زندگی آگاهانه: ابراز وجود

حسين زيرراهي - مدرس مهارتهاي زندگي

ابراز وجود يعني بيان خواسته‌ها، نيازها و ارزش‌هاي خود. اين‌كه بدون تحت تاثير ديگران قرار گرفتن بتوانيم راي مستقل خود را اعلام كنيم؛ از ديگران سوال كنيم؛ آن‌ها را بازخواست كنيم و در وقت مناسب نه بگوييم. از طرف ديگر، ابراز وجود پرخاش و بي‌احترامي نيست؛ طغيان و سركشي نابجا هم نيست؛ مخالفت و اعتراض بي‌معني هم نيست.

فارغ از هر فرهنگ يا تربيتي كه ما در آن بزرگ شده باشيم بصورت طبيعي ميل داريم تا جايي‌که ممکن است ابراز وجود نکنيم. ما به اين دليل كمتر ابراز وجود مي‌كنيم كه مي‌ترسيم ديگران با ما مخالفت كنند. بالاخره هميشه تاييد شدن بهتر از نه شنيدن است. همچنين نمي‌خواهيم مورد حسادت ديگران واقع شويم. مردم حتي اگر در ظاهر به روي خود نياورند باز هم به كسي كه راحت نظرش را بيان مي‌كند حسادت مي‌كنند. چون خودشان اين قدرت را ندارند. دليل سوم هم ترس از تنها شدن است. نياكان غارنشين ما در پنجاه يا صدهزار سال قبل در هيچ صورتي نمي‌خواستند از قبيله ترد شوند. چون مساوي با ازدست دادن جانشان بود. امروزه ما با تنها شدن نمي‌ميريم ولي ترس آن را همراه خود داريم.

دلايل فرهنگي و تربيتي هم در جامعه ما به ويژه در نسل قديم‌تر باعث عدم ابراز وجود مي‌شد. نخست اينكه در فرهنگ نسلهاي قديمي‌تر محجوب بودن و شرم ارزش به حساب مي‌آمد. بچه‌اي كه در حضور بزرگترها ساكت مي‌نشست و اظهار نظري نمي‌كرد تشويق مي‌شد. از طرف ديگر والدين فرصت اشتباه براي ابراز وجود به بچه‌ها نمي‌دادند. انتظار داشتند بچه‌ هميشه بدون لرزش صدا يا لکنت زبان نظرشان را بيان كند در حالي‌كه فرصت تمرين، اشتباه و يادگيري به او داده نمي‌شد. خوشبختانه نسل نوجوان امروز بدليل اين‌كه از خردسالي به آنها حق اظهارنظر و انتخاب داده‌اند راحت‌تر نظر خود را بيان مي‌كنند و در اين زمينه مشکلات کمتري دارند.

بزرگ‌ترين منفعت ابراز وجود براي ما بالا بردن عزت نفس‌مان است. همان گوهر كميابي كه همه‌جا به کارمان مي‌آيد. عزت نفس بالا تضمين‌كننده سلامت رواني بالا است. فايده ديگر ابراز وجود توان دفاع از حقمان است. در دفاع از حق خود لكنت زبان نمي‌گيريم و خيلي زلال و شفاف در هر جمعي از حق‌مان دفاع مي‌كنيم. فايده ديگر بيان خواسته‌هاي‌مان است. هرگز انتظار نداشته باشيد ديگران بدانند يا حدس بزنند شما چه مي‌خواهيد. سكوت و بيان نكردن خواسته متعلق به فيلم ها است. اگر چيزي از كسي مي‌خواهيد آن‌را بيان كنيد. در غير اين صورت عواقب بدست نياوردن آن با شما است. نهايتا اين‌كه حداقل فايده ابراز وجود اين است كه به ديگران اجازه مي‌دهيم ما را بشناسند و با ما ارتباط برقرار كنند. بقول سعدي تا مرد سخن نگفته باشد / عيب و هنرش نهفته باشد.

كجا ابراز وجود كنيم؟ يك فرمول ساده كه همه موقعيت‌هاي ابراز وجود را شامل مي‌شود اين است كه هرجا از گفتن نظرتان احساس خجالت كرديد يا مي‌ترسيد ضايع شويد دقيقا همان‌جا بايد اظهار نظر كنيد. حتي اگر نتيجه افتضاح هم باشد شما يك درجه در ابراز وجود قوي‌تر شده‌ايد.