طراحی سایت
تاريخ انتشار: 14 بهمن 1392 - 09:45
وضعيت روزنامه نگاري در مصاحبه با شمس الواعظين:

وقتی مطبوعات در این کشور آزادند و وقتی بهار مطبوعات در کشور آغاز می?شود، فسادهای مالی کاهش پیدا می?کند و هرگاه مطبوعات به اسارت درمی?آیند و روزنامه?نگاران محدود می?شوند، فساد مالی در کشور افزایش می?یابد./ این امید و تدبیر که شعار دولت روحانی است از هوا نیامده است اما هنوز به زمین نرسیده است. این شعار هنوز بین زمین و هوا مانده است..

 

آرمان - میثم سعادت: طی سال?های 84 تا 92 که اصلاح?طلبان در انزوای رسانه?ای به سر می?بردند، عموما مجالس ختم فعالان سیاسی محلی بود برای یافتن آنها و پرسیدن آخرین تصمیمات، اخبار و تحولات گروهی از زبان این فعالان سیاسی. با این حال این میراث بعد از گذشت نزدیک به هشت ماه از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست?جمهوری همچنان پابرجا باقی مانده است و بسیاری از مدیران و وزیران دولتی را جز در مجالس ختم یا برنامه?های جنبی و سیاسی مشابه نمی?توان پیدا کرد. درباره نقش فراموش شده مطبوعات در تحولات سیاسی ایران با ماءشاا... شمس?الواعظین، از چهره?های مطبوعاتی ایران و سردبیر پرتیراژترین روزنامه?های کشور در سال?های اصلاحات به گفت?وگونشستیم. شمس?الواعظین روزنامه?نگاری است که قاطعانه اعتقاد دارد مطبوعات رکن چهارم دموکراسی هستند و برای ایفای این نقش مهم، تا به حال تلاش? خوبی صورت نگرفته است.


آقای شمس?الواعظین در حال حاضر مطبوعات ایرانی نسبت به دوران ایده?آل خود فاصله زیادی دارند. به نظر شما دلیل این فاصله چیست؟

این مساله دو دلیل دارد. دلیل اول رفتار روزنامه?نگاران در برابر سازمان?های مسئول و یکی رفتار همان ارکان در برابر روزنامه?نگاران است. وقتی روزنامه?نگاری یا به طور کلی رسانه?ها دچار بحران درونی می?شوند، برخی سعی می?کنند حداکثر استفاده را از این بحران ببرند، از این فرصت استفاده کنند و روزنامه?نگاران را در این بحران نگه دارند. چرا که بحران درونی نسبت به بحرانی که از بیرون به مطبوعات تحمیل شود برای آنها هزینه کمتری دارد. در این دوران افراد صاحب قدرت سعی می?کنند با استفاده از ابزاری که در اختیار دارند، اراده خود را در جریان رسانه?ای جاری کنند. در این شرایط روزنامه?نگاران به صورت کارمند درمی?آیند و تابع خواسته?ها و تمایلات آنها می?شوند. بنابراین روزنامه?نگاران به لحاظ اخلاقی و صنفی و معیشتی، اسیر منظومه?ای از رفتارها می?شوند که ناچارند از این رفتارها و از این عملکرد دفاع کنند. این بدنه تشکیل?شده، مثل خبرگزاری وابسته به صداوسیما یا دیگر خبرگزاری?ها و سازمان?های مشابه، بعد از مدتی شروع به مقابله با جریان مستقل مطبوعاتی می?کند که دولتی نیست و با هدف آگاهی بخشی به مطبوعات فعالیت می?کرد. بنابراین بدنه روزنامه?نگاری انسجام خود را از دست می?دهد چون از سوی قسمتی از بدنه رفتارهای همسو دیده نمی?شود و مثلا وقتی سندیکای آنها بسته می?شود افرادی هیچ واکنشی نشان نمی?دهند. حتی در تقابل با هم قرار می?گیرند و وارد روندی می?شوند که معیارهای خود و اهدافی که به خاطر آن وارد مطبوعات شده بودند را به مرور گم می?کنند و این بحران اول در درون منظومه مطبوعات است.


راه?حل خروج از آنچه شما بحران می?نامید چیست؟ چطور می?شود از این وضعیت خارج شد؟

باید در میان خود روزنامه?نگاران اراده?ای باشد که روزنامه?نگاری کاملا مستقل شناخته شود و به عنوان رکن چهارم دموکراسی پذیرفته شود و به جز خود روزنامه?نگاران کسی نتواند برای یک روزنامه?نگار آرمان و هدف مشخص کند. البته این آرمان و هدف در هر کشور تا حدی با هم متفاوت است.


نقش نهادهای مسئول در این میان چیست؟

اینجا بخش دوم مشکل است. اگر پروتکل?ها و قوانین موجود را نگاه کنیدٰ می?بینید که در قانون اساسی ایران و قوانین دیگر آزادی بیان وجود دارد اما بعد از بیان و امکان ایجاد دردسر وجود دارد چون به قوانین دیگری مشروط و مرجوع شده است. شما اگر همه حقوق مطبوعات و رسانه?ها را در قانون مطبوعات نگاه کنید مشاهده خواهید کرد که این قوانین مملو است از اما و اگرها. اما در برابر قوانینی که از حقوق برخی سازمانها دفاع می?کند همه قوانین به صورت مطلق است و هیچ اما و اگری وجود ندارد. بنابراین ما باید یک تغییر ساختاری در قوانین موجود و پروتکل?ها به وجود بیاوریم تا مطبوعات بتوانند به وظایف خود به درستی عمل کنند و رکن چهارم دموکراسی اجرا شود. باید وضعیت مطبوعات به شکلی باشد که وقتی یک وزیر پشت میز کار خود قرار گرفت از تیتر فردای مطبوعات بترسد. به صورت کلی نظارت و پیگیری مطبوعات باید چنان به صورت دقیق و پیوسته و مستمر باشد که هیچ وزیری یا هیچ مسئولی جرات انحراف از مسئولیتی را که در آن قرار دارد به خود ندهد.


مطبوعات مستقل و فراجناحی به هر حال مزیتهای بیشتری نسبت به مطبوعات وابسته به گروه?ها و جریانات دارند. نباید برای آنها مزایایی در نظر گرفته شود؟

شما اگر به تاریخ سیاسی ایران نگاه کنید پاسخ این سوال را خواهید یافت. وقتی مطبوعات در این کشور آزادند و وقتی بهار مطبوعات در کشور آغاز می?شود، فسادهای مالی کاهش پیدا می?کند و هرگاه مطبوعات به اسارت درمی?آیند و روزنامه?نگاران محدود می?شوند، فساد مالی در کشور افزایش می?یابد. یک بار دیگر در مصاحبه?ای گفته بودم که زمانی فساد مالی در این کشور در حالی که فضای مطبوعاتی کشور نسبتا باز بود برابر 123میلیارد تومان شد. اما وقتی فضای مطبوعاتی دیگر مانند قبل نبود، این رقم به سه هزارمیلیاردتومان رسید. بنابراین یک ملازمه?ای وجود دارد بین استقلال مطبوعات و فساد?های اقتصادی در کشور. این به نفع خود کشور هم هست که به جای تشکیل سازمان?های بازرسی و کنترل و امثال اینها که به دنبال کشف فسادهای مالی بروند، به مطبوعات اعتماد بیشتری بکند. همه از مطبوعات می?ترسند و در همه جای دنیا هم وضع اینطور است. لذا باید به تغییر ساختاری در قبال قانون مطبوعات دست بزنیم و محدوده فعالیت مطبوعات را افزایش دهیم که یقینا به نفع دولت و کشور است. باید یک موازنه?ای بین رکن چهارم دموکراسی و سایر قوا برقرار شود در غیر این صورت باید شاهد بسیاری از انحرافات و سوءاستفاده?ها و... باشیم چون ناظری بر آنها وجود ندارد. کدام?یک از پرونده?های اقتصادی با بررسی به نتیجه مطلوب رسیده?اند و باعث شده که این?گونه پرونده?ها کم شود. این عدم تعادل علاوه بر بی?عدالتی بحثی دیگر را نیز نشان می?دهد: ?تا زمانی که مفسدان اقتصادی نسبت به روزنامه?نگاران امنیت بیشتری داشته باشند، نمی?توان در راه مبارزه با مفاسد اقتصادی گام?های بلندی برداشت. «تساهل و تسامح با مطبوعات» یک تجربه ارزشمند بشری است و درست نیست برخلاف برخی ادعاهای بعضی افراد آن را به آموزه?های لیبرالیسم مرتبط کنیم. این محصول غربی و فرآورده?های لیبرالی نیست بلکه این یک نتیجه از سوی دانشمندان و نظریه پردازان بشری است که مطبوعات نتیجه?ای جز ایمن شدن جامعه نخواهد داشت. بنابراین ما به تغییر رفتارها و پروتکل?ها بپردازیم تا وضعیت آزادی مطبوعات در کشور بهبود بیابد.


در این شرایط که به عقیده شما شرایط ایده?آل روزنامه?نگاری است، وضعیت چگونه خواهد شد؟

وقتی این کار انجام شود موازنه?ای بین بدنه سیاسی و اجتماعی کشور بین نهادهای حائل یا نهادهای واسط برقرار می?شود. این نهادهای واسط نهادهایی مثل مطبوعات هستند که از یک?سو با مردم در ارتباط هستند و از طرفی دیگر وقتی وارد سازمان یا نهادی می?شوند اطلاعات اولیه باید در اختیار این افراد قرار بگیرد. در چنین شرایطی وقتی یک روزنامه?نگار به سراغ مدیری یا وزیری می?رود باید به تمام سوالات وی پاسخ بدهد و شما مشاهده می?کنید در غیاب مطبوعات مستقل و آزاد رسوایی?های بزرگی مثل واترگیت اتفاق می?افتد. شیوه?های دموکراتیک پایدارند و کمتر دچار بحران می?شوند؟ چون بین همه نهادها تعادل برقرار شده است. برخی نهادها به قدری بزرگ شده?اند که دیگر کسی از آنها انتقاد نمی?کند و همه فکر می?کنند که آنها همیشه درست عمل می?کنند. مطبوعات در این شرایط راحت نیستند و این احساس به آنها دست می?دهد که تا وقتی آنها بخواهند هستند و وقتی قابل تحمل نباشند مطبوعات نباید باشند. باید همگان این تصور را داشته باشند که اگر به جای روزنامه?نگاران بودند چه خواسته?هایی داشتند؟ در حال حاضر روزنامه?نگاران نه امنیت شغلی دارند نه امنیت صنفی و نه امنیت و... باید دستگاه?های مسئول همانطور که قاطعانه از حقوق خود دفاع می?کند از حقوق روزنامه?نگاران هم دفاع کند.باید به نحوی رفتار شود که مطبوعات بتوانند حس سرزندگی و نشاط را به جامعه منتقل کنند و این سرمایه بزرگی است.


در این چند ماهی که از عمر دولت گذشته است ما شاهد بودیم بسیاری از وزیرانی که پیش از این به عنوان فردی پاسخگو شناخته می?شدند و ارتباط خوبی با رسانه?ها داشتند، هنوز سیستم خوبی برای اطلاع?رسانی دستگاه خود تعریف نکرده?اند و دسترسی به این افراد سخت شده?است. برای این شرایط چه پیشنهادی به این مدیران و به روزنامه?نگاران دارید؟

ببینید دولت را باید تشویق کرد که نهادهای مستقل مطبوعات را حمایت کند و خود را در معرض نقد این مطبوعات قرار دهد. اگر دولت در این مسیر حرکت کند ایمن خواهد شد. مردم به دنبال دولتی می?گردند که در درجه اول پاسخگو باشد و در مرحله بعدی با درایت و تدبیر عمل کند. این امید و تدبیر که شعار دولت روحانی است از هوا نیامده است اما هنوز به زمین نرسیده است. این شعار هنوز بین زمین و هوا مانده است. دولت باید وزیران خود را پاسخگو کند و از آنها بخواهد درهای سازمان خود را در برابر سوالات خبرنگاران باز بگذارند. دولت باید تدبیر و امید را از درون خود آغاز کند. اگر وزیر و مدیری پاسخگو نبود باید مورد عتاب دولت قرار بگیرد و اگر پاسخگو نبود باید جریمه شود. مسئول در هر رده?ای(به صورت مطلق و بدون هیچ بالا و پایینی) باید پاسخگو باشد و اگر در هر رده?ای پاسخگو نبود اعتبار او خدشه?دار خواهد شد. ما اختیاردار بی?مسئولیت در هیچ جای دنیا نداریم و این مساله برای هیچکس قابل قبول نیست.


نظرات کاربران
ارسال نظر

نام:

ايميل:

وب سايت:

نظر شما: