به مناسبت معرفي «کوچه ننه معصومه» در نسيم جنوب

جهاني بهتر به آيندگان تحويل دهيم 

نسیم جنوب، دکتر سعيد معدني - تهران

اخيرا در هفته نامه نسيم جنوب (شماره 1063) گزارشي با عنوان «ديداري با ننه معصومه در کوچه گردشگري بوشهر: عشق ننه معصومه، بوشهر هست» و همچنين يادداشتي از دوست گرامي‌ام سردبير نشريه دکتر يونس قيصي‌زاده با عنوان «يک کوچه براي آرامش در بوشهر» و دو مطلب ديگر در همين باره خواندم.

به عنوان يک غيربوشهري که دوستان بوشهري فراوان دارم و از برخي مسائل آن شهر به واسطه اين دوستان تا حدودي باخبرم، اين ابتکار که توسط يک زن و فرزندان و نوه‌هايش انجام شده جالب به نظر مي‌رسد. يک مادر بزرگ اراده کرده تا با رنگ و نقاشي کوچه، و کاشتن درخت و گذاشتن گل و گلدان، کوچه را براي مسافران و گردشگران جذاب سازد تا هم دمي در سايه‌اي بنشينند و هم با غذاهاي لذيذ محلي بوشهري پذيرايي شوند.

دنيا همين است و بيش از اين نيست. مگر مي‌خواهيم چه کنيم؟ جز‌ اين که يک فرد يا گروهي، جهاني کمي بهتر و اندکي قشنگ‌تر به نسل بعد تحويل دهد. که ظاهراً مادر بزرگي معروف به «ننه معصومه» در يکي از کوچه‌هاي بوشهر همين کار را کرده است. جمله‌اي منسوب به «گابريل گارسيا مارکز» نويسنده کتاب «صد سال تنهايي» در فضاي مجازي وجود دارد که به همين موضوع اشاره مي‌کند. وي مي‌گويد: «بايد جهان را بهتر از آن چه تحويل گرفته‌اي، تحويل بدهي، خواه با فرزندي خوب، يا باغچه‌اي سرسبز؛ اگر فقط يک نفر، با بودن تو ساده‌تر نفس کشيد، يعني تو موفق شده‌اي».

در قسمتي از مصاحبه ننه معصومه مي گويد که بخشي از کوچه را که مخروبه بود و موش و ساير جانوران موذي آن‌جا وول مي‌خوردند، ديوارکشي و نقاشي کرده و رنگ و لعاب داده و کوچه را زيباتر کرده است تا هم همشهري‌ها و هم توريست‌هاي وطني و بعضا خارجي به اين کوچه که قبلا رو به خرابي بوده سري بزنند.

نظريه‌ي «پنجره شکسته» در جامعه شناسي به همين موضوع اشاره دارد. يکبار محققي خياباني را که محلي ناامن، جرم‌خيز و پرشرارت بود مورد بررسي قرار داد.‌ نکته‌اي که توجه او را جلب کرد شيشه‌‌هاي شکسته بسياري از پنجره خانه‌ها بود. به مسئولان شهر پيشنهاد داد تا اين پنجره‌ها را تعمير کنند تا اثرات آن در بهبودي خيابان مشاهده شود. نتيجه عالي بود. با تعمير شيشه پنجره‌ها به مرور زمان، محله، آباد و اهالي به تميزي و نظم آن اهميت دادند به تدريج از کثيفي خيابان و جرم خيزي آن به طور چشم‌گيري کاسته شد. (نظريه پنجره شکسته را در گوگل سرچ کنيد. ايده‌هاي خوبي به شما ياد مي‌آموزد.)

در تهران در حوالي خيابان انقلاب کوچه‌اي شلوغ و بي نظم به نام «مهرناز» وجود داشت. کوچه‌اي که در آن صداي موتور موتورسواران گوش رهگذران را کر مي‌کرد. به پيشنهاد برخي از اهالي و به همت شهرداري، چترهاي زيباي رنگارنگي به عنوان سقف براي کوچه تعبيه شد و بعدها کف کوچه سنگفرش و نيمکت‌هاي شکيل هم اضافه شد و معروف به «کوچه چتري» شد. الان بسياري که به اين کوچه وارد مي‌شوند ضمن اين‌که در سايه چترها در مقابل آفتاب و باران مصون هستند از زيبايي، آرامش و جذابيت کوچه هم لذت مي‌برند و عکس‌هاي يادگاري مي‌گيرند. همچنين به رونق کسب و کار مغازه‌ها هم افزوده شده است. بعدها برخي کوچه‌هاي ديگر تهران را نيز چتري کردند و کوچه‌هاي‌شان آباد و زيبا شدند. حتي در گزارشي خواندم در برخي از شهرها مثل شيراز و اصفهان هم‌ «کوچه‌هاي چتري» ابداع شده است.

يک مشکلي که وجود دارد اين است‌ که ممکن است ما به دليل معاصرت و مجاورت با اين‌گونه ابتکارها آن‌ها را کم اهميت جلوه داده و حتي امري بيهوده بدانيم.  در حالي که در همه جا ابتکارات نو اينگونه شروع مي‌شود. ولي براي عده‌اي اقدامات مشابه ساکنان شهرهاي ديگر و کشورهاي‌هاي ديگر مهم تلقي مي‌شود، به عبارتي مرغ همسايه غاز است. کار امثال «ننه معصومه» و مشابه آن را در شهرهاي‌‌مان کم اهميت و کوچک نشماريم. با کنار هم قرار گرفتن همين کارهاي به ظاهر کوچک اما مهم، جهان بهتري براي نفس کشيدن و شاد‌زيستن فرزندان و نسل‌هاي آينده خواهيم داشت. تعمير پنجره شکسته در يک کوچه، يک اداره و ساختمان نشان مي‌دهد که آن‌جا کسي هست و چراغي روشن است و اراده‌اي براي خوب بودن و خوب زيستن وجود دارد. به عبارتي آشنا «آبادي، آباداني و رونق مي‌آورد» و تداوم آبادگري در ابعاد وسيع توسعه و پيشرفت را در پي دارد. 

(هفته نامه نسیم جنوب- سال بیست و ششم، شماره 1065)