مقدمه: در یکی از روزهای نه چندان خوش آب و هوای این روزها، به سراغمان آمد. قدری آشفته و مغموم بود. یکی از افراد سرشناس و تحصیل کرده که سالها گیاه شناسی خوانده است. از ما خواست نامش محفوظ بماند تا بتواند راحت و بی دغدغه صحبت کند. مطالب بسیاری در خصوص فضای سبز شهری در بندر بوشهر جمع آوری کرده بود و دردمندانه حتی در کسوت یک خبرنگار ظاهر شده و عکس گرفته بود. با حوصله نشست و دانه دانه عکس هایش را تشریح کرد و توضیح داد که در هر نقظه از شهر و فضای سبز شهری چه بی تدبیریهایی صورت گرفته است و چه خساراتی به شهر وارد آمده است. نقدش به سمت شهردار و مدیر عامل فضای سبز بود که چرا بدون کارشناسی چنین خسارتهایی را به شهر و بودجة عمومی آن که از جیب مردم شهر در می آید وارد می کنند. این گزارش را می خوانید.

آبیاری قطره ای و معایب آن در بوشهر

اولین موردی که به آن اشاره کرد مشکل آبیاری قطره ای بود. امروز به هر بلوار و میدانی نگاه کنید لوله های سیاه و زشت و بیروحی را می بینید که همچون مار دور خورده اند و سبز شده اند. توضیح داد که این شیوة آبیاری حتی برای درختان هم خوب نیست و بیشتر برای گیاهان پوششی و گلها مناسب است. تا حدودی هم می توان از آن برای درختان استفاده کرد، ولی با تیمارهای خاص. اما به صورت قطع از لحاظ زیبایی شناختی و کارکردی هم خاصیت زیبای چمن و هم قابلیت پاخوری آن که مهم ترین خاصیت چمن می باشد در این نوع آبیاری گرفته می شود. از سوی دیگر موقع سرزنی چمن باید دوباره جمع شود. در بر شمردن معایب این نوع آبیاری باید گفت در هیچ جای دنیا برای چمن از آبیاری با استفاده از لوله قطره ای استفاده نمی شود؛ چرا که مشکلات آبیاری قطره ای بسیار زیاد است که می توان به این موارد اشاره کرد:

الف)گرفتگی قطره چکانها با املاح و مواد معلق در آب با گذشت زمان به خصوص اگر فیلترهای تصفیه در شبکه نصب یا به موقع تعویض نگردد.

ب) تجمع نمک و املاح در اطراف درخت و پیاز ریشه ، با توجه به این که میزان تبخیر و تعریق در مناطق خشک به شدت بالاست از آبشویی و نفوذ املاح به اعماق خاک جلوگیری کرده و  با گذشت زمان میزان تجمع املاح در سطح خاک افزایش می یابد. درصورتی که کیفت آب آبیاری پایین باشد این امر تشدید خواهد شد. علاوه بر این تجمع نمک ها در اطراف طوقه و تنه درختان سبب گسترش فعالیت های قارچ های خاکزی نظیر فوزاریوم و فیتوفترا و پیتیوم شده که در نهایت سبب پوسیدگی و خشک شدن گیاه می شوند.

ج) حرکت محدود آب در خاک و عدم توسعه کافی پیاز ریشه بخصوص برای درختان چندساله و حساس به خشکی.

این بلوار آزادی شهر بوشهر حاشیه ی غربی آن می باشد.

سایر مناطق شهر که هم جلوه های بصری چمن کاری را از بین برده و هم در حفظ چمن ها نا موفق بوده است.

 ساخت و سازهای ناتمام و غیر استاندارد

یکی از مشکلاتی که به وفور در شهر به چشم می خورد آسیبی است که ساخت و سازها به گیاهان و اشجار و فضای سبز می رسانند. اگر دیگران این کار را کنند ایرادی ندارد. اما وقتی این اتفاق در مجموعه تحت امر شهرداری رخ می دهد بسیار دردآور می شود. به یک نمونه اشاره می شود. آیا این اصولی است که هنوز پارک و ابنیه کالبدی و فیزیکی و ساختمانهای آن به صورت کامل احداث نشده و خاک ریزی نیز کاملاً انجام نگرفته و غلاف آب و برق در در خاک تعبیه نشده است، نسبت به کاشت گیاه اقدام شود؟ روشن و واضح است بی توجهی به این اصول پیش پا افتاده و پیشی گرفتن حرکت های نمایشی و تبلیغاتی بر انجام اصولی کار به شدت بر کیفیت فضای در حال سخت تأثیر خواهد گذاشت و هزینه های احداث را بالا می برد. چرا که آسیب دیدگی و عدم نگهداری صحیح از گیاهان به خصوص نهالهای کاشته شده باعث دوباره کاری در این موارد شده است. 

اینجا پارک حدفاصل فرماندهی انتظامی تا ایستگاه هواشناسی می باشد:

چمن کاریهای سطح شهر و نکات فراموش شده

شاید در میان تمام مسائلی که به فضای سبز بر می گردد هیچ یک به اندازة چمن کاری در سطح شهر دارای عیب و نقص نباشد. به عنوان نمونة اول مسیر سه راه بهمنی به سمت سبز آباد در این تصاویر قابل مشاهده است که چگونه چمن یک ماه کاشته شده  دچار کچلی شده. در تصویر اول مشاهده می کنید که حفر یک کانال غیراصولی به طول 24 متر و عرض دو متر که هیچ حائل و حفاظ و ستونی ندارد. این کانال گذشته از مسائل زیبا شناختی، از استانداردهای ساخت و ساز نیز برخوردار نیست. عیب های آن وقتی مشخص می شود که یا کانال مسدود شود یا نشت کند.

این کچلی در حالی اتفاق افتاده که در فصل خوب چمن از لحاظ آب و هوایی و نیز باران می باشیم و نیاز آبی چمن در فصل سرما کمتر از فصل گرم سال می باشد. هم به دلیل مقاومت چمن و هم به دلیل سرعت پایین تبخیر. دوم چون زیر سایه درختان چمن خشک می شود  و دچار کچلی می شود بهتر است از گیاهان پوششی که اینجا توجیه دارد استفاده شود؛ هم به جهت نیاز پایین آبی آن و هم به دلیل سایه درختان و هم اینکه اینجا پیاده رو یک شهر جنوبی است نه یک شهر شمالی پر آب. اما می بینیم که به ریزترین مسائل چمن کاری هم توجه نشده در این مسیر.

اما این فقط مختص این بخش از شهر نیست که به دلیل معضل کمبود آب این چمن ها خشک می شوند. حاشیه¬ی جنوبی پلیس راه، پارک نسترن، پارک آزادگان، پارک نسیم و... در معرض خشکی قرار دارند. این به معنی عدم مدیریت صحیح آب است. اما چمن کاشته می شود، چون چمن زود سبز می شود و این جنبه¬ی سیاسی و تبلیغاتی بسیار خوبی دارد.

مدیریت غیر صحیح استفاده درست از آب

یکی از مسائلی که به شدت در این مدت احساس شده این است که علاقه برای احداث امکان جدید بیشتر از علاقه به حفظ و نگهداری داشته هایمان است. اما این نمی شود که ما داشته هایمان را رهاکنیم و فقط دنبال کار جدید باشیم. اما همه چیز نمایشی شده است. چون هزینه کردن برای کارهایی که قبلاً صورت گرفته تبلیغات زیادی نخواهد داشت  متأسفانه از درختان و فضای سبز به خوبی نگه داری صورت نمی گیرد. این مورد در عکسهای زیر قابل مشاهده است. ممکن است گفته شود به دلیل اینکه خاک سدیمی شده این درختان خشکیده؛ در صورتی که اگر خاک سدیمی می شد گیاهان اول زرد می شوند و بعد خشک می گردند؛ نه اینکه ابتدا به ساکن خشک و لخت شوند. این به دلیل کم آبی می باشد و مدیریت صحیح و استفاده درست آب باعث احیای آن می شود.

اینجا حاشیه¬ی جنوبی پلیس راه می باشد. ولی به دلیل عدم تأمین آب لوله¬ی قطره ای به این وضع دچار شده در صورتی که دو کیلومتر جلوتر کنار پلیس راه و همچنین میدان و پارک و گل فروشی کنار هواشناسی چمن کاشته شده است.

کاشت چمن و عدم همخوانی با استانداردهای توسعة پایدار شهری

این مسئله حتی به لحاظ زیبایی بصری نیز دارای معایب بسیار و نواقص فراوان است که در قسمت اول بزرگراه ایجاد شود. سرعت مجاز در این بزرگراه 80 کیلومتر بر ساعت می باشد. آیا در این بلوار کاشت چمن اصولی است؟ یعنی از لحاظ زیبایی شناختی و جلوه های بصری به هیچ عنوان در کلاسِ یک شهر توسعه یافته نیست؛ چرا که نخستین مشکل آن نمایان بودن ریشه¬ی درختان نمایان است. همچنین از لحاظ اکولوژیکی هم مشکل کمبود آب داریم. گذشته از این از لحاظ ترافیکی هم  مطابق استانداردهای شهری باید در گذر تندرو در بلوار وسط بزرگراه، پرچین باشد. چون هم در شب نور ماشین مقابل به دلیل عدم نور کافی در محل باعث کوری ماشینهای مقابل نشود و هم در موقع تصادفات خود نقش دیوار حائل داشته و به عنوان نوعی سرعت گیر عمل کرده و در صورت برخورد ماشین با بدنه ی بلوار و پرچین تا حدودی شدت و سرعت تصادفات را مهار نماید. این مسئله نیز در این خصوص در این بلوار رعایت نشده و با استانداردهای توسعة پایدار شهری همخوانی ندارد.

اینجا بلوار آزادی قسمت وسط می باشد. آیا کاشت چمن در این بلوار که قسمت اول بزرگراه است اصولی است؟

کاشت غیر اصولی گیاهان

 موردی بعدی مسئلة کاشت انواع گیاهان است. درختان، گل ها و بوته هایی که با صرف هزینه های زیاد کاشته می شوند و چندی بعد از بین می روند. به این دلیل که این کاشت اشجار و گیاهان بدون مطالعة قبلی و صرفاً بر اساس سلیقه و آمال و اوهام انجام شده. شهردار یا مسئولی از نوع خاصی از گل و گیاه خوشش می آید و در تخیل خود تصور می کند که تمام شهر از این درختان پر شده. دیگر به این بخش از مسئلة دقت نمی شود که آیا این نوع گیاه مناسب بوشهر هست یا خیر و آیا این نوع گیاه که در بوشهر عمل می آید، آیا در هر نقطه از شهر قابلیت کشت شدن دارد یا خیر.

اینجا بلوار کناره اداره ی اطلاعات می باشد که به دلیل کم توجه¬ای و عدم تغذیه مناسب دچار قارچ های خاکزی «فیتفترا» شده و هر ساله با قارچ کُش هم زده می شود. ولی به دلیل عدم کارشناسی دقیق و به موقع چند مورد آن خشکیده و شبانه بریده شده است و با یک درخت تب بویا جاگزین می شود. این از جمله موارد و تخلفاتی است که شهروندان می توانند شخصاً رجوع کرده و نحوة مدیریت فضای سبز شهر بوشهر را ببینند.

مشکل دوم نیز کاشت گیاه مرجان می باشد. آیا اگر از داشته های نهالستان مانند «اگاو» یا «الورا» استفاده می شد و 1700 اصله مرجان 6000 تومانی خریداری نمی شد نوعی صرفه جویی در اموال بیت المال نبود و از لحاظ زیبایی شناختی این گیاه آپارتمانی و حساس چه توجیه فضای سبزی در این نقطه از شهر دارد جز هدر دادن پول شهرداری جهت تبلیغات؟

در این بلوار امام رضا نیز دو مشکل قابل مشاهده می باشد: یکی کاشت درخت مشعل جنگل در این بلوار با عرض نیم متر و در تصویر قابل مشاهده است که هم در آینده ریشه ها و تنه¬ی آن باعث بلند شدن آسفالت و همچنین خرابی بلوار می شوند که درک این موضوع چندان سخت نیست. در کنار همین بلوار نیز مشعل جنگل در پیاده رو آن سمت مناطق مسکونی واقع در امام رضا کاشتن که باعث بلند شدن پیاده رو شده و نشان دهنده این است که کاشت این درخت در بلواری به عرض نیم متر فاقد عنصر آینده بینی است که شهرداری بعد از چند سال یا مجبور به صرف هزینه های هنگفت برای ترمیم آسفالت خواهد شد یا وادار به قطع درختان چند ساله می گردد که در هر دو مورد خسارت به شهرداری و شهر محسوب می شود.

ادامه دارد....