نقش خانواده در  پیشگیری از اعتیاد

( به مناسبت هفته جهانی مبارزه با مواد مخدر)

دکتر عبدالصالح خزائی

بنیادی ترین نهاد جامعه، خانواده است که می تواند در مقابل بسیاری از آسیبهای اجتماعی و فردی مقاومت نشان دهد و در کاهش آسیب ها و انحرافات نقش بسزایی ایفا کند. ره آورد یک خانواده سالم امنیت، آرامش و لذت از زندگی برای اعضای آن می باشد. عدم دسترسی و محروم شدن از حمایت های مناسب خانوادگی افراد را دچار مشکلاتی نظیر احساس عدم امنیت روانی و کاهش اعتماد به نفس می کند و در نهایت برای دستیابی به آرامش روانی به راه حل های نا مناسب مانند مصرف مواد مخدر روی می آورد. 

یافته های تحقیقات حاکی از آنند که نیمی از بزهکاران جامعه ما در خانواده های بی بند و بار زندگی می کرده اند. بی توجهی والدین به تربیت صحیح فرزندان عواقب وخیمی در آینده فرزندان به دنبال خواهد داشت. 

بعضی از والدین باور اشتباهی دارند که اعتیاد به مواد مخدر ویژه افراد خاصی در جامعه است و فرزند آنها از آن مصون، و هیچ وقت معتاد نخواهد شد. این غفلت در خانواده ها امنیت خاطر واهی، چه بسا فرزندان را به سمت اعتیاد بکشاند. بنابراین آگاهی بخشی و شناخت والدین از موضوع اعتیاد و روشهای پیشگیری با در نظر گرفتن موارد ذیل ضرورت دارد.

- مهم ترین عامل در پیشگیری از اعتیاد در فضای خانواده برقراری ارتباط خوب والدین با فرزندان به ویژه در رده سنی نوجوانی می باشد؛ لازمه یک ارتباط خوب، اهمیت دادن به فرزند و گذاشتن وقت برای گفت گو با آنها می باشد. این مهم نباید با توجه به مشغله کاری والدین مورد غفلت قرار گیرد. در یک گفت گوی مناسب فرزند راجع به دیدگاه ها، اهداف، علائق و آرزوها صحبت می کند. در این ارتباط نحوه برخورد با مشکلات و مسائل با فراگیری و بهره مندی از مهارت های زندگی مانند حل مسئله، تصمیم گیری، جرأت مندی، مدیریت هیجانات منفی و مهارت ارتباطی بین فردی با توجه به سن همسالان و تاثیر الگوپذیری از آنها مدنظر  قرار می‌گیرد تا در مواجهه با مشکلات تحت تاثیر فشار همسالان منفی قرار نگرفته و برای حل مشکلات و فرار از تنهایی به سمت مواد مخدر گرایش پیدا نکند.

- لازمه یک ارتباط خوب با فرزندان پاسخ دادن مناسب به کنجکاوی آنها با آموزش صحیح و کمک گرفتن از کارشناسان و مشاوران در این رابطه می باشد، در غیر این صورت به دنبال پاسخ های خود در بیرون از فضای خانواده و گرفتن اطلاعات غلط در همسالان منحرف می شوند.

حواسمان به کنجکاوی فرزندان در فضای مجازی باشد؛ امروزه فضای مجازی در زمینه خرید و فروش و همچنین ترویج مصرف مواد مخدر نقش مهمی دارد. مواد مخدر صنعتی و دارو های  مخدر جدید با رنگ و لعاب وسوسه انگیز و با ترغیب مافیا و سوداگران مرگ و متاسفانه با عنوان این باور اشتباه «که این موادمخدر جدید نسبت به موادمخدر سنتی، اعتیاد آور نیستند» در حال افزایش است. ضروریست خانواده ها با بالا بردن سواد رسانه ای بر عملکرد فرزند شان در فضای مجازی نظارت بیشتری داشته باشند.

- عامل دیگر در سبک فرزند پروری سالم این است که بیشتر تشویق کنیم تا انتقاد؛  همه کودکان جنبه های مثبتی در رفتار هایشان دارند، کافی است که ما به آن توجه کنیم. یادآوری کردن توانایی ها و صفات خوب کودکان به آنها کمک می کند ارزش های خود را بشناسند و اعتماد به نفس بهتری داشته باشند. تاکید بر صفات منفی و نقاط ضعف به صورت تکراری و با لحن سرزنش آمیز نه تنها کمکی نخواهد کرد بلکه فرزندان را از والدین دور خواهد کرد.

-عامل بعدی در گرایش به اعتیاد محدودیت بیش از فرزندان توسط والدین است. همان طور که آزار بیش از اندازه می تواند برای فرزندان مخرب باشد، محدود کردن افراطی نیز همان قدر آن ها را به سمت اعتیاد سوق دهد به صورتی که فرد برای جبران نیاز آزادی خود و اثبات استقلالش در دام اعتیاد می افتد.

- والدین جهت  عضویت بخشی فرزندان در گروه های مذهبی، هنری، ورزشی و مانند آن تلاش نمایند تا از این طریق آن هایی که منزوی،  دارای روحیه ضعیف و افسرده می باشند نقاط مثبت خود را بشناسند و استعداد های خود را شکوفا کنند و همچنین سعی کنند فرزندان  شان را اجتماعی پرورش دهند، به نحوی که فردی با روحیه و شخصیت برون گرا و فعال تربیت شود.