آفرينش بانوي دريا در بوشهر                         

 

- دکتر نورالدين اميري عضو هيات علمي دانشکده هنر ومعماري دانشگاه خليج فارس و شهردار پيشين بوشهر

پيشگفتار: از کارکردهاي اصلي المان شهري، زيباسازي شهرها، بالابردن ميزان دلبستگي ساکنين به فضاها و محيط ? هاي شهري است. طراحان و هنرمندان بسياري در کليه نقاط دنيا با پديد ? آوردن انواع المان شهري، زيبايي را به شهر و منطقه خود هديه کرده ? اند. انتخاب نوع المان و محل نصب يکي از موارد بسيار مهم است. المان شهري مانند نام يک شهر يا منطقه است. اين نماد مي ? تواند تداعي ? کننده عرف جامعه، ارزش ? ها و آرمان شهر باشد.

تحقيقات و بررسي هاي انجام شده نشان مي ? دهد که مجسمه ? هاي شهري نه تنها نقش زيباسازي فضاهاي شهري را به عهده دارند بلکه   اگراين نوع المان ? ها با درنظر گرفتن مولفه ? هاي فرهنگي، اجتماعي و نقش بستر که در مجسمه ? هاي محيطي با فرم به صورت يک واحد در هم تنيده هستند، خلق شوند، مي ? توانند وظايف مهم و خطيري هم چون هويت بخشي به فضاهاي شهري، ايجاد تصوير ذهني، انتقال پيام ? هاي ارزشمند و مفاهيم معنوي و همچنين انتقال فرهنگ، تاريخ و... را در جامعه به عهده گيرند.

در اينجا براي اولين بار به چگونگي آفرينش تنديس بانوي دريا در بندر بوشهر پرداخته مي ? شود که از ايده به ساخت منتج شد.

ايده پردازي

تصوير اول

فاصله بوشهر تا عسلويه که گاه مسير به تنهايي مي ? گذشت با خود گفتگوها داشتم.

مرداد 1389 روزي   گرم، جاده ? اي شرجي زده که بندرت خودرويي سکوت جاده را مي ? شکست، ايستگاه ? هاي راديو را يکي يکي وارسي مي ? کنم سرود «اي ايران»   اثر ماندگار استاد روح الله خالقي در حال پخش است. ترکيبي   از شيريني، تلخي-   شادي، غم و اشک و غرور وجودم را فرا مي ? گيرد. ناگهان رهگذري در کسري از ثانيه نظر مرا به خود جلب نمود ولي گويي در ميان صداي بنان، ندايي ديگر آمد، ايران - مرز پرگهر- خاک پاک ميهن - سرچشمه هنر هماني است که کنار جاده ايستاده است.

با فاصله   برمي ? گردم به او سلام مي ? دهم، به   دعا آرزوي تندرستي مي ? کند، گفتگو بي ? واسطه با کلام و با واسطه به   آيينه ماشين شروع مي ? شود، جوياي احوال   فرزندان و همسرش مي ? شوم.

  ناگهان باران اشک بر گونه ? هاي   خشک و چروکيده ? اش جاري مي ? شود.

در ميان صداي   پر از بغض به انگشت اشاره دريا را نشانه مي ? رود، به تفصيل داستان زندگي خود را تعريف مي ? کند که رفت که بيايد و نيامد و سال ? هاست چشم به دريا هستم.

به مقصد که مي ? رسد آرام پياده مي ? شود، با کلي دعا بدرقه ? ام مي ? کند و ذهن مرا با حجمي سنگين از قصه دريا رها مي ? کند.

تصوير دوم

دفتر شهردار بوشهر- مهرماه 1398، غرق در روزمرگي ? ها و مشکلات جور واجور فرصتي پيش مي ? آيد تا به مبلمان شهري بخصوص المان ? ها بينديشم چرا که پس از تجربه موفقيت ? آميز خلق تنديس مرد سنگ درار، بدنبال طرحي از يک زن هستم چرا که ناديده گرفتن زنان در المان ? ها و تنديس ? هاي شهري   محسوس است. زن يا زناني که نماد وفاداري، عشق، ايثار و پايداري باشند. بي ? درنگ صفحه اينستاگرام خود باز و به بحث مي ? گذارم، پس از چند روز پيشنهادات گوناگوني دريافت شد.

آغاز ساخت

پس از چند هفته کلنجار رفتن با پيشنهادات و پيش دانسته ? هاي ذهني خود، ناگهان زني که از جنس دريا   که سال ? ها پيش در کنار جاده بذري در انديشه من کاشته بود روييد. لحظه، لحظه ? اي زيبا توام با هيجاني شيرين بود که جانم بيدار نموده بود. موضوع را با صادق سعيدي هنرمند خلاق   شهرداري بوشهر در ميان گذاشتم. پس از چندي استاد عطا صحرايي، يکي از تنديس ? سازان مطرح کشوري را به من معرفي نمود. پس طرح موضوع با استاد صحرايي و رفت و آمدهاي و گفتگوهاي طولاني، بالاخره درمورد کليات آن به جمع ? بندي رسيديم به اين صورت که:

ارتفاع: 5/3 متر - متريال: فايبر گلاس - روش اجرا: شامل مدلاژ، قالبگيري - مدت زمان اجرا: 3ماه.

با اين توضيح که در اين اثر حس انتظار و اضظراب با هم به تصويرکشيده شود بطوريکه هر دو حس، در دست ? هاي بانو نمايان باشد.

دست راست در مقابل صورت گرفته شود، علاوه بر اين ? که همچون سايباني در مقابل تابش آفتاب عمل مي ? کند در واقع نشانگر انتظار بانو و کاوش او از سوي درياست و دست چپ که در فشردن گوشه ? اي از لباس خود است، نشانگر اضطراب ناشي از دودلي و ترديد در بازگشت زوج خود از درياست.

انتخاب لباس محلي

پس از تکميل تقريبي مباحث فوق، بحث دوم که بحث جدي ? تري بود پوشش شامل تن پوش و پاي پوش بود. در اين بخش نيز پس از بررسي ? هاي لازم در اين خصوص بالاخره   با پژوهشگر لباس الهه غريب ? زاده   بحث و تبادل نظر به عمل آمد و بالاخره   با هماهنگي بين اينجانب و استاد صحرايي و استاد غريب ? زاده کار نوع لباس نيز به پايان رسيد.

در ادامه به توضيحات الهه غريب ? زاده اشاره مي ? گردد:

«چند ماهي از تبليغات گسترده کتاب (تاريخ لباس بوشهر) نگذشته بود که، با توجه   به پاسداشت   لباس ? هاي سنتي   اهالي استان بوشهر   به ? عنوان يکي از مهم ? ترين جاذبه ? هاي فرهنگي منطقه و بازخواني قصه ? هاي فولکلور و عاميانه از پيران اين ديار ، شهردار بوشهر نورالدين اميري، اقدام به ساخت تنديس زن سنتي بوشهر جهت احياي اين مهم   نمودند تا يادآور شوند زحمات اين قشر جان ? باخته براي کسب رزق و روزي در آب ? هاي خروشان خليج ? فارس را.

لذا در نشستي ويژه در دفتر کار شهردار در آذر ماه 1398، به بررسي پژوهشي اين مهم پرداختيم. سپس به مدت سه ماه اتود طراحي لباس مجسمه، و با استفاده از   مستندات و عکس ? هاي زنان اصيل بوشهر بر آن شدم که نهايت دقت و ظرافت در اين اثر حفظ شود.

تنديس زن منتظر (بانوي دريا)، نمادي از لباس سنتي زنان بوشهري، عواطف و نحوه معيشت اکثر مردمان اين خطه مي ? باشد. خوشبختانه در اين تنديس مدل لباس سنتي بانوان   به نحوه ? اي ويژه نمود پيدا کرد؛   پيراهن چين دوره ? اي که ترسيم چين ? هاي لباس بر روي کمر يادآور نفنوف ? ها و دورچين ? هاست، طرح گل ? دار روي پيراهن که برگرفته از پارچه ? هاي وارداتي از کشورهاي اروپايي به ? ويژه انگليس بوده که تا به امروز ما همچنان شاهد استفاده اين نوع پارچه ? ها جهت دوخت پيراهن ? هاي اين دسته از بانوان هستيم.

  تقارن رديف گونه گل ? هاي بر روي پيراهن، نشان از دقت منحصر گونه ? اي است که در نگاه اول همان پارچه مذکور را   به نظر بيننده مي ? آورد.

پوشش سر، «مي نار» يا بهتر بگوييم «مقنا» و چين ? هايي که روي گردن در هنگام بستن قرارگرفته و اطراف سر و گردن را مي ? پوشاند به ? خوبي نمايان شد و در ادامه با چَلاّبه زرين کنار موهاي مجعد مواجه مي ? شويم. مدل شلواري که براي اين مجسمه در نظر گرفته شد ، فِستو بود همراه   تزيينات نقوش مربوطه و لايه ? هاي گلدوزي شده و پوشيدن نشان تعلق و تعهد زن عاشق در دست چپ   به ? دقت پياده شد. جذاب ? ترين بخش مجسمه که همان صورت زن جواني آراسته است که حالت انتظار در پرتره صورت و نگاه نافذ به سمت دريا براي بازگشت مردش از سفر دريايي، با لبخندي اميدوارانه بر لبان و نحوه گرفتن دامن به ? خوبي در آن ، گوياي مکنونات قلبي و عاطفي است. در ارتباط با پاپوش ? هاي مردمان بوشهر ما با انواع مختلفي روبرو بوديم ولي در جوار نوار ساحلي با توجه به روايت اعتمادالسلطنه و همچنان عکس ? هاي برجاي ? مانده از زنان پابرهنه يا نشسته بدون پاپوش، دمپايي ? هاي ساده، كفش (جوتي)، دمپايي چنگکي و نوعي صندل معروف به «كُووش» را در ادوار مختلف شاهد بوديم که ساده ? ترين و پراستفاده ? ترين آن را براي اين مجسمه برگزيديم».        

بالاخره پس   از طي مراحل   فوق و دريافت ديدگاه ? هاي گوناگون تنديس آماده شد فروردين 1399 در محل فعلي (حد فاصل ميدان ريسعلي دلواري و ميدان المپيک بر کرانه خليج پارس) روبروي نصب گرديد.