طراحی سایت
تاريخ انتشار: 22 مهر 1400 - 14:11

 دکتر حمیداسدپور: سهم بازرگانان بوشهری و بندر بوشهر در صادرات و واردات کالا در این دوره مرتبا در حال کاهش بود. نگاهی به میزان و آمار صادرات و واردات بوشهر در سال 1304 خورشیدی و مقایسه آن با سال 1320 خورشیدی نشان می دهد که بوشهر جایگاه اول خود را به نفع خرمشهر از دست داده و به این ترتیب افول اقتصادی بوشهر رقم خورد (نعمتی نورالدین،1393،131) افول تجاری بوشهر ناشی از علل متعددی بود...

 موانع تاریخی توسعه بوشهر در دوران معاصر(3)  

مهاجرت تجار و بازرگانان از بوشهر 

 دکتر حمیداسدپور

بوشهر در سال 1330قمری دارای سی هزار نفر جمعیت بود. 
درسال 1300 خورشیدی جمعیت بوشهر25000 نفر برآورد شده و در سال 1320 خورشیدی جمعیت شهر به حدود 15000 نفر کاهش یافته بود و روند مهاجرت به خصوص مهاجرت تجار از آنشدت گرفته بود. (پدیدار مجتبی،1393،253) البته در یک دوره کوتاهی در حد فاصله سال های پس از مشروعیت تا وقوع جنگ جهنی اول تجارت در بوشهر تا حدی احیا شد.(سعیدی نیا حبیب الله،1389،183) ولی دوباره بازرگانی دچار رکود شد و مهاجرت بازرگانان از بوشهر بعد از جنگ جهانی اول تشدید شد. در عصر رضاشاه علیرغم برخی سیاستها و اقدامات اداری و اقتصادی بوشهر همچنان دچار رکود شد و تضعیف اقتصاد آن شدت گرفت. نکته مهم درباره اقتصاد و تجارت بوشهر در دوره رضاشاه این است که تفکیک درآمدهای دولت مرکزی ایران از گمرک و بندر بوشهر از درآمدها و وضع معیشت تجار و کسبه بوشهر است. توضیح این که بر طبق آمارهای موجود در عصر پهلوی اول تحت تاثیر اقداماتی هم چون تصویب و اجرای قانون انحصار تجارت ، قانون مبارزه با قاچاق و نیز اصلاح ساختار گمرک ، درآمدهای دولت مرکزی در بندر بوشهر افزایش یافت (تقوایی شیوا،1393) ولی وضع معیشت بازرگانان روی به تنزل گذاشت. البته باید تاکید کرد که این اطلاعات و آمارها یکسویه بوده و گمراه کننده هستند زیرا این آمار تنها درآمدهای دولت را نشان می دهند و بیانگر شرایط تجاری و وضعیت بازرگانان بوشهر نمی باشد.
سهم بازرگانان بوشهری و بندر بوشهر در صادرات و واردات کالا در این دوره مرتبا در حال کاهش بود. نگاهی به میزان و آمار صادرات و واردات بوشهر در سال 1304 خورشیدی و مقایسه آن با سال 1320 خورشیدی نشان می دهد که بوشهر جایگاه اول خود را به نفع خرمشهر از دست داده و به این ترتیب افول اقتصادی بوشهر رقم خورد (نعمتی نورالدین،1393،131) افول تجاری بوشهر ناشی از علل متعددی بود که در ادامه بدان ها خواهیم پرداخت اما نتیجه فوری آن همانا خروج بازرگانان و صاحبان سرمایه از بوشهر بود. نگاهی به اسامی و تنوع تجار بوشهر در سال 1300 خورشیدی و مقایسه ان با اسامی و تنوع بازرگانان بوشهری در سال 1320 خورشیدی نشان از تغییرات عمده و اساسی می دهد. طبق اسناد و گزارش های اتاق بازرگانی بوشهر جلد اول که در سال 1393 منتشر شده ، تجار بوشهر تحت فشارهای شدید قرار داشته و مرتبا مرتب نارضایتی خود را ازشرایط تجاری بوشهر اعلام کرده و خواهان حل مشکلات و موانع کار خود شده اند. 
برطبق گزارش های متعدد و پیوسته ای که توسط اتاق بازرگانی بوشهر در سالهای گوناگون به خصوص بعد از سال 1310 خورشیدی به تهران ارسال شده، مهاجرت تجار از بوشهر در این سالها شدت گرفته و اکثر این تجار مهاجر بوشهر را به مقصدهایی همچون خوزستان، شیراز، اصفهان، تهران،کویت، بحرین و هند ترک کرده اند (پدیدار مجتبی ،1393،114). با خروج و مهاجرت تجاربزرگ و صاحبان سرمایه از بوشهر که روند آن از جنگ جهانی اول آغاز شده و در دو دهه نخستین قرن جاری خورشیدی شدت یافته بود جامعه تجاری بوشهر رو به ضعف و افول نهاد. اهمیت جامعه تجاری بوشهر فقط محدود به کارکرد تجاری و اقتصادی آن نبود بلکه این جامعه بانفوذ و تعیین کننده در ابعاد گوناگون حیات اجتماعی بوشهر تاثیرگذار بود و تضعیف و اضمحلال آن به تضعیف حیات اجتماعی در این شهر منجر می شد.
تجار بوشهر و در راس آنان تجار برجسته ای هم چون محمد مهدی ملک التجار، معین التجار و خاندان های مشهوری هم چون خاندان های دهدشتی،کازرونی، هفته و شیرازی (دشتی رضا،1380،165) از ارکان اقتصاد و اجتماع بوشهر بشمار می رفتند.آن ها در امور سیاسی شهر نقش مهمی داشتند. اتحاد و یا اختلاف آن ها با حاکم شهر می توانست زمینه های رشد و یا سقوط حاکم را فراهم کند. (همان66) در برخی مواقع تجار بوشهر منبع مهمی برای تامین نیازهای مالی حکومت محلی بوشهر و از جمله نماینده سیاسی و نظامی دولت مرکزی به شمار می رفتند(همان176). هم چنین تجار بوشهر نیازهای مالی مردم و عادی را نیز از طریق وام دادن و قرض دادن و اخذ بهره تامین میکردند(همان 206). هم چنین برخی از تجار دارای چنان نفوذ و قدرتی بودند که می توانستند همانند قوه قضاییه به حبس و زندانی کردن افراد مجرم و یا آزاد کردن آن ها بپردازند.(موحد جمیل،1384،72)  برخی از تجار بوشهر از چنان شهرت و ثروتی برخودار بودند که از طرف تجار تهران به عنوان نماینده تهران در اولین دوره مجلس شورای ملی انتخاب شدند، معین التجار که وی را سلطان اقتصاد جنوب ایران می خواندند و درسال 1900 میلادی صاحب یک میلیون تومان ثروت بود(عیسوی چاراز1369،64)  به عنوان نماینده تجار وارد مجلس شورای ملی اول شد (دشتی رضا،184) برخی از تجار بوشهر سهامدار کارخانه های مهم پارچه بافی در بریتانیا و منچستر بودند.
تجار بوشهر روابط نزدیک و تعیین کننده ای هم با علما و روحانیون داشتند. این روابط مستحکم و مستمر در وقایع و رویدادهای مهمی همچون حمایت از حقوق تجار و اعتراض به رفتار ماموران گمرک با تجار و یا در هنگامه دفاع از میهن و مبارزه با اجنبی بسیار نزدیکتر و موثرتر بود. (فراشبندی علیمراد،1365،44) حوزه دیگری که بازرگانان بوشهری در آن مشارکت داشته و به مسیولیت اجتماعی خود عمل می کردند همانا مشارکت در امور عام المنفعه وخدمات عمومی بود. به طور مثال مشارکت تجار بوشهر در تاسیس مدرسه سعادت مظفری در بوشهر(دشتی احمد،1387،87) و یا وقف اراضی و کمک به ساخت مساجد و تکایا و آب انبارها و کمک به مستمندان (کبابی همان ص21 الی 27) و غیره بود. علاوه برآن تجار بوشهری مورد اعتماد مردم بودند و مردم اسناد ملکی، سکه های طلا و یا اشیا با قیمت خود را نزد تجار به امانت می گذاشتند.
(هفته نامه نسیم جنوب - سال بیست و چهارم - شماره 972)
برچسب ها:
#نسیم_جنوب , بوشهر

نظرات کاربران
هنوز نظري براي اين مطلب ارسال نشده.
ارسال نظر

نام:

ايميل:

وب سايت:

نظر شما:

آخرین اخبار

پربیننده ترین