طراحی سایت
تاريخ انتشار: 31 ارديبهشت 1396 - 06:35

دوازدهمين دوره انتخابات رياست?جمهوري، شايد به?نوعي صحنه «نه» گفتن مردم به افزايش يارانه?هاي نقدي و پوپوليسم پس?پرده آن بود. اين رأي بي?شباهت به «نه»اي كه مردم سوئيس سال گذشته به افزايش رقم يارانه?هاي نقدي گفتند، نبود. جامعه يك?بار دريافت يارانه?هاي نقدي را تجربه كرده بود و...

پاسخ كارشناسان اقتصادي به پرسش «شرق»
چرا روحاني تكرار شد

شرق: دوازدهمين دوره انتخابات رياست?جمهوري، شايد به?نوعي صحنه «نه» گفتن مردم به افزايش يارانه?هاي نقدي و پوپوليسم پس?پرده آن بود. اين رأي بي?شباهت به «نه»اي كه مردم سوئيس سال گذشته به افزايش رقم يارانه?هاي نقدي گفتند، نبود. جامعه يك?بار دريافت يارانه?هاي نقدي را تجربه كرده بود و اين?بار آگاهانه مسير سياست?هاي علمي اقتصادي را برگزيد؛ از همين رهاورد شايد حالا زمان آن باشد كه تيم اقتصادي روحاني نگاه دقيق?تري را براي «هدفمندي» واقعي پرداخت?هاي نقدي در دستور كار قرار دهد. از ديگرسو اين انتخابات نشان داد كه مردم نظريه ٩٦ درصد فقير مقابل چهار درصد غني را قبول ندارند؛ از اين منظر هم آراي عمومي حكايت از گفتن «نه» به پوپوليسم بود؛ اعدادي كه روشن نبود از كجا آمده و چگونه مورد ارزيابي قرار گرفته است؛ اعدادي كه به?جاي همبستگي بيشتر بين مردم، جامعه را به?سوي دوقطبي?شدن پيش مي?برد. «شرق» در گفت?وگو با كارشناسان از آنها خواسته است تا دلايل اقتصادي باخت بزرگ رئيسي به روحاني را بررسي كنند.
مردم فهمیدند ادامه راه با روحانی ممکن است
ابراهیم نکو، نماینده مجلس نهم

حضور تاریخی و مثال?زدنی مردم در این انتخابات پیام?های بی?شماری داشت؛ نخست، مردم بسیار فهمیده??تر و دارای شعور سیاسی بالاتری از آن شده?اند که بشود آنها را با وعده?های دروغین فریب داد. در این انتخابات، برخی از نامزدهای انتخاباتی رقیب آقای روحانی، حرمت?ها را شکستند. تأسف?بار است که برای یک پست و مقام، این?گونه بی?حرمتی به اشخاص و رقبا انجام شود و وعده?های دورغین برای فریب مردم در دستور کار قرار گیرد. در رابطه با شعار ٩٦ و چهار?درصدی آقای قالیباف، مردم پای صندوق?های رأی نشان دادند آن چهاردرصدی?ها، متوجه خود آقای قالیباف است. در واقع آقای قالیباف به مراتب رأی کمتر از چهار درصد را به خود اختصاص می?داد و اگر می?ماند، مردم این را به اثبات می?رساندند. از سویی مردم ثابت کردند شعارهای آقایان قالیباف و رئیسی را در حد عوام?فریبی دانسته و عملی?شدن این شعارها را موجب خسارات سنگینی به شهروندان و خانواده?های خود می?دانند. مردم آمدند و در این انتخابات ثابت کردند مردم ایران بسیار متفاوت از ریاست?جمهوری نهم و دهم شده?اند و خود تحلیلگر هستند و می?دانند چه اقدامات ارزنده و زیربنایی?ای از سوی دولت وقت صورت گرفته است.
از سویی باید توجه داشت نوع تبلیغات کاندیداهای رقیب آقای روحانی، متأسفانه باعث هنجارشکنی?هایی شد که موجب خسارت به شخصیت و جایگاه برخی افراد بود. قراردادن افراد معلوم?الحال و خواننده?های آن?چنانی در کنار یک شخصیت مذهبی که حرمت او برای جامعه واجب است، از سوی مشاوران این نامزد، این آدرس غلط را داد که این?گونه افراد دارای رأی هستند. متأسفانه قراردادن این فرد در کنار کاندیدای خاص، موجب بدبینی از سوی جامعه به برخی شخصیت?های مذهبی شد که نباید اتفاق می?افتاد. دلم برای آقای رئیسی سوخت که چرا برخی برای رأی?آوری او، حتی افرادی را که طرد شده?اند، کنار این شخص قرار می?دهند. به?صراحت می?گویم، مردم نه به خاطر قرارگرفتن کاندیدا در کنار برخی شخصیت?های معلوم?الحال، نه به خاطر وعده??و?وعید?های دورغین یا حرمت?شکنی از سوی رقبای آقای روحانی، به آقای روحانی رأی دادند؛ بلکه از روی بصیرت و آگاهی و از اینکه ادامه مسیر با آقای روحانی ممکن است، به او رأی دادند. مردم به این آگاهی رسیدند که برای ادامه مسیر و اجرای سیاست?های منطبق بر منطق، باید شخصیتی مانند آقای روحانی را انتخاب کنند؛ یعنی ضمن اینکه مردم «نه» بزرگی به افراد با وعده?های دروغین گفتند، از روی آگاهی و واقعیت?های موجود جامعه، در صحنه حضور پیدا کردند. نمی?توان چنین حضوری از جانب مردم را صرفا در تقابل مردم با گروه یا فرد خاص حاضر در صحنه انتخابات، تعبیر کرد؛ بلکه مردم به درجه?ای از شعور سیاسی رسیده?اند که برای ساختن یک جامعه محکم?تر با بنیه?های مهم اقتصادی و سیاسی، باید شخصی مانند روحانی را در شرایط کنونی انتخاب کنند.
احمدی?نژاد هم بود، شکست می?خورد
علی سرزعیم، اقتصاددان

این انتخابات بیش از آنکه باخت آقایان رئیسی و قالیباف باشد، باخت مدل انتخاباتی آقای احمدی?نژاد بود. هنر احمدی?نژاد آن بود که موضوع انتخابات را از حوزه دموکراسی و مباحث مدرنیته یا سنت، بیرون کشید و به بحث فقر و غنا وارد کرد و دوقطبی را در آن عرصه شکل داد. انتخابات در دوره احمدی?نژاد نشان داد او توانسته با وعده?های توزیعی و بازتوزیعی، مردم را با خود همسو کند و انتخابات را ببرد. اصولگرایان در دام پیروزی احمدی?نژاد افتادند؛ آنها تصور کردند چون احمدی?نژاد توانست با آن وعده?ها پیروز شود، آنها هم می?توانند از همان طریق پیروز میدان باشند؛ اما نتیجه انتخابات نشان داد این استراتژی، نمی?تواند استراتژی درستی باشد و جامعه ایران از چند مورد گذر کرده است. دیگر یارانه موضوعی نیست که تعیین?کننده قطعی انتخابات باشد. ?ای?کاش آقای احمدی?نژاد ردصلاحیت نمی?شد و این باخت اصلی را او تجربه می?کرد. اکنون افزایش یارانه? بیشتر نمی?تواند جامعه را به سمت خاصی بکشاند. به عقیده من، این مسئله نکته کلیدی این انتخابات بود؛ البته فکر می?کنم ما نباید مغرور بر این پیروزی شویم و پیام?های درستی را که از سوی منتقدان دولت در تبلیغات انتخاباتی و همین?طور هواداران دولت مطرح شده بود، نادیده بگیریم. از قدیم می?گویند، دشمن درس?های خوبی برای هر فرد دارد. منتقد وقتی نقد می?کند، از?آنجا?که نقاط ضعف را مطرح می?کند، می?تواند به بهبود اوضاع کمک مهمی کند. یکی از نقاط ضعفی که مخالفان آقای روحانی روی آن دست گذاشته بودند، آن بود که ارزش یارانه?ها به دلیل تورم، پایین آمده بود و این مسئله برای افراد فقیری که تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار ندارند، وضعیت آسیب?زایی را ایجاد کرده بود. بنابراین، در عین حال که یارانه عاملی نیست که بتواند نتیجه انتخابات را تعیین کند؛  باید این را هم یاد بگیریم که هدفمندی یارانه?ها باید از سوی دولت دوازدهم، جدی گرفته شود و هرچه سریع?تر یارانه دهک?های برخوردار قطع شده و از دهک?های ضعیف?تر که تنها راه ارتزاق?شان همین یارانه است، بیشتر حمایت شود.  دولت جدید باید یارانه فقرا را افزایش دهد؛ البته این به آن معنا نیست که دولت باید دست به افزایش یارانه کل افراد یارانه?بگیر بزند، زیرا اصولا بودجه دولت کفاف پرداخت این حجم از یارانه را نمی?دهد. خوشبختانه دولت یازدهم، پایگاه اطلاعاتی لازم را در این زمینه فراهم کرده و اکنون می?تواند دست به این عمل بزند. دو سال پیش چنین امکانی برای دولت فراهم نبود؛ اما اکنون چنین بستری برای دولت دوازدهم فراهم است. نکته دیگری که دولت باید به آن توجه کند، به مسئله طرح?های دولت برمی?گردد که هرچند فراهم شده؛ اما هنوز اجرائی نشده است. در تبلیغات مخالفان دولت، به?خوبی روی بحث کارورزی و اشتغال جوانان دست گذاشته شده بود؛ درحالی?که دولت در این راستا اقدام کرده بود. این امر نشان می?دهد جامعه در زمینه اشتغال، مطالبه جدی دارد و باید هرچه زودتر دولت در این زمینه وارد عمل شود. بالابودن سن کابینه هم از سوی منتقدان مطرح شده بود که آقای روحانی قول داده نسبت به نوگرایی و کاهش سن اعضای کابینه اقدام کند. این امری است که طرفداران آقای روحانی هم روی آن اتفاق?نظر دارند. خواست ملی دیگر که بین مردم و منتقدان دولت مشترک است، شفافیت و آزادی بیشتر اطلاعات و جلوگیری از فساد است که باید از سوی دولت جدی?تر پیگیری شود. علاوه بر آنکه در ماجرای ٩٦درصد و چهار?درصدی که از سوی آقای قالیباف به?صورت کپی?برداری شده از آقای احمدی?نژاد مطرح شده بود که حتی اصل آن (احمدی?نژاد) هم برای مردم زیر سؤال رفته، دیگر برای مردم جذابیتی ندارد، چه برسد به نسخه کپی?شده، آن هم ناشیانه?اش که دیگر مورد اعتماد مردم نبود! در مجموع پیام اصلی این انتخابات گذر از پوپولیسم بود و نشان داد انتخابات سال ٩٦، یک اتفاق نبود. کشور یک چرخش تاریخی به سوی عقلانیت در انتخاب?ها را تجربه می?کند که پیام بسیار امیدبخش این انتخابات است.

مردم تفاوت طلا و مس را مي?دانند
سعيد ليلاز،?استاد اقتصاد دانشگاه شهيد بهشتي

اتفاقي كه در دوازدهمين انتخابات رياست?جمهوري افتاد، اين بود كه مردم به تمامي نشان دادند هيچ نكته?اي را از جناح راست باور و قبول ندارند. مي?خواهم بگويم انتخابات دوازدهم رياست?جمهوري، «نه» مردم به «پوپوليسم» بود. «نه» مردم به «بي?اخلاقي» بود. «نه» مردم به «دروغ?گويي» بود؛ چراكه مردم دريافته بودند شعارهاي اين?چنيني پشتوانه?اي ندارد و اين سخنان براي?شان نان و آب نمي?شود. مردم ايران نه حافظه تاريخي ضعيفي دارند و نه بي?سوادند. آنها فرق طلا و مس را تشخيص مي?دهند و با طنابي كه يك بار به چاه رفته?اند، دوباره به چاه نمي?روند. 
اين انتخابات صحنه چند رفتار و كنش سياسي بسيار بسيار زشت و قبيح بود؛ نخست بيانیه مؤتلفه عليه آقاي ميرسليم بود. اين بيانيه نشان داد اينها نه?تنها كار حزبي را متوجه نشده?اند، بلكه خودشان هم به تصميم خودشان احترام نمي?گذارند. مورد ديگر ملاقات آقاي رئيسي با آقاي امير تتلو بود. مي?خواهم بگويم فردي كه خودش را «كمربسته» امام رضا (ع) معرفي مي?كند، اجازه ندارد كه امام رضا را وسط مناقشه سياسي بياورد. مورد سوم قبيح در اين انتخابات، بود؛ اتهام دولت و مدارس به ترويج همجنس?گرايي. اين سطح از بي?اخلاقي براي جمع?كردن رأي، زشت است. مورد آخر و چهارم يارانه ٢٥٠?هزار?توماني بود.
اما مردم به همه اين قباحت?ها «نه» گفتند؛ به دروغ?گويي «نه» گفتند و در يك كلام تكليف جناح راست را كه ادعاي اصولگرايي دارد، روشن كردند. مي?خواهم بگويم رابطه جريان راست با جريان اصولگرايان در اين انتخابات به?كلي قطع شد.
تجربه پوپولیسم در ايران مربوط به قرن پيش نيست كه مردم فراموش كرده باشند؛ اين تجربه چهار سال پيش است و مردم هنوز آن را فراموش نكرده?اند. حتي مي?خواهم بگويم اين مردم هنوز تجربه انقلاب را هم فراموش نكرده?اند. تجربه جنگ را هم به همين ترتيب و اتفاقا از سال ١٣٧٦ شروع به مبارزه با پوپوليسم كرده?اند. جناح راستي كه زماني مي?خواست زنان را برقع پوش كند، امروز با امير تتلو نشست و برخاست مي?كند. اما شايد اين پرسش پيش بيايد كه چرا؟ چرا اينها اين روش از پوپوليسم را در دستور كار قرار دادند؟ بايد توضيح داد كه اينها همه محصول ارتباط كم و تقريبا قطع و گسسته آقايان با مردم است. آنها با واقعيات روز جامعه ايران ارتباطي ندارند. اتفاقا شيوه عوام?فريبي?شان هم از جايگاه زور است. آنها حتي با پوپوليسم هم امنيتي برخورد مي?كنند. درست به دليل بي?سوادي و به?روز نبودن، اينها سعي كردند از شعار ١٢ سال پيش يك پوپوليست واقعي بهره بجويند؛ يعني پرداخت يارانه?هاي نقدي. غافل از اينكه مردم با يك طناب پوسيده دوبار به چاه نمي?روند. اتفاقا اگر آقاي احمدي?نژاد هم كانديدا مي?شد، اصلا سراغ موضوع اقتصاد نمي?رفت؛ او موارد ديگري در سر داشت. تصوير جناح راست از مردم، تصوير ساده?لوحانه?اي است. اتفاقا تيم آقاي رئيسي را هم تيم آقاي احمدي?نژاد اداره مي?كرد كه هيچ ارزشي براي رئيس?جمهوري?شدن او قائل نبود. با?اين?همه به آقاي روحاني هشدار مي?دهم، در سفرهايي كه به استان?هاي مختلف داشته?ام، برايم مسجل شده است كه بزرگ?ترين منشأ نارضايتي مردم، استاندارهايي هستند كه خموده و بي?حوصله?اند؛ اينها هيچ غيرتي براي دولت ندارند. همه چيز برايشان علي?السويه است. آقاي روحاني بايد كابينه?اش را ترميم كند.
نه به تكرار  احمدي?نژاد
هادي حق?شناس، نماينده اسبق مجلس

به نظر مي?رسد، رأي به روحاني از دو منظر قابل تحليل است؛ نخست اينكه اين انتخابات تأييدي بر سياست?هاي اقتصادي چهار سال گذشته بود؛ سياست?هاي مبتني بر تنش?زدايي با دنيا و همچنين اتخاذ سياست?هاي پولي، مالي و ارزي باثبات. از سوي ديگر دولت كه توانسته بود با اتخاذ سياست?هاي راهبردي، اقتصاد ورشكسته سال ١٣٩٢ را به ريل اصلي بازگرداند، دوباره از مردم رأي اعتماد گرفت. به عبارت ساده?تر، كنترل نرخ تورم و رساندن آن به تورم يك?رقمي مورد تأييد شهروندان بود. از سوي ديگر، توجه دولت به صنايع نفت و گاز، خودروسازي، پالايشگاهي، پتروشيمي و دستاورد تراز تجاري مثبت دو ساله گذشته، مورد تأييد مردم قرار گرفت. مردم تأييد كردند كه برجام نه?تنها آثار مثبت سياسي براي اقتصاد داشته است، بلكه بستر مناسبي براي روابط تجاري ايران و جهان برقرار كرد. آنها تأييد كردند كه ناوگان هواپيمايي بايد نوسازي شود، ناوگان كشتي?راني بايد نوسازي شود؛ تكنولوژي جديد وارد بنگاه?هاي اقتصادي شود و در مجموع توجه دولت يازدهم به بخش واقعي اقتصادي را پسنديدند؛ بنابراین يك رويكرد رأي?دهندگان به آقاي روحاني توجه به عملكرد چهار سال گذشته بود.
اما رويكرد دوم رأي?دهندگان سلبي بود؛ يعني مردم تمايل نداشتند كه دولتي برسر كار بيايد كه رفتارهايي همچون رفتارهاي دولت نهم و دهم را داشته باشد. مردم تمايل نداشتند كه بي?مزد و بدون كاركردن، حق دريافت يارانه?هاي سه?برابر را داشته باشند. مردم عوارض مسكن مهر را ديده بودند و نخواستند مسكن مهر ديگري ايجاد شود كه هزينه آن با عنوان تورم از درآمد فقراي جامعه كسر شود. مردم احساس كردند كه مقدسات و به ?طور مشخص خادمان امام هشتم، مي?خواهند از آنها استفاده ابزاري كنند؛ درحالي?كه در سنوات گذشته، از توليت آستان قدس رضوي، هيچ توجه ويژه?اي به وضع فقرا نشده بود. مردم در حالي عملكرد اقتصادي و سياسي دولت يازدهم را تأييد مي?كردند كه مطالبات آنها در سطح مطلوب تأمين نشده بود؛ هرچند اين دليل بر آن نشد كه دست به انتخابي بزنند كه آن انتخاب رفاه شهروندان را در سال ١٤٠٠ نه كمتر از سال ١٣٩٦ بلكه كمتر از ١٣٩٢ كند. مردم پيش?تر شعارِ آوردن پول نفت سر سفره?ها را شنيده و امتحان كرده بودند؛ بنابراین با اين گفته که ما مي?توانيم يا ما منابع داريم، ولي هيچ?گاه منشأ منابع مشخص نشود، مجددا فریب مسكن اجتماعي، يارانه چند برابر و اشتغال شش ميليوني را نخوردند. شايد بتوان در يك جمله، دو ديدگاه را بيان كرد: مردم اين?بار با آگاهي كامل مي?دانستند كه چه مي?خواهند و چه نمي?خواهند. آنچه مي?خواستند اين بود كه رفاه پايدار شود و آنچه نمي?خواستند، مسكن ناپايدار بود. آنچه در اين دوره از مناظره?هاي انتخاباتي مطرح شد استفاده ابزاري از شاخص?هاي اقتصادي بود. پوپوليسم يا «هدف وسيله را توجيه مي?كند»، بارها با مردم مورد آزمايش قرار گرفته شده بود. در سال?هاي ١٣٨٤ تا ١٣٩٢ بارها گفته شد كه بي?كاري ريشه?كن شده و نرخ تورم كنترل شده و وضع مردم مطلوب شده است؛ اما در عمل چنين اتفاقي نيفتاده بود. پوپوليسم يك بار ديگر با همان شعارهاي نان، مسكن، كار و وفور منابع خواست كه اقشار آسيب?پذير را جذب خود كند، ولي در عمل چنين اتفاقي نيفتاد. اين?بار پوپوليسم هم از ابزار ايد?ئولوژيك و هم از ابزار معيشتي بهره جست اما به دليل تجربه نه چندان دور گذشته و آگاهي?هاي مردم و تجربه انتخابات آمريكا و برخي كشورهاي اروپايي، پوپوليسم در ايران به هدف خود نرسيد. ترامپ يك پديده منفي در جهان بود. اطلاعات سياسي افكار عمومي را در جهان افزايش داد كه چگونه سياست?مداران پوپوليسم از نيازهاي مردم سوءاستفاده مي?كنند.


نظرات کاربران
ارسال نظر

نام:

ايميل:

وب سايت:

نظر شما: