تأثير دوستان و اطرافيان در دوره نوجواني 

دکتر يونس قيصي ‌زاده

انسان، آماده و مستعد تأثير پذيرفتن از محيط، جامعه، خانواده، دوستان و اطرافيان است. شايد افرادي را بشناسيد که مدتي را خارج از کشور زندگي کرده‌اند و بعد از برگشتن، از ديدن اين همه تأثير و تغيير در لهجه و گفتار و رفتار در آنان تعجب کرده‌ايد. يا شايد کودک محجوب و کم‌رويي را بشناسيد که بعد از رفتن به مدرسه به طور عجيبي تغيير کرده و ديگر همان کودک قبلي نيست. بنابراين ما انسان‌ها تحت تأثير محيط، جامعه، خانواده، دوستان، کتاب‌ها و روزنامه‌ها، فيلم‌ها و سريال‌ها، راديو و تلويزيون و سايت‌هاي اينترنتي و فضاي مجازي و... قرار مي‌گيريم، پس پيش خودتان فکر نکنيد که کاملاً مستقل هستيد و تحت تأثير هيچ چيزي قرار نمي‌گيريد. چه بخواهيد و چه نخواهيد انديشه، احساسات،  اهداف و رفتارهاي شما تا حدود زيادي توسط همين عوامل شکل مي‌گيرند، اما مسأله جالب اين است که ما خودمان عموماً نسبت به تغييراتي که در شخصيت‌مان در جريان است آگاه نيستيم؛ مثل اين‌که در يک شهري با آلودگي آب و هوا زندگي کنيد و تا به جاهاي خوش آب و هوا نرفته‌ايد، متوجه آلودگي‌هاي قبلي نمي‌شويد! انديشه‌ها، عادت‌ها و رفتارهاي ما تحت تأثير عوامل اجتماعي نيز کم‌کم در ما شکل مي‌گيرند بدون اين‌که زياد متوجه آن‌ها باشيم، از اين‌رو اگر با افرادي که افکار منفي دارند و مدام غُر مي‌زنند و انتقاد مي‌کنند دوستي کنيد شما هم به زودي مثل آن‌ها مي‌شويد. اگر با افراد شاد و خوشحال دوست شويد، شاد بودن را از آن‌ها ياد مي‌گيريد. اگر با افراد پرشور و باحال رفت و آمد کنيد، اين شور و حال به جان شما هم مي‌افتد و البته اگر با افراد بي‌بندوبار و منحرف دوستي کنيد، ديگر خودتان حدس بزنيد که چه مي‌شود!

 معني همه اين سخنان اين است که شما در نوجواني اول بايد تصميم بگيريد که از زندگي‌تان چه مي‌خواهيد و بر اساس آن‌چه مي‌خواهيد، دوستان خود را انتخاب کنيد. ممکن است دوستاني داشته باشيد که با آن‌چه در زندگي به دنبال آن هستيد، هم‌خواني نداشته باشند، پس بهتر است دوستاني را انتخاب کنيد که با اهداف شما در زندگي هم‌خواني دارند. خلاصه اين‌که اگر مي‌خواهيد کيفيت زندگي خودتان را بهبود ببخشيد و ارتقا دهيد، اولين کار اين است که نگاهي به دور و بر خودتان بيندازيد و ببينيد چه کساني اطراف شما هستند. بي‌خود نگفته‌اند که: «افراد موفق، دوستان موفقي داشته‌اند».

براي مثال اگر مي‌خواهيد براي موفقيت در کنکور آماده شويد، بهتر است که در جو کنکور قرار بگيريد و سراغ دوستي با دانش‌آموزاني برويد که براي کنکور درس مي‌خوانند، کلاس کنکور مي‌روند و کتاب‌هاي کنکوري مي‌خرند، و يا اگر مي‌خواهيد زبان خارجي ياد بگيريد سعي کنيد دور و بر افرادي باشيد که يادگيري زبان جديد برايشان مهم است و يا اگر سلامتي برايتان مهم است برويد به سمت ورزشکاران و... در هر صورت وارد محافل و گروه‌هايي شويد که مي‌خواهيد در همان زمينه رشد کنيد.

اين‌جا روي ديگر سکه هم نشان داده مي‌شود، يعني شما اگر با آدم‌هاي منحرف دوستي برقرار کنيد احتمال اين‌که از آن‌ها تأثير بپذيريد زياد است.

نکته مهم ديگر هم اين‌که اصلاً در ارتباط با دوستي نبايد توهم اعتماد به نفس زيادي داشته باشيد، مثلاً بگوييد «من که از مواد بدم مي‌آيد و با بودن در اين محفل‌هاي دوستانه اهل مواد، خطري من را تهديد نمي‌کند و راحت مي‌توانم جلوي خودم را بگيرم». اما واقعاً اين حرف‌ها درست نيست و تقريباً همه کساني که معتاد شده‌اند همين توهم اعتماد به‌نفس زياد را داشته و خيلي به خودشان اطمينان داشته و متکي بوده‌اند، اما تا چشم باز کرده‌اند، متوجه شده‌اند که عجب کلاهي سرشان رفته است و در دام اعتياد افتاده و زندگي‌شان را نابود کرده‌اند. در نتيجه شما در انتخاب دوست دچار اين توهم اعتماد به‌نفس زيادي نشويد و بر اساس توانايي، اعتقاد و انگيزه و اهدافي که در زندگي داريد دوستان خود را انتخاب کنيد.

پيدا کردن دوستان خوب

حالا سؤال اين است که دوستان خوب را از کجا پيدا کنيد؟

اين روزها گشت و گذار در فضاي مجازي زياد است و با وقت گذراندن در اين فضا شايد بشود دوستان خوبي هم پيدا کرد، اما مهم اين است که با دوستان خود ارتباط فيزيکي داشته باشيد و همديگر را ببينيد، چرا که ممکن است خيلي از اين دوستي‌هاي مجازي فريب باشد و حتي شخص بزرگسالي براي به دست آوردن دل شما، خودش را به عنوان نوجوان جا زده باشد. از اين رو براي اطمينان از داشتن دوستي واقعي بهتر است که اين دوستي، فيزيکي و حضوري باشد. اين دوست‌ها را مي‌توان در فرهنگسراها، کلاس‌ها و دوره‌ها، ورزشگاه‌ها و باشگاه‌ها، کافه‌ها و جشن‌ها، تورهاي گردشگري و تفريحي و جمع‌هاي ديگر و... پيدا کرد. مي‌توان در اين مجالس نظر ديگران را درباره موضوعات مختلف پرسيد و نکات اشتراک بين خودتان را پيدا کنيد.

البته آن‌چه مهم‌تر از ايجاد دوستي است، حفظ روابط صميمانه دوستي است. اگر ديديد که طرف مقابل‌تان دوست خوبي است، سعي کنيد که نگهش داريد، حمايت‌گرش باشيد، با وي صادق و روراست باشيد، برايش احترام قائل شويد و اعتماد وي را به دست بياوريد. همچنين آن دوست را همان‌طور که هست بپذيريد؛ براي اين‌که حال شما را خوش مي‌کند، اوقات شما را لذت‌بخش مي‌کند و مي‌توانيد لحظات خوب و شادي را با هم بگذرانيد. بنابراين قدر اين دوستي‌ها را بدانيد و به خاطر حرف‌هاي بيهوده، فرصت‌هاي خوب زندگي را بهم نزنيد.

به قول سعدي شيرين‌سخن:

«يارا بهشت، صحبتِ ياران همدم است

ديدار يار نامتناسب، جهنم است

هر دم كه در حضور عزيزي برآوري

درياب، كز حيات جهان حاصل آن دم است»