مهارت نه گفتن

حسين زيرراهي - مدرس مهارت‌هاي زندگي

به يك بچه پنج ساله كه در حال بازي است بگوييد يك ليوان آب برايتان بياورد. خيلي راحت و بدون هيچ رودربايستي به شما نه مي‌گويد. اين حقيقت نشان مي‌دهد ما در خردسالي مهارت نه گفتن را دارا بوده‌ايم ولي به دلايل مختلف از دستش داده‌ايم‌    . حال در بزرگسالي بايد با تلاش فراواني آن‌     را بدست بياوريم. شخصا معقدم به غير از منابعي چون وقت، انرژي و پولي كه به خاطر عدم توانايي در نه گفتن از دست مي‌دهيم، از همه بدتر حرص و خودخوري‌اي است كه بعد از بله گفتن‌هاي بيجا تجربه مي‌كنيم. به ياد بياوريد زمان‌هايي كه کسي از شما درخواست پول، انجام كار يا قرض دادن وسيله‌اي داشته و شما با وجود عدم ميل باطني به او بله گفته‌ايد و بعد چه حالي داشته‌ايد.

به راستي چرا اين‌قدر نه گفتن براي ما سخت است؟ ما به دلايل گوناگوني نمي‌خواهيم به ديگران نه بگوييم. يك دليل اين است كه نمي‌خواهيم به ديگران توهين كرده باشيم. چون برآورده نكردن خواسته‌هاي ديگران را توهين‌آميز مي‌دانيم. ديگر اين‌كه دوست نداريم خودخواه جلوه كنيم. فكر مي‌كنيم در اولويت قرار دادن خواسته‌هاي خودمان نوعي خودخواهي است. دوست داريم به ديگران كمك كنيم و آن‌ها ما را دوست داشته باشند و باارزش جلوه كنيم. نمي‌خواهيم ديگران را ناراحت كنيم. گاهي هم صرفا گرفتار زورگويي‌هاي عاطفي مي‌شويم. افرادي هستند که ما را در تله احساسي قرار داده يا راه‌هاي نه گفتن را بر روي ما مي‌بندند. البته دليل كلي ناتواني در نه گفتن عزت‌نفس پايين است. وقتي عزت‌نفس‌مان بالا است مي‌دانيم هيچ اشكالي ندارد نه بگوييم. چون حق داريم خواسته خود را در اولويت بگذاريم.

گاهي هم شيوه نه گفتن‌مان كار را خراب مي‌كند. مثلا به دروغ متوسل مي‌شويم‌. يا وقت تلف مي‌كنيم و جواب طرف مقابل را تا مدتي نمي‌دهيم. يا بهانه‌هاي غيرواقعي مي‌آوريم. مثلا به جاي اين‌كه بگوييم من نمي‌خواهم اين كار را انجام بدهم قسم و قرآن مي‌خوريم كه نمي‌توانم يا ندارم. اين‌ها باعث مي‌شود وجهه ما پيش ديگران آسيب ببيند. ضمن اين‌كه كمكي هم به بالا رفتن مهارت نه گفتن‌مان نمي‌كند.

چطور نه بگوييم؟ نخست، نه گفتن بايد محترمانه باشد. اظهار تاسف مي‌كنيم كه نمي‌توانيم پاسخ مثبت بدهيم. دوم، نه گفتن بايد رك باشد. مثلا اين جمله "متاسفانه پاسخم منفي است". با من‌من كردن و صغرا و كبرا چيدن هيچ كمكي به خود و طرف مقابل نمي‌كنيم. سوم وقت‌كشي نكنيد. هرچه زودتر پاسخ بدهيد تا او بتواند براي مشكلش راه‌حلي پيدا كند. چهارم اگر نه گفتن آني برايتان سخت است، يك وقت مشخص بگيريد و بگوييد بررسي مي‌كنم و تا فلان موقع جواب مي‌دهم. پنجم اگر با اصرار طرف مقابل مواجه شديد به دنبال پيدا كردن دليل و بهانه بيشتر نباشيد. همان جواب اول را تكرار كنيد. ششم اگر مي‌توانيد يك راه‌حل جايگزين به ايشان پيشنهاد دهيد. ممكن است برايش كمك‌كننده باشد. ضمن اين‌که نشان مي‌دهد شما به فكرش هستيد.

(هفته نامه نسیم جنوب- سال بیست و ششم، شماره 1069)