جامعه سودده و زلزله ? هاي اجتماعي

نسیم جنوب - عبدالخالق ماجدي

در جريان اعتراضات اخير مردم فرانسه، در يکي از تصاوير دختري را مي ? بينيم که در جريان غارت فروشگاه زارا با در دست داشتن چندين لباس خوشحال از مغازه بيرون مي ? آيد.

در همين راستا بين هواداران احزاب چپ و راست مجادلات مفصلي در جريان است. چپ ? ها اين اعتراضات را طغيان طردشدگان و تهيدستان مي ? دانند که زير فشار سياست ? هاي اقتصادي نظام   ليبرال سرمايه ? داري در حال نابودي ? اند و از طرف ديگر راست ? ها هم در اعتراض به غارت فروشگاه ? ها، اين اقدامات را به کنايه «خريد سوسياليستي» مي ? نامند .

از نظر اقتصادي، فرانسه با سرانه درآمدي تقريبي 46 هزار دلار، ضريب جيني30 و شاخص بالاي توسعه انساني (0.901) هفتمين اقتصاد بزرگ جهان و از نظر برابري قدرت خريد رتبه نهم جهان است. به نظر مي ? رسد که تصوير غارت فروشگاه زارا با داده ? هاي جداول و آمار و ارقام اقتصا دي همخواني ندارد.

پوزيتيويسم/علم گرايي/اثبات گرايي خودش را پايان تاريخ اعلام کرد يعني اينکه با علم و اندازه ? گيري و جدول و نمودار رشد مي ? شود تمام زندگي بشري را توضيح داد ولي متخصصان علوم انساني هشدار دادند که انسان تماما قابل تقليل به عدد و رقم نيست و انسان سياليت خاص خودش را دارد و بخشي از رفتار او قابل پيش بيني و اندازه گيري نيست.

چند روز پيش در مجمع ساليانه دو شرکت زيرمجموعه يکي از هلدينگ ? هاي بزرگ انرژي کشور شرکت داشتم. عملکرد مالي سال 1401 يکي از شرکتها منفي 50 درصد و ديگري مثبت 50 درصد بود.طبعا تقريبا ت مام وقت جلسه مجمع صرف شرکت زيان ? ده شد. مالکيت شرکت زيان ? ده در دهه هشتاد از دولت به هلدينگي که غيردولتي است واگذار شده بود. دو سال قبل مديرعاملي جوان و متخصص مسئوليت دوشرکت را پذيرفته و عملکرد مالي شرکت زيان ده که در سال 1400 منفي 80 درصد بود در يک رشد قابل ملاحظه به منفي 50 درصد در سال 1401 رسانده بود. جالب اين است که دو شرکت ظرفيت توليد يکساني دارند ولي نيروي انساني شرکت زيان ? ده دو برابر شرکت سودده و توليد واقعي ? اش يک چهارم شرکت سودده بود.

يکي از اعضا مجمع با تخصص مالي جلسه را به سمت تعطيلي شرکت زيان ? ده بر د و يکي از اعضاء هيات مديره شرکت هم که اتفاقا متخصص مالي بود با تعطيلي شرکت زيان ? ده موافق بود چون معتقد بود بنگاه اقتصادي بايد سود بدهد. درست مي ? گفتند ولي واقعياتي وجود داشت که گفته نمي ? شدند. جاي سکوت نبود و مي ? بايست در نقطه ? اي درستي از تاريخ مي ? ايستاديم!

علم اقتصاد درست مي ? گفت ولي هزاران قصه تلخ و شيرين در دل آن اعداد و جداول و نمودارها بودند. علم اقتصاد و مالي قصه خودش را روايت مي ? کند و همه ماجرا را نمي ? تواند روايت کند چون زبان مخصوص خودش را دارد ولي انسان به زبان روان شناسي و زبان جامعه شناسي و زبان تاري خي هم نياز دارد. يکي از اعضاء هيات مديره در تاييد صحبت ? هاي من گفت که بله موضوع 240 خانواده حداقل چهارنفره در يکي از محرومترين نقاط جنوبي کشور است. عرض کردم هنوز هم داريم اشتباه مي ? کنيم چونکه عدد 240 نفر را در عدد 4 ضرب مي کنيم و حاصل آن هم يک عدد است. عدد و جدول و ماشين و تکنولوژي ضمن نقش بسيار ويژه ? اي که دارند نبايد به «نسان» جفا کنند چون که قرار بود همه آن ? ها به انسان خدمت کنند و حال آدمي به شود.

فاميل سالاري و اندک سالاري و تصميم ? هاي اشتباه و کارهاي غيرعقلاني که در طول تاريخ فعاليت آن شرکت انجام شده بود چيزهايي بودند که گفته نمي ? شدند هرچند که هرسال خودشان را طي همين اعداد و ارقام نشان ميدادند ولي قرار نبود که ما با همين اعداد و تقليل انسان به اعداد اقتصادي محض، زندگي انسان را تيره و تارتر کنيم.

راه حل موضوع دستکاري در اعداد و آمار نبود. راه حل موضوع تعطيل ي شرکت و انتقال اين نيروها به شرکت سودده هم نبود. اندک سالاري، رفيق سالاري، قوم گرايي و عدم شفافيت مثل موريانه ساختمان سازمان/شرکت/جامعه را از درون متلاشي مي ? کند. نقطه درست تاريخ همانجايي و همان کاري بود که مديرعامل جوان در حال انجامش بود: شايسته سالاري، آ موزش کارکنان و شفافيت. نقطه روشن و درخشان تاريخ همان جا و همان کاري بود که «آمارتياسن» در هند کرد: با آموزش و تمرکز بروي انسان بويژه زنان آمارهاي اقتصادي را بهبود بخشيد. بهره وري و بازدهي بعنوان پارامترهاي اقتصادي بدون توجه به جامعه شناسي و روان شناسي و تا ريخ هر سازمان و يا جامعه قابل ارتقاء نيستند.

اگر به تصوير غارت فروشگاه ? هاي فرانسه يا هر نقطه ? اي در دنيا برگرديم و فرد را به عنوان سوژه در نظر بگيريم و فقط بر روي کنش او تمرکز کنيم قطعا دچار خطا مي شويم. فرد و جامعه توامان ساخته مي ? شوند و اگر در اتخاذ تصميم ات و سياست ها به روان شناسي اجتماعي (بعنوان معدل فرد و جامعه/سازمان/شرکت) توجه نشود اين اتفاقات بارها و بارها تکرار خواهد شد. مي ? بايست توامان به روان فرد و روان جامعه توجه کرد. همه مي ? دانيم که شهر آرماني و اوتوپيايي تخيل ذهن انسان به عنوان يک فرد است ولي ه مين آرمان ? هاي ذهني فردي به جامعه خيلي خدمت کرده و متقابلا فرد هم از جامعه ياد مي ? گيرد. با استقرار و اجراي حاکميت قانون، شايسته سالاري و شفافيت به عنوان آفاق دست يافتني مي ? توان يک جامعه خوب ساخت.جامعه/شرکت/سازمان داده نمي ? شوند بلکه ساخته مي ? شوند. وقتي سقراط زندگي آرماني و جامعه آرماني را توصيف مي ? کرد يکي از شاگردهايش مي گويد که من باور ندارم چنان شهر خداپسندانه ? اي در هيچ نقطه از جهان وجود داشته باشد. سقراط پاسخ مي دهد: «مهم نيست چنان شهري وجود داشته باشد يا نه. مهم اين است که آدم خردمند به راه و روش ? هاي آن ش هر زندگي کند. به حرف و نظر ديگران کاري نداشته باشد و زندگي خود را در انطباق با قواعد و مقررات آن شهر سروسامان بدهد».

شرکت/سازمان/جامعه اي سودده است که توامان به نفسيات دروني و آفاق بيروني توجه مي شود. شايسته سالاري، تدوين و اجراي قانون و شفافيت بعنوان آفاق نظري و متافيزيکي، عواملي هستند که به فيزيک/ماده/روان/سود فرد و شرکت و سازمان و جامعه همزمان خدمت مي ? کنند. جامعه ? اي سودده است که ذهنيات و عينيات آن بهم نزديک هستند و يک رابطه ديالکتيک   و چرخه اي باهم دارند و همديگر را تصحيح و يا تضعيف مي کنند. حقيقت و واقع يت در کنار هم ساخته مي شوند.

در پارادايم جهان مدرن که ذيل رابطه دولت- ملت فهميده مي شود هرچه ذهنيات ديوان سالاران و قانون گذاران و نخبگان به عينيات و واقعيت ? هاي کف جامعه نزديک ? تر باشد به نظر ميرسد تعارضات سقف و کف کمتر و ساختمان جامعه از پايداري بيشتري برخ وردار خواهد بود و کمتر شاهد زلزله ? هاي اجتماعي خواهيم بود.

(هفته نامه نسیم جنوب – سال بیست و ششم، شماره 1048)