خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - سعید رضایی: زندگی مردم استان بوشهر با نخل و دریا گره خورده است و بسیاری از صنایع دستی این استان نیز به همین دو مورد مربوط می‌شود که از جمله می‌توان به صنایع دستی ساخته شده با موجودات دریایی و یا صنایع دستی ساخته شده از شاخ و برگ نخل اشاره کرد.

مردم استان بوشهر همواره در کنار صید و صیادی و همچنین کشاورزی خود نیم‌نگاهی نیز به دیگر مشاغل مرتبط داشته‌اند و ساحل‌نشینان به ساخت مصنوعات دریایی مشغول شده و کشاورزان نیز مصنوعاتی از شاخ و برگ نخیلات خود می‌ساخته‌اند.

البته حصیر‌بافی، گلیم‌بافی و گبه‌بافی و عبابافی و . . . نیز از دیگر صنایع استان بوشهر است که دارای جایگاه ویژه‌ای در سطح کشور است.

صنایع دستی مرتبط با دریا

ساخت کالاهایی همچون جعبه‌های مختلف، عروسک‌ها و موجودات با استفاده از صدف یکی از صنایع دستی در استان بوشهر است ولی به نسبت سواحل طولانی استان و وفور صدف و گوشواره‌های متنوع دریائی کالاهای جذاب و زیبای صدفی در استان رشد لازم را پیدا نکرده است.

وجود صدف‌های بسیار زیاد در کنار سواحل استان باعث شده است تا صنایع متنوعی با استفاده از این صدف‌ها ساخته شود که بخشی از آن نیز صادر می‌شود.

خشک‌کردن موجودات دریایی از دیگر صنایع دستی مرتبط با دریا است.

گرگور بافی

گرگور یکی از وسایل صید ماهی و وسیله‌ای معمول و مشهور در سطح استان بوشهر برای صید است كه اين نوع وسيله صيد از قفسه سيمى كه توسط گرگور بافان بوشهرى بافته مى‏‌شود تشكيل شده است.

گرگور با سیم فلزی گالوانیزه و به شکل یک نیم کره بافته می شود. محل ورودی آن قیف مانند است که دهانه آن گشاد و انتهای آن تنگتر است و ماهی به‌صورت زنده و بدون آسیب صید می‌شود.

این حرفه بافندگی توسط مردان صورت می پذیرد و در سواحل طولانی استان مورد استفاده قرار می گیرد و می تواند اشتغال قابل توجهی را ایجاد کند. شهرستان‌های دیلم، بوشهر، گناوه، ‌دیر و کنگان از مراکز تولید گرگور هستند.

ساخت مصنوعات دستی با شاخ و برگ نخل

بخش زیادی از مردم استان بوشهر از طریق نخل‌ها امرار معاش می‌کنند و علاوه بر تولید خرما، در ساخت مصنوعاتی از شاخ و برگ درخت نخل نیز دستی دارند.

شاخه‌های متعددی از درخت خرما جدا می‌شود که مواد اولیه بسیار خوبی برای ساخت صنایع دستی همچون انواع سبد، حصیر، بادبزن، کپر(چادر)، انواع جعبه و ... محسوب می‌شود.

حصیربافی

حصیربافی در استان بوشهر به‌دلیل فراوانی برگ و الیاف درخت خرما و گیاهان خودرو در مناطق باتلاقی و شوره زار از دیرباز رایج بوده است و تقریباً اکثر روستائیان به‌ویژه مردان در دوران فراغت از فعالیت های کشاورزی به آن اشتغال می ورزند.

فراوانی مواد اولیه مورد نیاز و کاربرد گسترده محصولات حصیری موجب افزایش بازدهی اقتصادی این حرفه و عمومیت آن بوده است.

مهم ترین محصول حصیری استان بوشهر که هم از نظر اقتصادی خود مصرفی دارای اهمیت ویژه ای بود و هم در گذشته در ممالک عربی بازار مناسبی داشت نوعی فرش حصیری بنام (تک) است که معمولآً با ۸ ساعت کار یک بافنده ماهر در ابعاد ۲۰۰×۲۰۰ سانتی متر بافته می‌شود و بهترین وسیله برای پوشش سقف کپرهای روستائی است.

سایر محصولات حصیری که در روستاهای استان بوشهر تولید می شوند عبارتند از تویزه یا جانانی، مخرف که نوعی زنبیل کوچک است، بادبزن، کلاه حصیری تلی که ظرف مناسبی برای نگهداری حبوبات و غلات است، زیر داغی، کپو، چاکان که سبد جمع آوری خرما و یا کپه ترازو است.

شهرستان‌های گناوه، ‌دشتی، دشتستان و کنگان مراکز مهم تولید حصیر در استان بوشهر هستند.

گبه بافى و گلیم‌بافی

گبه نوعی قالی با پودهای تقریباً ضخیم و دراز است که غالباً با مواد اولیه خودرنگ در طرح‌های بدیع و سنتی و بر روی دارهای قالیبافی افقی و به شیوه قالی بافته می شود.

گبه برجسته‌ترین صنعت دستی و خانگی این استان است که تقریباً در اکثر نقاط روستائی و حتی در بعضی مناطق شهری رایج بوده و شغل اول یا حرفه دوم تعداد زیادی از خانواده ها محسوب می شود. زمینه گبه‌های بافت مناطق مختلف بوشهر تقریباً دارای رنگ‌هایی نظیر سفید، شیری، و قهوه ای است و نقوش به رنگ‌های مشکی و حنایی و قرمز … است.

گبه‌بافان برای ایجاد نقوش بر روی فرآورده‌های خود در حین بافت از نقشه استفاده نمی‌کنند بلکه اکثراً به‌طور ذهنی به این کار می‌پردازند و بیشتر بافندگان یک یا چند طرح را در ذهن داشته و در بافت آن دارای مهارت هستند. در مجموع می‌توان گفت وجه مشترک تمامی گبه‌های تولیدی در استان به گونه‌ای نقش پردازی سنتی است که طی قرن‌ها پرورش یافته و از نوعی ارزش هنری ویژه برخوردار است.

مواد اولیه استفاده در بافت گبه های سنتی غالباً از دامداران ساکن در همان مناطق خریداری و تهیه می‌شود که پس از شستشو و در بعضی موارد با رنگرزی گیاهی در محل آماده می‌شود.

در حال حاضر بیشتر مواد اولیه مورد نیاز بافندگان توسط پیله وران و تجار از سایر مناطق کشور تهیه می‌شود که با رنگ‌های گیاهی رنگ‌رزی شده‌اند.

گبه‏‌هاى بافت اين منطقه اكثرا داراى ابعاد یک در دو متر است و براى بافت هر تخته آن همكارى يك ماهه دو بافنده با روزى شش ساعت كار الزامى است.

گلیم بافی

گلیم بعد از گبه شاخص‌ترین صنعت دستی و خانگی استان بوشهر است که توسط زنان و دختران خانه دار در مناطق روستائی و بیشتر در اوقات فراغت از کارهای کشاورزی و خانگی بافته می‌شود؛ گلیم بوشهر با نقوش متنوع و هندسی دارای رنگ‌های بسیار زیبا و شاد است و از نظر اصالت هنری قابل تامل است.

گلیم بافان هم برای بافت از دارهای افقی استفاده می کنند و برای ایجاد نقوش بر روی فرآورده های تولیدی خود در حین بافت از نقشه استفاده نمی کنند و تماماً به‌طور ذهنی به این کار می‌پردازند و تمامی بافندگان یک یا چند طرح خاص را در ذهن داشته و در بافت آن دارای مهارت هستند.

مواد اولیه بافت گلیم هم توسط تجار و پیله وران تهیه می‌شود که نوع رنگ‌رزی آن به شیوه سنتی و یا گیاهی بوده در بافت مورد استفاده قرار می گیرد.

روستاهای طسوج، سرمک، حناشور، اژدرخواب، ممریز، سنا، درویشی، شنبه، چاهگاه و بن بید از توابع شهرستان دشتی، روستاهای تشان، دره بان، اسلام آباد، ریز، قلعه باغ از توابع شهرستان کنگان و روستاهای تلخ آباد، آبگرم، خیرک و شکرک از توابع شهرستان دشتستان از مراکز مهم تولید گلیم در استان بوشهر هستند.

قالی بافی

در نقاط مختلف استان بوشهر فرش بافی توسط روستائیان بومی و عشایر ساکن در مناطق مختلف صورت می‌گیرد که غالباً دارای نقشه‌ها و طرح‌های هندسی است و بر روی دارهای افقی به صورت ترک بافی بافته می شود.

قالی و قالیچه‌های بوشهر که توسط عشایر ساکن در مناطق روستائی بافته می شود دارای ابعاد کوچک و طرح و نقشه های قالی عشایر استان فارس است که به‌صورت ذهنی و در کارگاه‌های کوچک خانگی بافته می شود.

منطقه تنگ ارم در شهرستان دشتستان از مهم‌ترین مراکز قالیبافی در استان بوشهر محسوب می‌شود که امروزه به دلیل رونق گبه بافی و درآمد بیشتری که از این محل عاید می‌شود غالباً به تولید گبه های ساده و رنگی صادراتی که به سفارش بـخش خصوصی تولیـد می‌شود می پردازند.

شهر بوشهر، روستاهای شول و محمد صالحی از توابع شهرستان گناوه، روستاهای تنگ ارم، ‌رود فاریاب، دهرود علیا و سفلی و بوشکان از توابع شهرستان دشتستان و روستاهای شهرستان دشتی، مراکز مهم تولید قالی در استان بوشهر هستند.

سفالگرى

به دليل اهميت حياتى آب در منطقه بوشهر، ساخت وسايلى كه بتواند نقشى در خنك كردن و خنك نگاهداشتن آب داشته باشد از گذشته‏هاى دور مرسوم بوده است.

بيشتر فعاليت‌هاى سفال‌گرى اين استان در بندر كنگان، پيرامون اهرم و شهرستان‌هاى برازجان است و توليدات آنها را عمدتا ساخت كوزه آب، كوزه قليان، سرقليان، پستو، كشك ساب و حب (سبوى كلان) تشكيل مى‌‏دهد.

عبابافی

از جمله محصولات صنایع دستی منحصر به‌فرد استان بوشهر نوعی عباست که با پشم و کرک شتر به شیوه سنتی تولید می‌شود و به دلیل دوام و ثبات رنگ و مرغوبیت جنس آن از بهترین نوع تولیدی آن محسوب می‌شود.

شیوه تولید عبا به این ترتیب است که ابتدا مقدار ۲ الی ۳ کیلوگرم پشم که معمولاً از ۲ شتر یک‌ساله به‌دست می آید تهیه می ‌شود و سپس مو و کرک‌های زبر و خشن آن جدا می شود و پشم لطیف باقیمانده جدا شده و قسمت‌های نامرغوب و بدرنگ آن جدا می‌شود.

بافت عبا بر روی دستگاه چوبی بسیار سنتی و قدیمی صورت می گیرد که شامل ۲ تکه چوب افقی و عمودی و تعدادی چرخ و شانه چوبی است که قسمت انتهای آن در گودالی قرار می گیرد تا بافنده ضمن نشستن با دست و پاهای خود اقدام به بافت کند.

روستاهای کردوان علیا و سفلی از توابع شهرستان دشتی مهمترین مرک تولید عبا در استان بوشهر است.

نمد مالى

نمدمالی از سنتى‌‏ترين توليدات منطقه بوشهر است و از جمله محصولاتى است كه به دليل سبكى وزن و نم‌گير بودنش مورد توجه خاص عشاير است.

سوزن دوزى

سوزن دوزى اغلب در روستاهاى تابع شهرستان جم انجام مى‏‌گيرد. طرح‌هاى محلى و اصيل از ساده‌‏ترين طرح‌هاى هندسى در اين كار مورد استفاده قرار مى‌‏گيرد.

محصولات تهيه شده از راه سوزن دوزى عبارت است از كيسه توتون، رو قورى، در قندانى، زير بشقابى و روميزى كه در تهيه آنها علاوه بر سوزن دوزى معمولاً از تكه دوزى نيز استفاده مى‏‌شود.

دلوچه سازى

دلوچه مخزن مخروطى آب است كه از پوست حيوانات ساخته مى‏شود و به وسيله سه پايه بر روى زمين مستقر مى‏‌شود. دلوچه آب را خنك و گوارا مى‏‌كند.

مصرف كنندگان عمده دلوچه ايلات و عشاير و روستاييان هستند. اين صنعت بيشتر در برازجان رواج دارد.

گيوه دوزى

گیوه دوزی از صنايع دستى قديم مردم برازجان است كه معمولاً در هنگام گرمى هوا از آن استفاده مى‌‏شود.