بوعلیِ طبّ؛ سینای موسیقی!

برای یکُم شهریورماه روز پزشک و حضور جاودانه و انسانمندانه ی پروفسور ایرج نبی پور

امیرحسام حق پرست: بوعلی در "قانون" به جوانب درمانی موسیقی پرداخته و با "جوامع علم موسیقی" در "شفا" مبانی و موسیقی شناسی ایرانی را شرح می دهد. 

به نتیجه ی جسمانی و روانی موسیقی برای نوزادان و تعادل در نبض و رابطه ی آن‌ با نغمات و ریتم در موسیقی اشاره می کند: "نبض؛ ضربان متوازن و متناسب موسیقایی دار‌د." نبض با نظم را مختلفِ مرتب و نبض بی نظم را مختلف نامرتب می نامد!

همین موضوع یعنی نبض را تا مرحله ای تبیین می کند و پیش می برد که وزن و ایقاع در موسیقی را از همین منظر تفسیر و ‌تحلیل می کند: «کسی که در موسیقی و نواختن آن سررشته داشته باشد آن را [قواعد گرفتن نبض] آسان‌تر یاد می‌گیرد به ویژه اگر موسیقی و آن صنعت خود را با علم برآورده کند. چنین شخصی اگر در نبض خود دقت کند، می‌تواند این نسبت را در نبض‌گیری درک نماید.

در "جوامع علم موسیقی" موضوعات موسیقی شناسی ایرانی را مورد توجه قرار داده است. دوره ی ابن سینا را دوران موسیقی شناسی اسکولاستیک می نامند. او برای اولین بار به موسیقی شناسی ایرانی می پردازد و از این روی او را بنیاد گذار و پایه گذار مکتبِ موسیقی شناسی اسکولاستیک ایران می نامند.

تکامل مُدشناسی موسیقی ایرانی توسط ابن سینا از جمله مواردی ست که جدای از مباحث فارابی مطرح شده است که هشت مُد را توضیح می دهد که نام چهار مُد عبارتند از: رازی، مستقیمه، اصفهان، سلمکی و...

شیخ الرئیس موسیقی را به سیاق گذشتگان شامل دو بخش نغمه و ایقاع می‌ شناساند. 

در همان دوران اخوان الصفا در رسائل خود به سه نوع تناسب قائل اند: تناسب عددی یا کمی، تناسب کیفی و تناسب موسیقایی که شامل دو نسبت کمی و کیفی هم می‌شود.  اخوان الصفا اگر به نسبت موسیقایی طبیعت قائل اند و درباره آن بحث می‌کنند به این دلیل است که در طبیعت هم نسبت‌های کمی وجود دارد و هم تناسبات کیفی.  موسیقی شامل نغمه و ایقاع است و ما می‌توان در ایقاع نسبت‌های کمی و در نغمه نسبت‌های کیفی را مشاهده کنیم. در واقع موسیقی برآیند نغمه و ایقاع است. شیخ‌الرئیس در همه ی علوم حضور جدی دارد. وقتی وارد مباحث علوم مختلف می‌شود می‌گوید که «اینک مرد کو علم؟» اما وقتی به علم موسیقی می‌رسد، می‌گوید که «اینک علم، کو مرد؟»        (منابع؛م.حجاریان،ب خضرایی)

(هفته نامه نسیم جنوب - سال بیست و چهارم - شماره 970)