خلیج‌فارس در چهارراه حوادث خاورمیانه

روز ۱۰ اردیبهشت در ایران روز ملی خلیج‌فارس نامگذاری شده که سالروز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز و خلیج‌فارس است، در ادامه یادداشت "گالیا حق پرست"، کارشناس میراث فرهنگی را درباره این میراث کهن می خوانید:

«خلیج‌فارس پیوند دیرینه‌ای با هویت ایرانی، قلمرو سرزمینی و تاریخ و فرهنگ ایران دارد. از همان بدو شکل‌گیری نخستین حاکمیت‌های سیاسی در فلات مرکزی ایران خلیج‌فارس نقشی حیاتی و تاثیرگذار در معادلات اقتصادی، بازرگانی و سیاسی حکومت ها ایفا می کرده است.

به نوعی می‌توان این آبراهه مهم در خاورمیانه را مشترک در سرنوشت هویت سرزمینی ایرانیان و سایر ملت‌هایی دانست که مراوداتشان از طریق این منطقه صورت می‌پذیرفته است.

اهمیت خلیج‌فارس تا بدان جا بوده که در کتیبه‌ها و متون تاریخی مکشوفه از اولین تمدن های شکل گرفته در بین‌النهرین تا فلات مرکزی ایران به آن اشاره شده است. اهمیت یافتن راه‌های دریایی که به واسطه نا امن شدن راه‌های زمینی در کانون توجه حاکمان وقت قرار می‌گرفته در کنار جایگاه مهم بازرگانی و تجارت، نقش و اهمیت خلیج‌فارس را در معادلات حاکمان زمان دو چندان می‌نموده است.

توجه عیلامیان به خلیج‌فارس در هزاره‌های پیش از میلاد که آن را به عنوان مادر مقدس می‌شناختند، در کنار اقدامات اقتصادی و امنیتی هخامنشیان و ساسانیان که بر رونق و شکوفایی اقتصاد تجاری آن افزود، همه و همه نشان از نقش پر رنگ و جایگاه ویژه خلیج‌فارس دارد.

کرانه‌های جنوبی و شمالی خلیج فارس در ادوار مختلف تاریخی همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از سرزمین ایران بوده‌اند. در برهه‌های زمانی گوناگون هنگامی که نظارت سیاسی حکومت مرکزی بر روی کرانه‌ها و سواحل خلیج‌فارس دچار سستی می‌شده است حکومت‌های بومی قدرت یافته در کرانه‌های جنوبی خلیج‌فارس به سواحل شمالی و ایرانی‌نشین نزدیک شده و این مناطق را تحت سیطره خود در می‌آوردند. مجموع این اقدامات منجر به اقدامات بازدارنده از سوی حاکمیت سیاسی وقت در ایران می‌شد و مبانی رفتاری ایران را از برخوردهای تعاملی به تعارضات منطقه‌ای بدل می‌نمود.

اهمیت خلیج‌فارس در چهارراه حوادث خاورمیانه به اندازه‌ای مهم بوده است که دولت‌های اروپایی از قرن هفدهم تا قرون بیست و یک ارزش آن را درک نموده و به جایگاه مهم آن واقف بودند به نحوی که لرد کرزن نائب السطنه دولت بریتانیا در هندوستان شناخت منافع سیاسی انگلستان را در گرو شناخت خلیج‌فارس می‌دانست و بر ارزش و اهمیت این آبراهه مهم و استراتژیک تاکید می‌کرد.

بنابراین و بر اساس چنین نقش و اهمیت والایی که خلیچ‌فارس در مقاطع گوناگون داشته است و به تناسب اهمیتی که حکمرانان وقت در معادلات خود به این منطقه مهم می‌داده‌اند می‌توان وحدت و هویت سرزمینی ایران را در پیوستگی با خلیج‌فارس دانست.»