مسئوليت پذيري

حسين زيرراهي- مدرس مهارت ? هاي توسعه فردي

مسئوليت ? پذيري در مفهوم رايج در روانشناسي با آن ? چه در زبان روزمره استفاده مي ? کنيم کمي تفاوت دارد. ما در فرهنگ عمومي مسئوليت ? پذير بيشتر به کسي مي ? گوييم که در قبال وظايف خود متعهد است. مثلا فرزند مسئوليت ? پذير يا کارمند مسئوليت ? پذير. البته اين موارد تعهد به خود هم حساب مي ? شود، ولي مسئوليت ? پذيري در ادبيات روانشناسي که مراد ما است مسئوليت فرد صرفا در قبال خود است. به اين صورت که ما در قبال زندگي خود مسئوليت صددرصد داريم. يعني من مسئول کامل زندگي، خوشبختي، موفقيت، تصميمات، انتخابها و بصورت کلي سرنوشت خودم هستم. در نتيجه اگر در هر کدام از اين جنبه ? ها به مانعي برخورد کردم يا نتوانستم به آنچه مي ? خواهم برسم قرار نيست ديگران را سرزنش کنم. ديگران مي ? تواند والدين، معلمان، جامعه و کلا دنياي بيرون باشد.

چرا به مسئوليت ? پذيري صددرصد نياز داريم؟ چون وقتي ما حتي به اندازه يک درصد مسئوليت جنبه ? ا ي از زندگي ? مان را از خود سلب مي ? کنيم بهانه ? اي مي ? شود براي تعطيل کردن تلاش در آن زمينه. برعکس وقتي مسئوليت صددرصد را متوجه خود مي ? دانيم ديگر منتظر هيچ امداد غيبي نمانده و تلاش مي ? کنيم هر طور شده راه حلي براي آن مساله پيدا کنيم. مثلا شما اگر بخواهيد براي عدم موفقيت خود در زندگي، دنياي بيرون را مقصر بدانيد دلايل بسيار زيادي مي ? توانيد بياوريد. مانند اين ? که من در خانواده ? اي بزرگ شدم که فقط سرکوفت خوردم؛ در مدرسه آموزش نديدم و کسي به من نگفت؛ در شرايط اقتصادي بدي بزرگ شدم؛ کار نيست و هزاران دليل ديگر. اين دلايل د ر جاي خود همه درست است ولي مساله اين است که اين طرز فکر هيچ کمکي به ما نمي ? کند. صرفا با پيدا کردن مقصر بصورت موقت احساس راحتي مي ? کنيم ولي چيزي بدست نمي ? آوريم.

ديگر اين ? که ما تنها جايي که کنترل داريم بر خودمان است. ولي کنترلي بر دنياي خارج نداريم. مي ? توانيم تصميم بگيريم، انتخاب کنيم، تلاش کنيم، خودمان را تغيير دهيم. مثلا در ازدواج همواره پنجاه درصد همه چيز به شريک زندگي شما بر مي ? گردد. يعني اگر در هر زمينه ? اي ايشان نخواهد با شما همکاري کند تقريبا کاري از دست شما ساخته نيست. ولي در همين موضوع هم شما مسئوليت ص ددرصد داريد. چرا؟ چون مي ? توانيد تصميم بگيريد در آن رابطه نمانيد. يا اگر مشکل آنقدر حاد نباشد مي ? توانيد با تلاش بيشتر، يا ايجاد تغيير در خود بر شريک ? تان تاثير بگذاريد تا او هم نقش و مسئوليت خود را بپذيريد. البته صرفا مي ? توانيد تاثير بگذاريد ولي نمي ? توانيد ا و را کنترل کنيد يا تغيير دهيد.

مسئوليت ? پذيري به غير از تاثير در موفقيت و سرنوشت، بر سلامت رواني ما نيز تاثير مستقيم دارد. مثلا يکي از دلايل افسردگي، توقع و انتظارات فرد از ديگران است. فرد افسرده از خانواده و نزديکان خود انتظار دارد خواسته هايش را برآورده ک ند و ابزار متقاعد ساختن آن ? ها اين است که خود را به افسردگي بزند. البته ريشه اين انتظارات مي تواند در باورهاي اشتباه او باشد. ولي نتيجه سو آن به خود او برمي ? گردد چون علاوه بر اين ? که سکان زندگي خود را از دست مي ? دهد سلامت رواني ? اش را هم به خطر مي ? اندازد.