليست هم شخصيت دارند. فراسوي ليست هم كسي هستند و مي?توانند عمل كنند.
كيفيت و خاصيتي از خودشان نشان دهند؟
اين فرض ايجاد نشود كه يك ليست راي آورد و ليست تشخص داشت و نه افراد درونش. اين وظيفه به نظر من بسيار وظيفه سنگيني است. اگر مردم با اين هوشياري آمدند و در يك مرحله تاريخي اراده خودشان را تحميل كردند و روي موج اراده خودشان اين افراد را وارد مجلس كردند اينها بايد ثابت كنند كه از اعتبار و شخصيت و كارآمدي لازم برخوردار هستند. نمايش آنها مي?تواند به كالبد اصلاحات روحي بدمد. ما ١٤ ماه بعد دو انتخابات داريم. يعني همين حالا در آستانه انتخابات هستيم. اين دوستان مي?توانند با كارآمدي، انسجام، نظم و اصول، شادابي و طراوت و خلاقيت?شان دو انتخابات پيش رو را هموار يا ناهموار كنند. همه تلاش ما از حالا به بعد بايد تمهيد اين مسير باشد. تازه وقت بيداري است. تازه وقت كار است. همه اصلاح?طلبان بايد دست به دست هم دهيم و پشت دوستاني بايستيم كه وارد مجلس شده?اند. بايد توليد فكر و استراتژي و برنامه كنيم. به صورت يك روح جمعي عمل كنيم تا اينها نمايش خوبي ارايه كنند.
قيام و قعود آنها در مجلس مي?تواند قيام وقعود اصلاحات باشد؟
كاملا. از حالا كار شروع شده. فرض من اين است كه با ورود افراد در ليست?مان همه ما وارد مجلس شده?ايم. نه فقط ٣٠، ٨٠ يا ١٠٠ نفر. شرايطي فراهم شده كه همه ما وارد مجلس شديم. در شرايطي هستيم كه به هر حال نتوانستيم با مهره?هاي اصلي?مان كه داراي تجربه بودند بازي كنيم. از يك جنبه مثبت است براي اينكه ما به جوانان?مان اجازه داديم وارد صحنه شوند و تجربه كسب كنند. گردش نخبگان را بايد به فال نيك بگيريم اما از طرفي بايد واقع?بين باشيم. گروهي وارد فضاي مجلس شدند كه فاقد دانش و تجربه لازم هستند. ما بايد روي عقبه تجربي و دانش آنها شديدا كار كنيم. هم آنها بايد بخواهند و هم ما بايد كمك كنيم.
به نظر شما پس به يك اتاق فكر و عمليات براي مجلس احتياج است؟
حتما. من واهمه دارم كه تعداد زيادي از اين افراد اگر به خود واگذار شوند نمايش ضعيفي ارايه كنند. نبايد اجازه دهيم چنين حادثه?اي رخ دهد و اميد مردم ما نا اميد شود و اين انگيزه?ها و انگيخته?هاي پر طراوتي كه حوادث را خلق مي?كنند خموده شوند. مردم حركت خودشان را كردند حالا نوبت ما است.
اصلاح?طلباني كه از سوژه سياسي به سوژه امنيتي تبديل شدند و بد بيني مطلقي كه نسبت به آنها بود مي?تواند به خوشبيني تبديل شود؟
با زمان بله. البته اين اتفاق به سادگي صورت نمي?گيرد.
واسطه خيري مي?تواند پيدا شود؟
به صورت يك كنش يا به صورت يك فرد. بايد مجموعه?اي از مسائل كار كنند تا نوعي اعتماد?سازي در فضا ايجاد شود. به هر حال به روح ملي نياز داريم تا رقابت سياسي?مان آگونيستي باشد نه آنتاگونيستي. پس نياز داريم بازي سياسي مان fair play باشد و از قواعدي و از اخلاق پيروي كند. بايد يكديگر و تماميت و ارزش?هاي گفتماني همديگر را با وجود تمايزهايي كه داريم به رسميت بشناسيم و تلاش كنيم كه نسبت به هم اعتماد كنيم و فضايي سرشار از اعتماد را ايجاد كنيم. هر كسي در پس كنش ديگري تهديد ايجاد نكند، توطئه احساس نكند. اگر به آنجا برسيم بلوغ در عرصه سياست است و نشانگر بلوغ فرهنگ سياسي ما است. متاسفانه ما فرهنگ سياسي لازم را پيدا نكرديم كه با وجود تمايز و تكثر فضايي سرشار از اعتماد هم داشته باشيم. هر كسي عرصه و بازي خودش را دارد اما در چهره ديگري يك دگر بزرگ نمي?بيند. اين شيفت از نگاه امنيتي به نگاه سياسي درست مثل شيفت از پليس به سياست در فضاي رانسير است. رانسير مي?گويد كه هرجا پليس هست سياست نيست. سياست اگر بيايد پليس كنار مي?رود. من مي?خواهم بگويم هر جا امنيت هست سياست نيست. سياست جاي امنيت را مي?گيرد. اگر فضاي سياستي ما امنيتي است معلوم است كه سياست?مان غايب است. وقتي سياست بيايد و مناسبات ما در فضاي سياسي و با فرهنگ سياسي شكل گيرد نگاه امنيتي به حاشيه كشيده مي?شود. اميدواريم كه اين طور باشد.
به عنوان يك جامعه?شناس، استاد دانشگاه و تئوريسين درخشان?ترين و جذاب?ترين كنش سياسي اصلاح?طلبان در فرآيند انتخابات براي شما كجا بود؟
من نفس ائتلاف را در چنين شرايطي زيبا مي?بينم امااينكه از رهگذر اين ائتلاف چه كساني وارد فضا مي?شوند و ما به چه كسي اجازه مي?دهيم كه وارد شوند را خيلي حساس مي?دانم.
از چه منظر حساس مي?بينيد؟
ما بايد همواره يك چارچوب داشته باشيم. حريمي داشته باشيم كه هر كسي نتواند وارد اين حريم شود. اين حريم حرمتي دارد. آموزه?هايي دارد كه اگر قرار باشد در يك مسابقه قدرتي ما با افراد خاصي كه داراي سابقه خاص و مواضع روشن و اعلامي در مقاطع خاصي هستند، دست بدهيم، من خيلي نمي?پسندم.
يعني نبايد هويت گفتماني اصلاح?طلبي در اين ميان و از فرداي انتخابات از بين برود؟
بله. در اين صورت چيز بزرگ?تري را از دست مي?دهيم. ممكن است در يك نگاه عقلايي برخي فرض كنند كه اين act سياسي عقلايي است كه با گروه?هاي مختلف ائتلاف مي?كنيم تا هم?افزايي داشته باشيم تا بتوانيم در تسابق?مان پيروز بيرون آييم. ظاهرش قشنگ و زيبا است اما بايد ديد بالاخره دروازه ما چقدر و براي چه كساني گشوده است؟ آيا مي?توانستيم به جاي اين سه نفر كه وارد كرديم سه نفر ديگر را پذيرا باشيم كه با فضاي ما همگون باشند؟ به نظر من بله. من بازتابش را در فضاهاي مختلف ديدم. بسيار به من رجوع كردند و بسياري از اين رهگذر مساله?دار شدند. آيا معنايش اين نيست كه اگر فضا بدتر باشد حاضر هستيم با غليظ?تر از اينها هم دست بدهيم؟ آيا اين ما را نمي?كشاند با كساني كه الان كاملا دگر ما هستند در مقطعي دست دهيم براي اينكه قدرت را به دست آوريم؟ ما بايد نشان دهيم كه فضاي گفتمان اصلاحات اين نيست كه لزوما ماكرو فيزيك قدرت و ماكرو پولتيك را نشان رفته باشد. نبايد اين تصور به تصوير تبديل شود كه اصلاح?طلبان براي آنكه سهمي از قدرت داشته باشند به هر حشيشي متوسل مي?شوند و با هر كسي ائتلاف مي?كنند و دست مي?دهند.
اگر الان اصلاح?طلبان و به ويژه كساني كه وارد مجلس شده?اند از شما بخواهند كه يك راهبرد عملياتي به آنها بدهيد كه در عين افزايش همكاري و همياري در مجلس، هويت اصلاح?طلبي كمرنگ نشود و مرزبندي?ها سر جايش بماند چه مي?گوييد؟
الان يك مرحله از ائتلاف گذشته است؛ افرادي كه اگر در ليست رقيب قرار مي?گرفتند هيچ شانسي نداشتند. دوستاني كه از فضاي اصولگرايي يا غير اصلاح?طلبي در ليست قرار گرفتند و به بركت حضور مردم و راي به اين ليست راي آوردند در بيان عاميانه مرام داشته باشند و در عرصه عمل نيز در فضاي اين ليست باقي بمانند چون با اين ليست به مجلس آمدند. توصيه?ام اين است كه بدانند دين چه كساني بر سرشان است.
نظرتان درباره علي مطهري چيست؟
علي مطهري شخصش تبديل به يك جريان شده و خودش يك حزب است.
تفسيرتان از فاصله?اي كه بين راي آقاي عارف و علي مطهري وجود دارد چيست؟
اين نشانگر اين است كه جريان اصلاح?طلبي غير از تعدادي كه به ليست راي دادند، عده زيادي به فرد راي داده?اند. main stream جريان اصلاح?طلبي ياد گرفته كه انتخاب آگاهانه داشته باشد. ياد نگرفته كه چشم بسته به يك ليست راي دهد اما جريان مردمي كه در اين فضا ايجاد شد هدف والايي را دنبال مي?كرد كه ليست برايش مهم بود. بدون اينكه افراد را بشناسد به ليست اعتماد كرد و راي داد. عده زيادي كه در فضاي اصلاح?طلبي بودند گزينشي به افراد راي داده بودند و به اين دليل عارف اين فضا را داشت كه راي بيشتري بياورد. آقاي مطهري مورد پذيرش خيلي از اصلاح?طلبان بود اما خيلي?ها هم به علت مرام و فضاي او و با احترامي كه به او داشتند گزينه?شان نبود كه به او راي بدهند. البته آقاي مطهري هم بي?ترديد متوجه اين مساله است كه افراد صداي ملت راي نياورده?اند.
به نظر شما پس از راي مردم نوبت به چه كساني است؟
كساني كه راي آورده?اند. جريان اصلاح?طلبي و مردمي كه پشت ليست اصلاح?طلبي نشسته بودند حركت خودشان را انجام دادند و اميدوارم كه اين دوستان هم حركت خودشان را انجام دهند و نشان دهند كه اصلاح?طلبان اشتباه نكرده?اند.
روز شنبه كه نتايج اعلام شد خوشحال?ترين سياستمداران و گروه?هاي سياسي كشور كدام بودند؟
اين ٣٠ نفر.
غير از اين ٣٠نفر چطور؟ چه موقعيتي براي حسن روحاني ايجاد شد؟
براي روحاني بي?ترديد طبيعتا شرايط مطلوبي ايجاد شد. مجلس همراه?تر و همگون?تر را براي دولت رقم زد كه خيلي از موانعي كه در فضاي فعلي بر سر راه او و دولتش قرار مي?گرفت مرتفع خواهد شد. حتما آقاي روحاني از اين فضا راضي است و گمان مي?كند كه در اين شرايط فضاي بهتري براي تدبير امور دارد. هر چه هست روحاني از نتايج انتخابات خشنود است.
محمود احمدي?نژاد هم خوشحال است؟
تصويري كه از او الان دارم تصوير تابلوي موناليزا است. يعني هم خندان و هم گريان.
اين امكان وجود دارد كه جناح راست براي بازگشت به قدرت به آغوش او پناه ببرد؟
خيلي بعيد مي?دانم. بازگشت اصولگرايي به احمدي?نژاد تقريبا منتفي است.
فكر مي?كنيد اگر روزي رقيبي قرار باشد براي حسن روحاني و بازگشت اصلاح?طلبان وجود داشته باشد، پوپوليسم احمدي?نژادي جواب مي?دهد؟
به نظر من ديگر جواب نمي?دهد.
زير پوست راي مردم در هفتم اسفند همين را مي?بينيد؟
بله. احمدي?نژاد ديگر در عرصه سياست ايران راهي نخواهد داشت. حتي فكر مي?كنم او از فيلترهاي نظام نخواهد گذشت، لااقل تا يك دهه آينده اين?طور خواهد بود.
پيش از اين مصاحبه اعلام كرديد كه پسا انتخابات از خود انتخابات مهم?تر است. چرا؟
چون تا ديروز مي?كوشيديم اجازه دهند كه ما هم در اين صحنه تئاتر دو بازيگر داشته باشيم. حوادث به?گونه?اي ورق خورد كه تمام صحنه را به دست ما دادند و ما در منظر و ماوا رفتيم. هر بازي?اي ديده شود از ما ديده مي?شود. گاهي حضور بازيگر ديگر از طرف ديگر مي?تواند برخي از عيوب ما را پنهان كند اما الان هر بازي?اي باشد عمدتا توسط ما خواهد بود. مخصوصا در فضاي شهر تهران اين?گونه است. ما بيشتر در چشم هستيم و مردم ما را مي?بينند. وقتي در اكثريت قرار مي?گيريد مردم مي?بينند كه در شرايط حاضر چه بازيگري?اي از خودتان نشان مي?دهيد و چه نقاشي?اي مي?كشيد؟ من خيلي واهمه دارم كه آيا اين آمادگي را داريم كه بازي خوبي ارايه كنيم؟
داريم؟
بايد شرايط را براي بازيگري خوب مهيا كرد. در حال حاضر آقاي عارف و خاتمي دغدغه اين مساله را دارند. اينكه بگوييم از پيش از برگزاري انتخابات تمهيداتي انديشيده شده كه بازي خوبي در مجلس از خود نشان بدهيم خلاف واقع است. هر چه هست از اين به بعد است. بايد عقبه فكري ساخته شود و برنامه?نويسي كرد تا كل نمايندگان را تمهيد و تدبير كنيم و آنها بتوانند نقش?آفريني خوبي براي مردم و كشور داشته باشند. اميدوارم اين اتفاق بيفتد و اميدوارم كه رسانه?ها نيز بتوانند اين فضا را برجسته كنند. نبايد مشعوف اين پيروزي نشويم. همان?طور كه گفتم لزوما تمام اين حماسه?اي كه آفريده شد لبيك به اصلاح?طلبان نبود. اين را بايد درك كنيم. بايد تلاش كرد و شرايطي را فراهم كنيم كه باعث شود در آينده شكوفا?تر شويم و مورد اقبال مردم قرار?گيريم.
ارزيابي?تان از عملكرد آقاي هاشمي در اين انتخابات چيست؟
اجازه بدهيد درباره شخص او صحبت نكنم.
راي نياوردن رييس مجلس خبرگان رهبري و آيت?الله مصباح?يزدي و شانزدهم شدن دبير شوراي نگهبان چه پيامي دارد؟
پيام بسيار جدي داشت. لااقل نشانگر اين است كه مردم مي?توانند با راي?شان ارزش?گذاري كنند و قضاوتي درباره عملكرد مديران داشته باشند. از سوي ديگر اين اتفاق نشانگر اين بود كه آقايان نتوانستند در ايماژ?سازي موفق باشند و كاري كنند كه مقبوليت و مشروعيت?شان نزد مردم محفوظ يا تقويت شود. اين نشانگر نوعي بحران مقبوليت و مشروعيت است. تا زماني كه اين مقبوليت و مشروعيت را به راي مردم وصل مي?كنيم اين اتفاق مي?افتد. نظر و راي مردم نه در مقبوليت و نه در مشروعيت تاثير نداشته باشد بحث ديگري است اما تا زماني كه هست نشانگر اين است كه گروه?ها، افراد و نخبگان مرجعي در جامعه و نقش?آفرينان در جامعه با نوعي بحران مقبوليت و مشروعيت مواجه شده?اند.
با توجه به رايي كه به ليست اميد داده شد و توقعي كه كساني كه راي دادند و حداقل بدنه اجتماعي اصلاح?طلب دارد آيا بحق است كه در تركيب هيات?رييسه اصلاح?طلبان را ببينند؟ نشان داده شود كه مطالبات?شان را پيگيري مي?كنند؟ پالسي فرستاده شود كه راي شما را ديديم و نمادش يكي از اعضاي هيات?رييسه يا رييس مجلس شود و اين پالس به بدنه اجتماعي منتقل شود. برآورده شدن چنين توقعي ميسر يا درست است يا خير؟
يكي از دغدغه?هاي جدي من اين است كه ما بالاخره در فرآيند انتخابات پذيرفتيم كه ديگراني وارد فضاي ما شوند اما به اين معنا است كه در فضاي مجلس هم بايد بپذيريم كه بايد رياست را به دست فرد ديگري بدهيم؟ در همين سطح اولش هم قابل توجيه نبود. به نظر من بسيار سخت است كه ما به سويي برويم كه با اين راي و اكثريتي كه داريم رياست مجلس و هيات رييسه مجلس را واگذار به افراد ديگري غير از اصلاح?طلب كنيم. هر چند مي?دانم كساني دارند چنين فضايي را دنبال مي?كنند اما مردمي كه راي دادند و اصلاح?طلباني كه تمهيد كردند، توقع دارند كه رياست مجلس و اكثر كميسيون?هاي مجلس را داشته باشند، نه آنكه فقط عضوي از هيات رييسه باشند و نه اينكه يكي دوتا از كميسيون?هاي مجلس را داشته باشند. ما اين حماسه را آفريديم. ما توانستيم اين حركت را انجام دهيم. حالا به راحتي به فرد ديگري واگذار كنيم؟
معتقديد كه رياست مجلس، رياست كميسيون و هيات رييسه مجلس بايد از اصلاح?طلبان باشد؟
اكثريت بايد از اصلاح?طلبان باشد و اين دغدغه مردمي است كه راي داده?اند و مي?خواهند اثر راي?شان را به عينه ببينند.
اصولگرايان چه كردند و چه بايد بكنند؟
سهم اصولگرايان در پيروزي اصلاح?طلبان بيش از اصلاح?طلبان بود.
فصل شيخوخيت در جناح راست به پايان رسيده.
اصولگرايان به قول مولانا پيش چشم?شان شيشه كبود بود و جامعه را كبود مي?ديدند. چشمان?شان به خانه خيال و عدم بود. هست?ها را نيست و نيست?ها را هست مي?ديدند.
استراتژي اصولگرايان در اين انتخابات به گل نشست.
در پس حركت سياسي اصولگرايان بحراني برپا است.
مشكل اصولگرايان خودشان هستند نه هيچ كسي ديگر. خودشان بايد از ميان خودشان برخيزند.
اصولگرايان بايد بدانند كه به زمان احتياج دارند تا ببينند چه پيش آمدكه اينگونه شد.
بسياري از اصولگرايان به تعبير «ژاك لكان» سريعا آستر و روكش ايدئولوژي?شان و گفتمان?شان را روي حادثه مي?اندازند تا حادثه را به شكل آستر در بياورند. باز هم واقعيت و پيام حادثه را درك نمي?كنند.
اصولگرايان تا وقتي نگاه ارتدوكسي خاص در اردوگاه?شان حاكم باشد اوضاع?شان تغييري نمي?كند.
اصولگرايان در عرصه سياست و بازي قدرت از بسياري از اصول خودشان هم عدول كردند.
آقايان كم?كم به اين نتيجه رسيدند كه كفش قدرت، كفش سيندرلا است و براي رسيدن به اين كفش مي?شود خيلي كارها كرد و اين خيلي كارها را كردند.
من به دوستان اصولگرا توصيه مي?كنم در اين شرايط روحي و رواني كه در آن قرار دارند از تحليل بپرهيزند.
اصولگرايان الان نبايد به دنبال آرامش باشند، بگذارند اين حادثه اذيت?شان كند. اين اذيت شدن زيبا است و مي?تواند آنها را به حركت درآورد. مي?تواند آنها را از اشتباه درآورد و مي?فهمند كه كجا اشتباه كرده?اند.
مردم چه كردند؟
هفتم اسفند ٩٢ يك رخداد بود. اين رخداد تنها بازنده را كيش و مات نمي?كند كه حتي جناح پيروز را هم كيش و مات مي?كند.
مردم در اين انتخابات بر اساس يك موقعيت و در يك لحظه خاص به صورت يك «سوژه جمعي سياسي» عمل كردند كه اين سوژه از خاصيت اكسپرسيونيستي و «خود تاكيد?گر» برخوردار است.
هفتم اسفند يك نوع new social momental يا جريان (جنبش) جديد اجتماعي از زنجيره شدن تمايزها بود.
حماسه هفتم اسفند يك Negative medal point به معناي «نقطه گرهي سلبي» بود. چيزي كه گره مي?زند اما به صورت سلبي گره مي?زند نه به صورت ايجابي.
جامعه در اين انتخابات هوشمندانه آمد تا نشان دهد كه با كارتي كه در دست نيست مي?توان بازي كرد.
مردم در صحنه انتخابات تعدادي سرباز گمنام را بر ژنرال?هاي جريان رقيب ترجيح دادند و با اين رفتار هوشمندانه خواستند نشان دهند كه با سرباز و بدون هيچ فيل و وزيري مي?شود به مصاف گروهي رفت كه به جاي يك وزير چند وزير دارد.
راي مردم نشان داد كه آنها اهداف كم خود را فداي اهداف والاي?شان مي?كنند.
هفت اسفند را مثل فيل مولانا بايد به روشنايي بياوريم و از تمام زوايا بررسي?اش كنيم و ببينيمش. تاكيد مي?كنم كه آن پيام دو دقيقه?اي بسيار موثر بود اما تنها براي مخاطبين.
مردم از قبل هفتم اسفند مي?دانستند كه با عدم مشاركت در انتخابات باعث مي?شوند فردايي ورق بخورد و انسان?هايي مسووليت?ها را به عهده بگيرند كه اينها به هيچ?وجه پذيراي آن اتفاقات و آن افراد به مسووليت رسيده نيستند.
مردم همه معادلات را برهم زدند و با هوشياري تمام يك?بار ديگر آمدند و توليد يك جنبش و جشن كردند.
مردم محيط انتخابات و صحنه راي را تبديل به آگوراي خودشان كردند.
بزرگ?ترين پيام راي مردم اين است كه مردم فرياد زدند و پيام دادند كه ما «سوژه» هستيم.
مردم در صحنه لزوما نمي?توانند راجع به ايده?هاي?شان كتاب بنويسند، نمي?توانند راجع به ايده?هاي?شان سخنراني كنند اما ايده?هاي?شان به مثابه حوادث زمانه تجلي مي?كند.
قدرت در استراتژي است. كم من فئة قليلة غلبت فئة كثيرة يك راهبرد الهي است. همين است كه مي?شود با همين سربازهاي ، ژنرال?هاي جريان مقابل را كيش?و?مات كرد و وزير و فيل شان را گوشه سه كنج قرار داد.
مردم يك صورت سيرت زيبايي شناسي سياسي را در هفتم اسفند خلق كردند و با اين حضور سياست?هاي مرسوم را به حاشيه راندند.
اصلاح?طلبان چه بايد بكنند؟
يك رسالت بزرگ بر دوش كساني گذاشته شده كه در يك شرايط خاص تاريخي بي?آنكه در تحليل و تخمين خودشان هم باشد وارد مجلس شدند.
وظيفه پيروزان در انتخابات، درك موقعيت خودشان است كه در چه شرايطي وارد مجلس شدند. تلاش كنند شخصيتي و تشخصي فراسوي ليست نشان دهند. نشان دهند كه فراسوي ليست هم شخصيت دارند. فراسوي ليست هم كسي هستند و مي?توانند عمل كنند.
ما ١٤ ماه بعد دو انتخابات داريم. يعني همين حالا در آستانه انتخابات هستيم. اين دوستان مي?توانند با كارآمدي، انسجام، نظم و اصول، شادابي و طراوت و خلاقيت?شان دو انتخابات پيش رو را هموار يا ناهموار كنند.
تازه وقت بيداري است. تازه وقت كار است. همه اصلاح?طلبان بايد دست به دست هم دهيم و پشت دوستاني بايستيم كه وارد مجلس شده?اند.
با ورود افراد در ليست?مان همه ما وارد مجلس شده?ايم.
نياز داريم بازي سياسي?مان fair play باشد و از قواعدي و اخلاق پيروي كند. بايد يكديگر و تماميت و ارزش?هاي گفتماني همديگر را با وجود تمايزهايي كه داريم به رسميت بشناسيم و تلاش كنيم كه نسبت به هم اعتماد كنيم و فضايي سرشار از اعتماد را ايجاد كنيم.
ما بايد همواره يك چارچوب و حريمي داشته باشيم كه هركسي نتواند وارد اين حريم شود. حريم اصلاحات حرمتي دارد.
بايد نشان دهيم كه فضاي گفتمان اصلاحات اين نيست كه لزوما ماكرو فيزيك قدرت و ماكرو پولتيك را نشان رفته باشد. نبايد اين تصور به تصوير تبديل شود كه اصلاح?طلبان براي آنكه سهمي از قدرت داشته باشند به هر حشيشي متوسل مي?شوند و با هر كسي ائتلاف مي?كنند و دست مي?دهند.
main stream جريان اصلاح?طلبي ياد گرفته كه انتخاب آگاهانه داشته باشد.
جريان اصلاح?طلبي و مردمي كه پشت ليست اصلاح?طلبي نشسته بودند حركت خودشان را انجام دادند و اميدوارم كه اين دوستان هم حركت خودشان را انجام دهند و نشان دهند كه اصلاح?طلبان اشتباه نكرده?اند.
خيلي واهمه دارم كه آيا اين آمادگي را داريم كه بازي خوبي ارايه كنيم؟
بايد عقبه فكري ساخته شود و برنامه?نويسي كرد تا كل نمايندگان را تمهيد و تدبير كنيم و آنها بتوانند نقش?آفريني خوبي براي مردم و كشور داشته باشند.
بسيار سخت است كه ما به سويي برويم كه با اين راي و اكثريتي كه داريم رياست مجلس و هيات?رييسه مجلس را واگذار به افراد ديگري غير از اصلاح?طلب كنيم.
مردمي كه راي دادند و اصلاح?طلباني كه تمهيد كردند توقع دارند كه رياست مجلس و اكثر كميسيون?هاي مجلس را داشته باشند، نه آنكه فقط عضوي از هيات رييسه باشند و نه اينكه يكي دوتا از كميسيون?هاي مجلس را.
روحاني و احمدي?نژاد چه حسي دارند؟
براي روحاني بي?ترديد شرايط مطلوبي ايجاد شد. مجلس همراه?تر و همگون?تر را براي دولت رقم زد كه خيلي از موانعي كه در فضاي فعلي بر سر راه او و دولتش قرار مي?گرفت، مرتفع خواهد شد.
تصويري كه از احمدي?نژاد دارم تصوير تابلوي موناليزا است. يعني با نتيجه انتخابات هم خندان است و هم گريان.
احمدي?نژاد ديگر در عرصه سياست ايران راهي نخواهد داشت. او از فيلترهاي نظام نخواهد گذشت.
آخرین اخبار
- بدون انگلزدايي اقتصاد، جراحي اقتصادي پزشکيان امکانپذير نيست
- سرکار گذاشته شدن سالمندان توسط شهردار بوشهر
- پروژه راهآهن بوشهر- شيراز؛ وعدهها در دوراهي عمل و انتظار
- آقاي رئيس جمهور، به وعده خود براي رفع فيلترينگ عمل کنيد
- مهدي طارمي، پنجرة معرفي استان بوشهر در اروپا
- وفاقشکني نفتيها عليه مديريت استان بوشهر
- از افول ستاره «رصدخانه مهر» جلوگيري کنيم!
- چالش انتصاب استاندار بومي؛ براي توسعه استان بوشهر!
- به ياد سی سال دوران خوش معلمي
- پرواز با اژهاي، پرواز بدون اژهاي
- کمبود امکانات درماني استان بوشهر، مردم را آواره غربت کرده
- در آستانه دولت جديد، هزار آرزوي بر زمين مانده داريم
- طارمي ميخواهد دِين خود را به فوتبال بوشهر ادا کند
- دموکراسي در تصدي مسئوليت
- جوانان نگرانند که صدايشان شنيده نشود و مطالباتشان ناديده گرفته شود
پربیننده ترین