نام خلیج فارس با هيچ کشوري بجز سرزمين مادري آن ايران مشترک نيست. بايد به يادداشت کشورهاي حاشيه شاخاب پارس که امروز ديده مي‌شوند، پيشينه درازي ندارند.آن‌ها اين آبراه پارسي را به زبان انگليسي« گلف» مي‌نامند که شنونده سردرگم است که ورزش گلف مد نظر است يا «پرشيان گلف». البته تاريخ پيدايش همه اين کشورها را سالمندان و حتا ميانسالان بوشهري به خوبي به ياد مي‌آورند.

  محله جبري  در جنوب چهار محل(بهبهاني،کوتي،شنبدي و دهدشتي) و جنوب گمرک شهر بوشهر که بيشترين مردمان اين منطقه از مهاجران بخش ساحلي(تنگستان) و اطراف استان ساکن شدند. پيشينه اين مردمان سختکوش دريا و دريانوردي (ناخدا، ملواني و کارگر بارانداز) بودند‌. اين محله نو پا در شهر بوشهر توانست مهد آموزش و پرورش  شود و بيشترين احداث  مدرسه را در خود جاي دهد (باقري، فردوسي، کورش کبير، مهرگان، مستوره کرد، دشتي، داريوش کبير و مصدق)...

نسیم خاطره: معلمان دلسوز و دانش آموزان کوشا

نسیم جنوب، عبدالرحمن عباسي

سال 1356در روستاي «برمصاد» استان بوشهر، يک سال قبل آن سيد مصطفي حسيني‌زاده کلاس مکتب گذاشت، تعداد از بچه‌ها که همسن بوديم وارد مکتب شديم مکتب خونه اتاق 3در5بود که از يک طرف بل خرما نهاده بود، از طرف ديگر ما مکتبي‌ها نشسته بوديم. روز اول با خوشحالي تمام وارد مکتب شديم، سيد مصطفي حروفها را شروع کرد از الف تا ب، دوتا حروف. ما چيزي نمي‌دانستيم با ديدن الف روزنه اي در وجود ما پديدار گشت به آن هجيوه مي گفتيم، کم کم سيد مصطفي به بقيه حروف ها را بترتيب درس ميداد تا رسيديم به سرهم بندي آنها، ابجد خوانديم، شروع سورها قل اعوذ، رفته رفته درسها روان مي شد برامان. شاگرد اول مکتب زاير غلامرضا خدادادي بود، بعد اردشير، غلامرضا عباسي و بنده رديف بعدي، حدود چند ماه گذشته که ما چهار نفر به ترتيب قرآن ختم کرديم، بقيه هم به رديف. بعد از قرآن کتاب عاق والدين سپس حافظ خوانديم، ديگه ما سواد داشتيم، خط مي نوشتيم.

 سال 56خبر دادن معلم مي‌خواهد بيايد، ما هر روز منتظر قدوم معلم بوديم تا انتظار به سرا آمد، معلم آدمي قد بلند با ابهت خاص که وارد منزل منصور مستعان شد، فرداي آن روز دنبال جا مي گشتند، خونه محمد حسن حسيني پدر بزرگترين دانش آموز مدرسه موسي حسيني انتخاب گرديد.

 نيمکت ما گوني بود، چند روز بعد معلم شروع کرد درس دادن، از خط شروع کرد اما ديد من دارم وسط کتاب مي‌خوانم. تعجب کرد و گفت چرا تو کتاب مي گردي؟ گفتم آقاي معلم ما داريم مي‌خوانيم. با تعجب گفت مگه سواد داري؟ يکماه گذشت، با تلاش ايشان و موافت رئيس آموزش و پرورش خورموج، من رفتم کلاس دوم، ديگه براي آقاي معلم راحت بود درس دادن براي ما، سال تحصيلي پشت سر گذاشتيم، معلم ما استاد غلامرضا شريفي خواه بود که از همينجا دست او را مي‌بوسم.

 سال تحصيلي 57 شروع شد، اول آبان اين استاد بزرگوار جايش را داد به معلم ديگر حاج محمد خضري از اهالي رود حله. کلاس سوم ما همزمان شد با پيروزي انقلاب اسلامي که آن سال پشت سر گذاشتيم. سال 58 معلم (شهيد) محمود حيدري پور بود که به تنهايي چهار کلاس اداره مي کرد تا اينکه خبر از آمدن معلم ديگر شد. استاد بزرگوار رضا ريشهري زاده معلمي جوان با اورکت سبز و عينک که نشانه معلمي آن ميداد، اولين روز همه دانش آموزان جذب آن معلم مهربان شدند، من دست اين استاد را مي بوسم. آمدن ايشان همراه شد با سيل 58 که با شهيد محمود حيدري با زحمت زياد رفتند کردوان تا خبر سيل را به فرمانداري دشتي بدهند. خلاصه ما با زحمات معلمين عزيز توانستيم کلاس پنجم را در روستا تمام کنيم و با تلاش استاد ريشهري زاده آمديم مدرسه سعدي بوشهر. جالب اينجا بودکه در مدرسه سعدي معلم کلاس اول ما استاد غلامرضا شريفي خواه بود.

روز معلم بر همه معلمين مبارک باشد درود بر روان پاک همه معلمان شهيد ومتوفي و آرزوي طول عمر براي  معلمين عزيز.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و هفتم، شماره 1080)

هلدينگ خليج فارس؛ نمادي از نابرابري و تمرکزگرايي

نسیم جنوب، وليد صفري

در دل پيچ و تاب‌هاي اقتصادي استان بوشهر، هلدينگ خليج فارس به عنوان يک بازيگر کليدي در عرصه توسعه منطقه‌اي نقش‌آفريني مي‌کند. اما اين روزها، شاهد خروج سرمايه‌هاي کلان از استان بوشهر به سمت پايتخت هستيم، موضوعي که نه تنها بر اقتصاد استان بلکه بر جايگاه ورزشي آن نيز تأثيرگذار است. هلدينگ خليج‌فارس، که بايد محرک توسعه و پيشرفت باشد، اکنون به نمادي از نابرابري و تمرکزگرايي تبديل شده است.

خروج سرمايه‌ها از استان بوشهر، نه تنها فرصت‌هاي شغلي را کاهش مي‌دهد بلکه بر کيفيت زندگي مردم نيز اثر مي‌گذارد. اين مهاجرت مالي، نشان‌دهنده عدم اعتماد به ظرفيت‌هاي بومي و نيز نشانه‌اي از بي‌توجهي مديران ارشد استان است. مسئولان استاني، که بايد پاسدار منافع مردم و توسعه پايدار باشند، در برابر اين موج خروج سرمايه‌ها سکوت اختيار کرده‌اند. اين بي‌توجهي، نه تنها آينده اقتصادي استان را به خطر مي‌اندازد بلکه بر روحيه و انگيزه جوانان تأثير منفي مي‌گذارد. ورزش، که مي‌تواند به عنوان يک ابزار توسعه و همبستگي ملي عمل کند، در اين ميان قرباني شده و از اولويت‌هاي استان خارج شده است.

هلدينگ خليج فارس و مسئولان استاني بايد به ياد داشته باشند که توسعه پايدار تنها با توجه به تمامي ابعاد اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي ميسر است. خروج سرمايه‌ها و بي‌توجهي به ورزش، نه تنها ميراثي نامطلوب براي نسل‌هاي آينده به جا مي‌گذارد بلکه بر توانايي استان در جذب سرمايه‌گذاري‌هاي جديد نيز تأثير منفي مي‌گذارد. اکنون زمان آن رسيده است که مسئولان با برنامه‌ريزي دقيق و توجه به نيازهاي واقعي مردم، گام‌هاي محکمي در جهت اصلاح اين روند بردارند.

نسیم خاطره: لبخند و مهرباني مردم روستا

نسیم جنوب، فريبا درويشي: سال 1367 بود که اولين روز کاري من در مهرماه شروع شد. استرس و نگراني با هم عجين شده بودند و مرا نگران مي کرد. محل کار من روستاي نزديک بوشهر بنام «پهلوان کشي» بود. اين روستا از لحاظ جاده و آب و برق ضعيف بود مردمان مهرباني داشت که به معلم خيلي احترام مي گذاشتند. من هر روز صبح ساعت 7 بايد فلکه امام مي ايستادم تا سرويس ميني‌بوس بيايد. من نفر آخر بودم، وقتي من سوار مي‌شدم ميني‌بوس پر بود، من در کنار همکارم بنام خانم پورصباغ مي‌نشستم، خانم بسيار متين و آرومي بود، منم آروم بودم و توي ميني‌بوس فقط شنونده بودم. يکي از همکاران بسيار خانم شوخ‌طبع و خوش‌مشربي، تمام راه شوخي مي‌کرد و باعث خوشي دوستان مي‌شد.  من يک‌سال در آن روستا بودم ولي خاطرات زيادي با مردم مهربون اونجا دارم. وقتي تعطيل مي‌شديم بعضي از خانواده‌ها من را به ناهار دعوت مي‌کردند، يا سبزي و چيزهايي ديگر به من تعارف مي‌کردند، مي خواستند محبت خودشان را به نشان دهند، مشکلات خودشان را با من مطرح مي کردند و من سعي مي‌کردم به آن‌ها کمک کنم. وقتي از ميني‌بوس پياده مي‌شدم، نيم ساعتي مي‌رفتم تا به کلاس برسم، وارد روستا که مي‌شدم تا نزديک زانو خاک بود. وقتي توي کلاس بودم حس خوبي داشتم و خوشحال بودم در کنارشان هستم، روستا سرسبز و زيبا بود. بر خلاف استرس و نگراني که روز اول داشتم، لبخند و مهرباني مردم روستا باعث شد من بتونم به راحتي به کارم ادامه بدهم.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و هفتم، شماره 1080)

. به نظر من ماندگاري نام خليج فارس در گرو نگاه توسعه محور به آن مي باشد. براي ماندگاري نام خليج فارس مي بايست در کنار حفظ اصالت‌هاي فرهنگي و تمدني، در ايجاد تبادلات بين المللي کوشيد. همان‌طور که در گذشته نام خليج فارس توسط دريانوردان سيرافي به اقصي نقاط دنيا برده شد...

افراد منفي چه كمكي به ما مي‌كنند؟

نسیم چنوب، حسين زيرراهي- مدرس توسعه فردي

يکي از دوستان از رفتار رواني كارمند بانكي مي‌ناليد كه قرار بود وامش را تاييد كند. مي‌گفت هر بار كه با او حرف مي‌زنم چنان خشمي سراپاي وجودم را فرا مي‌گيرد كه دلم مي‌خواهد به دو قسمت مساوي تقسيم‌اش کنم. گفتم فلاني من كه دوست تو هستم و در كنار هم تفريح مي‌كنيم و لذت مي‌بريم كه نمي‌توانم چيزي از كنترل خشم به تو ياد دهم. اين وظيفه آن كارمند بانك است. ما به صورت طبيعي تمايلي به ارتباط با آدم‌هاي منفي نداريم. دوست داريم با انسان‌هاي بافرهنگ، فرهيخته، مودب، بخشنده، مهربان و خلاصه داراي هر نوع صفت مثبت در تعامل باشيم. درعوض از انسان‌هاي خشن، بي‌ادب، خسيس، مكار، دروغگو و غيره تا جاي ممكن دوري مي‌كنيم. نخست برويم سراغ تاثير انسان‌هاي مثبت.

اولين تاثير آدم‌هاي مثبت اين است كه وقتي با آن‌ها هستيم حال بهتري داريم. يا بقول معروف از هم‌نشيني آن‌ها لذت مي‌بريم. مثلا يك آدم مؤدب هيچ‌وقت به شما توهين نمي‌كند. انسان صادق به شما دروغ نمي‌گويد. بخشنده اگر چيزي نياز داشته باشيم به ما ارزاني مي‌دارد. فرد مهربان و حامي دستمان را مي‌گيرد و ياري‌مان مي‌كند. وقتي به زندگي در ميان انسان‌هاي مثبت دقت مي‌كنيم درست مثل زمان كودكي‌مان است كه تحت پوشش حمايت خانواده قرار داشته‌ايم. اين شرايط براي بچه ايدآل است ولي براي بزرگسال سرتاسر مثبت نيست. فكر كنيد هيچ‌وقت كسي به شما توهين نكرده باشد. يا هرچه خواسته‌ايد به شما داده‌اند. چه قدر براي بدست آوردن خواسته‌هاي‌تان توان داريد؟ حال ببينيم زندگي در ميان آدم‌هاي با صفات منفي چطور است.

اگر بخواهم زندگي در ميان انسان‌هاي با صفات منفي را به چيزي تشبيه كنم شايد به گذر از يك جنگل پرخطر يا صعود به قله‌اي سخت بي‌شباهت نباشد. همه مسير پر از سختي و مشقت است ولي با هر گامي كه برمي‌داريد مقداري بر توان ذهني و جسمي شما افزوده مي‌شود. به راستي اگر در تمام عمر كمتر از گل نشنيده باشيم روحيه‌مان چطور است؟ معلوم است سوسول. با اولين توهين، تحقير يا بي‌اعتنايي دنيا روي سرمان خراب مي‌شود. چه كسي بهتر از آدم مكار و حيله‌گر مي‌تواند پيچيدگي دنيا را به ما نشان دهد؟ آن‌كه چيزي به ما نمي‌بخشد غيرمستقيم وادارمان مي‌كند خود براي رسيدن به خواسته‌هاي‌مان بجنگيم. همكاري كه دانسته‌هايش را در اختيار ما نمي‌گذارد يا مغازه‌دار همسايه كه سعي مي‌كند ما را از بازار خارج كند ناخواسته تلاش براي يادگيري و مقاومت در ماندن در آن شغل را به ما ياد مي‌دهد. همسايه فضولي كه مي‌خواهد از همه چيز ما سر در بياورد و مدام روي اعصاب ما راه مي‌رود در واقع دارد اعصاب ما را قوي‌تر مي‌كند. كساني كه تجربه زندان را داشته‌اند در جامعه خيلي از ديگران راحت‌تر زندگي مي‌كنند. چون تحمل انسان‌هاي منفي در آن‌ها بسيار بالا است.  نتيجه اين‌كه هرگز در زندگي سعي نكنيم دور و برمان را فقط از آدم‌هاي خوب پر كنيم. چون به همان اندازه به آدم‌هاي بد هم نياز داريم. آن‌ها ما را قوي‌تر مي‌كنند.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و هفتم، شماره 1079)

وقتي مالکيت جديد تيم‌هاي سرخابي پايتخت چندين بانک و پتروشيمي مي‌شوند، آدم «گََُُر» مي‌گيرد، البته اگر اهل بوشهر باشي و دلسوز هميشگي اين ديارِ سراسر محروم نه، بلکه مظلوم... اين‌جا مرغ همسايه غاز هست و به جاي آن که صنايع نفتي و گازي که در همين استان کسب درآمدهاي مولتي ميلياردري مي‌کنند، اسپانسر تيم‌هاي هميشه ندارِ استان باشند اما از آن‌جا که خون تيم‌هاي سوگلي پايتخت رنگين‌تر است بسان آهن ربايي جذب آن‌ها شده اند...

دکتر يونس قيصي ‌زاده :  اگر والدين مراقب سلامت روان خود نباشند و درگير بحران‌هاي روحي و رواني شوند، يک رابطه قابل اعتماد نمي‌تواند بين آن‌ها با فرزندان‌شان ايجاد شود. ايجاد استرس، مشکلات مداوم يا درگيري‌هاي مکرر در زندگي زناشويي و يا بيرون از محيط خانواده، بر خلق و خوي ما و توانايي ما در توجه و پاسخگويي به فرزندان‌مان تأثير منفي مي‌گذارد. بنابراين مهم است که سعي کنيد اين مشکلات را مديريت کنيد

دکتر عبدالرحيم مهرور : مگر مي‌شود روي دريايي از گنج‌هاي متنوع نفت و گاز و شيلات و انرژي اتمي و نخيلات زندگي کنيم و نکبت‌ها و آلودگي‌هايش از آن مردم نجيب جنوب باشد ولي خوشي‌ها و رانت‌هاي جيب پر کنش براي ديگران باشد؟ راستي اين چه عدالت فريبنده‌ايست که هميشه در شعارهاي دولت مردان نهفته است! مگر مي‌شود درآمدهاي کلان هزاران هزار ميلياردي براي رفاه و آسايش استان‌هاي بزرگ ‌کشور هزينه شود ولي رنج‌ها، آلودگي‌ها و بيماري‌هايش (سرطان‌هاي خوني و تنفسي) براي مردمان جنوب باشد!...

 مجموعه امتيازها از خارگ چنان موقعيت ممتازي در خليج‌فارس ساخته بود که انگليسي‌ها بارها آن را اشغال کرده و به عنوان اهرم فشار به ايران از آن استفاده کردند که در اين راه موفق نيز بودند. جالب توجه اين‌که اولين باري که انگليسي‌ها در سال 1838 خارگ را به بهانه محاصره هرات اشغال کردند، آن قدر مجذوب خارگ و امتيازهاي آن شدند که جرج اوکلند فرمانرواي کل هندوستان گفته بود بايد کاري کنيم که خارگ به عنوان ملک طلق انگليس اعلام گردد، اين جزيره بعدها مي‌تواند سنگاپور خليج فارس گردد...

حماسه حق‌پرست: موسيقي بوشهر؛ خود به تنهايي مي‌تواند پنجره اي گشاده رو به درياي فرهنگ و هنر باشد تا با تابيدن نور و نوا و سازها و آوازهايش، ديرينگيِ يک تاريخ را واگويه کند! چه؛ بوشهر، به راستي شهرِ موسيقي است و چشم انداز ِ جهان موسيقي نيز هم توانست باشد! حضور بزرگان ملي و جهاني در موسيقي بوشهر و موسيقي بوشهر، تحقيقات و پژوهش‌ها و جستار موسيقايي...

فستيوال کوچه بوشهر، افتخاري براي استان و کشور بود

وليد صفري

اتفاقي همانند فستيوال کوچه را مي توان به عنوان يه اثر تاريخي و فرهنگي در ايران و دنيا دانست. از موسيقي اقوام محلي تا اتفاقات جبهه و جنگ و خاطرات شهدا در آن براي مخاطبان جوانان اجرا شد تا آن‌ها بدانند اين موضوع تحت هيچ شرايطي به فراموشي نخواهد رفت. کوچه افتخاري براي استان و کشور بود که فرهنگ غني و قوي را به رخ هنر دنيا کشاند و نشان داد اگر عرصه‌اي براي اين پتانسيل داده شود، بدون شک مي تواند همه را غافلگير کند. بياييد حق و الانصاف با ديده مهربانانه و درست به اين داستان زيبا و دلنشين نگاه کنيم. تا کي و کجا با قضاوت‌هاي غير منطقي و ... بخواهيد جلو اين حرکت‌هاي اجتماعي که جز سازندگي و افتخار آفرين براي اجتماع‌مان به ارمغان آورده است، اينچنين رفتار کنيد.

نه ابتذالي در کار بود و نه بي‌احترامي به کسي و جايي شد. با اين اتفاقات خوب و اجتماعي با عقلانيت رفتار کنيد. شادي و نشاط را از مردم نگيريد.

به مناسبت روز بوشهر

رنسانس گردشگري و هنري با فستيوال موسيقي کوچه‌ بوشهر

حسين شادکامي

استان بوشهر با سابقه تاريخي چندين هزار ساله ، توانسته پل في مابين فرهنگ ها و آداب و سنن، ملل باشد و ضمن تاثير پذيري  از آن‌ها، به شيوه نويني تاثيرگذار هم باشد. آميخته شدن با فرهنگ‌ها، فولکورها، سنت‌ها، رسومات، گوناگون (عربي، هندي، افريقايي، اروپايي)  فرهنگي در خور توجه بوجود آورده است. ‌(مراسمات مذهبي، جشن ها‌، پوشش ها‌، سرگرمي وبازي ها، هنرها، معماري و ساير غذاها و مواد غذايي...) که نسبت با ساير نقاط، تفاوت چشمگيري داشته و به همين منظور مورد توجه خاص قرار گرفته، که با سبک نويني به ساير نقاط دوردست انتقال داده است. لذا هنر در بوشهر با زباني  مشترک  در قالب آواها،  موسيقي  «سنج و دمام، ني انبان»، رقص، تاتر، خيام خواني، يزله، شعر و ادبيات الهام گرفته از موقعيت اين استان با ساير نقاط  مختلف  دنيا است.

فستيوال موسيقي کوچه يکي از نمودهاي عيني اين  ارتباط تنگاتنگ است ‌که به نمايش درآمد و توانست مکتب  موسيقي اصيل هنري بوشهري را به عرصه ظهور رساند و با دورهمي محبت آميز و همنوايي، وحدت را در بين جامعه بوجود بياورد.

شور و اشتياقي که فستيوال کوچه توانست در بين دوست داران هنر و موسيقي در بين ايرانيان بوجود بياورد، يک رنسانس گردشگري و هنري بود که مي‌تواند  مهرباني و حس همدلي، در کنار هم  بودن به صورت خودجوش فارغ از هر مرام، مسلک، گرايش، رنگ و زبان را با آن تجربه کرد و درک کرد که فرهنگ آميخته با هنر در بوشهر  چقدر مي تواند. حس شاد بودن را براي جامعه به ارمغان آورد چرا که خوب بودن و زيستن در جوار همديگر، يکي از ظرفيت‌هاي  اين استان است که مي تواند الگويي براي جهانيان باشد.

دکتر عبدالرحيم مهرور: بوشهر بندري تجاري، تاريخي، فرهنگي با هزاران راز و رمز  نهفته در سينه و چهره، داراي معماري فاخر و کهن، موسيقي محلي غني و زنده، با مردماني اصيل و مهمان نواز، از کوچه پس کوچه‌هاي سنگ فرش، گلي، نمناک، سبخ زار و تنگ و باريکي که از يک طرفش بادهاي موسمي با نسيمي خنک و در مواردي همراه با گرمي و شرجي‌هايي که در بازار ماهي قديمش با يزله‌هاي...

دکتر محمود دهقاني: با سرازير شدن گردشگران به «تنگ جيز» جاي خوشگذراني شاهزاده‌هاي ساساني در دشت خشت کازرون  استان پارس، جا دارد ميراث فرهنگي، شهرداري کُنارتخته و شهرداري خشت نکته هايي را يادآور شوند و در رسانه ها بازتاب دهند تا اين برجا مانده‌هاي نياکاني آسيب نبينند. اکنون که با فرارسيدن بهار و نوروز گفتگو از گردشگري است...

غلامرضا شريفي خواه: دبستان در ابتدي روستا و با فاصله‌اي از خانه‌هاي مسکوني قرار داشت به همين جهت در فصل گرما تابستان روي زمين و يا زيرزمين اطراف، مارهايي از گونه «تيرمار، کُک مار» پديدار مي‌شدند. کُک مار اين منطقه خزنده‌اي با قد کوتاه و به رنگ‌هاي زرد و خاکستري و کور و تنبل بودند ولي زهرشان کشنده و سريع انسان را به هلاکت مي‌رساند، ولي کشتن آن‌ها راحت بود...

بوشهر، شهر موسيقي است

اوکلو فرامرزي- هنرمند موسيقي بوشهر

موسيقي در بوشهر ديرباز در دور همي‌ها، شب‌نشيني‌ها، عروسي‌ها خيلي مهم بوده است. به طور کلي موسيقي در زندگي مردم بوشهر در جريان است. خيام‌خواني و آهنگ‌هاي بزمي بوشهري و... به مرور اين موسيقي در کل کشور پخش شده و يگر اين موسيقي شاد را در طول سال در کوچه‌ها و عمارت‌ها مي‌بينيد. داستان موسيقي بوشهر، خيلي صاف و ناب است و همين باعث شده که مردم بيايند به سمت آن. به نظر من اتفاق خوبي که رخ داده اين است که مردم برگشتند به سمت موسيقي‌هاي سالم و موسيقي فولک، برگشتند به اصل موسيقي و ريشه خودشان و اين باعث خوشحالي براي ماست.

به نظرم بوشهر، شهر موسيقي است.

پيمان زند: من به کوچه و نور انتهاي کوچه اميدوارم، کوچه آمد تا نگاه جهان را به بوشهر عوض کند و با صداي بلند اعتراف کند که اينجا بوشهر است؛ ابوشهر شهرهاي ايران. کوچه آمد تا بوشهر مقر موسيقي، ادبيات تاريخ و جامعه‌شناسي ايران شود و ما را از زير يوق و نگاه تجاري محض آن هم خريد چهار تا زير پيراهن و چند تا جوراب و اوجش دمپايي المتراژ به بهانه ارزانتر بودن، نجات دهد...

برگزاري تورهاي بوشهرگردي در قالب نخلستان‌گردي و بازديد از کارگاه صنايع‌دستي، بازديد از نيايشگاه مُند، کلوت‌هاي ‌مند و آرامگاه جهازها، کوه نمک جاشک و بوشهرگردي در بافت تاريخي شهر بوشهر از جمله برنامه‌هاي سومين فستيوال موسيقي کوچه بود. کارگاه تخصصي گردشگري با عنوان «مکتب کوچه» از جمله برنامه‌هاي شاخص فستيوال بود...

عبداله مقاتلي، هنرمند موسيقي بوشهر:

اين حجم استقبال و شور و شوق از فستیوال کوچه غافلگيرانه است

- نظرتان درباره فستيوال کوچه چيست؟

- امسال سومين سال هست که فستيوال کوچه برگزار شد، البته وسعتش خيلي بيشتر بود و گروه‌هاي بيشتري استفاده شد. من خودم يکي از عوامل فستيوال بودم وقبلا با گروه شالو دو سال شرکت کرديم. امسال سياست جشنواره اين بود که گروه‌هايي که نبودند، به جشنواره بيايند. به نظر من جشنواره کوچه از بوشهر فراتر رفته، فستيوال کوچه به يک رويداد فرهنگي شناخته شده تبديل شده، بطوري که در ده دقيقه، کل بليت‌هاي جشنواره با قيمت خيلي خوب فروش رفت و اين نشان مي‌دهد که اسم فستيوال مهم است.

- خوشبختانه از موسيقي بوشهر، استقبال زيادي مي شود.

- موسيقي بوشهر در کشور شناخته شده است و مورد استقبال زياد قرار گرفته، خصوصا خيام خواني و يک نشان براي فرهنگ بوشهر شده است، مثل اين‌که مردم براي ديدن قونيه به ترکيه مي روند، الان طوري شده که مي‌گويند برويم بوشهر براي خيام‌خواني. براي ما خودمان هم که دست‌اندرکار موسيقي بوشهري هستيم، اين حجم استقبال و شور و شوق غافلگيرانه است.

- بوشهر را در يک کلمه توصيف کنيد.

- بوشهر پايتخت موسيقي ايران است. يک مدت اداره فرهنگ و ارشاد مي‌گفت بوشهر پايتخت کتاب است و روي آن مانور مي‌دادند ولي ديديد که مردم جدي نگرفتند چون واقعا امکانات کتابخانه و کتابخواني در بوشهر ضعيف است و با شعار که نمي‌توان يک لقب را براي جايي آورد. همان موقع ما مي‌گفتيم تلاش‌تان را روي معرفي بوشهر به عنوان پايتخت موسيقي نواحي بگذاريد که هم سابقه و ظرفيت و هنرمندان آن وجود دارد وهم مورد حمايت مردم است.

از فستيوال کوچه، عکس‌ها و ويدئوهايي در فضاي مجازي منتشر مي‌شود که هرکجاي ايران باشيد و آن را ببينيد شما را به جاي ديگري از ايران پرتاب مي‌کند.جماعتي کنار هم نشستند و اين موسيقي است که همچون گرماي جنوب دل‌تان را به شوق ديدن اجراها گرم مي‌کند. سومين دوره فستيوال موسيقي کوچه در شهر ساحلي بوشهر برگزار مي‌شود...

بوشهر يکي از شريان هاي اصلي قلب ايران است. من نمي‌توانم تصور کنم بدون بوشهر موسيقي باشد، مگر مي‌شود بدون بوشهر شعر باشد، داستان باشد، مگر مي‌شود حماسه باشد، مگر مي شود عشق باشد. يک جاي کار خواهد لنگيد. ايران بدون بوشهر ايران نيست، دنيا هم بدون بوشهر دنيا نيست. بوشهر نقش مهمي در تاريخ فرهنگ و ادبيات  و هنر دنيا دارد. من عاشق سي چهل ساله بوشهر هستم، با منوچهر آتشي بزرگ، قدم زديم در بازار بوشهر، گپ زديم، کوچه‌هايش را نگاه کرديم. زندگي کرديم...

زماني که دور اول فستيوال برگزار شد، واقعيت اين بود که بوشهر آن‌چنان چهره‌اي در گردشگري و ميان مقاصد سفر در بين مردم نداشت. اما بعد از اين رويداد و انتشار فيلم‌ها و خاطرات افراد مختلف از آن، آنقدر چهره بوشهر تغيير پيدا کرد که بسياري از افراد منتظر فرارسيدن اسفند و برگزاري اين رويداد بودند که به هواي آن به بوشهر سفر کنند...

فستيوال کوچه در بوشهر؛ کار نبود، يک کارستان بود

دکتر محمود دهقاني - استراليا

به گمان من که تصويري مي‌انديشم و قلم به دست مي‌گيرم و مي‌نگارم، فستيوال کوچه در بوشهر کار نبود، يک کارستان بود. به گونه کتاب کوچه احمد شاملو، فستيوال کوچه بوشهر نيز يک کتاب بود. از پايه‌گذاران فستيوال کوچه از ته دل سپاسگزارم. بوشهرِ رئيس‌علي آبروي ايران است. اين بندر پير با سرناي شوق برانگيز، دهل و پايکوبيِ نوجوانان و جوانان در موسم بهار و فرارسيدنِ نوروزِ نياکاني از گذشته تا به امروز تبريز ستارخان و شهرهاي سردسيري که در زير لحاف سپيد برف فرو رفته‌اند را بيدار مي کند. مردم بوشهر همراه با رقص، دم گرفتن با ساز و دهل، ياد خيام را بيشتر از شهروندان نيشابوري زنده نگاه داشته‌اند. اين بندر و شهروندان حماسه ساز آن، تاريخ سازان سد راه ورود استعمارگران غرب به ايران بودند. از سويي در گستره ادبيات و فرهنگ نيز با کميت شمار شهروند، ارزشي سرشار از کيفيت از خود بر جاي گذاشته و گل سر سبد ادبيات ايران هستند.

پرسش صميمانه نسيم جنوب در کرانه شاخاب پارس از  هم ميهنان هنرمندي که بوشهري نبودند و پاسخ آنان در هنگام برگزاري فستيوال، آنچنان گيرا  و دلچسب بود که من را بر صندلي قطار شب در هنگام سفر در حاشيه اقيانوس آرام در اقيانوسيه، بر سر شوق مي‌آورد. پاکدستي، راستي و مهرباني شهروندان گردنفراز بوشهري از دير باز تا به امروز افتخار آفرين بوده و ورد زبان شهروندان سراسر ايران است. بهاران خجسته باد. 

(نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1075)

حماسه حق پرست  رئيس انجمن موسيقي بوشهر: فستيوال کوچه نشانه توان و پتانسيل تاريخي بوشهر است

رئيس انجمن موسيقي بوشهر در مصاحبه با نسيم جنوب درباره فستيوال کوچه گفت: اين جشنواره يا فستيوال کوچه که در دور سوم به عنوان جشنواره اقوام نام گرفته است، در چندين بخش، گردشگري و رويدادهاي مربوط به گردشگري به عقيده من با محوريت موسيقي ورود کرده است. اين فستيوال يک برنامه رويداد محور است بر پايه جذب گردشگر و پتانسيل‌هايي که بندر بوشهر به عنوان شهر خلاق موسيقي دارد. همان طور که شاهد بوديد، استقبال چشم‌گيري از اين رويداد شد که با تلاش و کوشش شبانه‌روزي دوستان بوشهري شاهد اين رويداد کوچه در بندر کهن سال بوشهر بوديم.

حماسه حق پرست افزود: اين فستيوال هم تاثيرگذار و هم اثربخش بر روي رويدادهاي موسيقايي اقوام ايران زمين هست. من بر اين باور هستم که معرفي چهره‌هاي موسيقي اقوام، نواحي مختلف در کهن ديار بوشهر قطعا نشانه توان و پتانسيل تاريخي بوشهر است که پذيراي  فرم‌ها و سبک‌هاي مختلف موسيقي هست که مي‌تواند همه را در يک شب، در يک عمارت جمع کند.

لغو فستيوال موسيقي کوچه در حالي صورت گرفته است که 8 هزار بازديدکننده از اين فستيوال سرگردان در کوچه پس کوچه‌هاي بافت تاريخي اين شهر از اين موضوع گلايه دارند. اين گلايه‌ها در شرايطي مطرح مي‌شود که عزت‌الله ضرغامي، وزير ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي يا اعضاي دولت و سخنگوي آن که بارها بر لزوم برپايي رويدادهاي شادي‌آفرين براي مردم تاکيد کرده‌اند...

کتک زدن دانش‌آموزان مدرسه ابتدايي در خورموج توسط مدير

ناتواني آموزش و پرورش در جلوگيري از کتک زدن دانش‌آموزان

تنبيه دانش‌آموز خورموجي در مدرسه ابتدايي، باعث اعتراض گسترده گرديد. يکي از تلويزيون‌هاي فارسي خارج از کشور تصاوير دوربين مدار بسته مدرسه‌اي را نشان داد که در آن دانش آموزان ابتدايي از دست مدير مدرسه در حضور معلمان و ساير دانش‌آموزان به شدت کتک مي‌خوردند. بنا به  گزارش پخش شده، اين اتفاق آبان ماه رخ داده است.

عزل مدير مدرسه غيرانتفاعي البرز در خورموج

اداره کل آموزش و پرورش استان بوشهر از عزل مدير مدرسه غيرانتفاعي البرز در خورموج پس از انتشار ويدئويي از برخورد خشونت آميز با دانش‌آموزان خبر داد.

اداره اطلاع رساني و روابط عمومي اداره کل آموزش و پرورش استان بوشهر اعلام کرد: به اطلاع مي‌رساند در پي پخش کليپ تنبيه ‌بدني  دانش‌‌آموزان در يکي از دبستان‌هاي غيردولتي در شهرستان دشتي در روز سه شنبه بلافاصله اتاق وضعيت در کل آموزش و پرورش استان بوشهر تشکيل و پس از بررسي‌ها و تحقيقات لازم و احراز صحت آن کليپ، بلافاصله در کمترين زمان ممکن دستور لغو ابلاغ مدير مدرسه مذکور صادر شد.

پرونده خاطي براي رسيدگي خارج از نوبت به هيئت بدوي رسيدگي به تخلفات اداري اداره کل و شوراي نظارت بر مدارس و مراکز غير دولتي جهت طي مراحل قانوني ارسال خواهد شد.

بازداشت مدير اين مدرسه به‌     دليل کتک زدن دانش‌آموز

مدير موسسه مدرسه ابتدايي غيرانتفاعي البرز شهرستان خورموج استان بوشهر به دليل خشونت فيزيکي عليه دانش آموزان دستگير شد.

مهدي مهرانگير گفت: در همين راستا دستور دستگيري فردي که خشونت فيزيکي عليه دانش‌آموزان انجام داده بود صادر شد و در حال حاضر مدير موسسه دستگير شده است.

مهدي مهرانگير رئيس کل دادگستري استان بوشهر در گفت‌وگو با ميزان، درباره تصاوير خشونت فيزيکي عليه دانش آموزان يک مدرسه در شهرستان خورموج استان بوشهر، اظهار کرد: در شبکه‌هاي مجازي متاسفانه تصاويري از خشونت فيزيکي عليه دانش‌آموزان مدرسه ابتدايي غيرانتفاعي البرز شهرستان خورموج استان بوشهر توسط مدير موسسه منتشر شده است.

رئيس کل دادگستري استان بوشهر بيان کرد: در همين راستا دستور دستگيري فردي که خشونت فيزيکي عليه دانش آموزان انجام داده بود صادر شد و در حال حاضر مدير موسسه دستگير شده است.

مهرانگيز اظهار کرد: دستور انجام تحقيقات اوليه و بازجويي صادر شد و با قاطعيت و شدت با اين فرد برخورد مي‌شود تا براي ديگران درس عبرت باشد.

ناتواني آموزش و پرورش در جلوگيري از کتک زدن دانش‌آموزان

گرچه در آيين‌نامه انضباطي مدارس، به صراحت هرگونه تنبيه دانش‌آموزان قدغن شده است، اما بنظر مي‌رسد که اين آيين نامه تنها بر روي کاغذ مانده و آموزش و پرورش در حفاظت از دانش‌آموزان در مقابل تنبيه معلمان و مديران، ناتوان است. يکي از وظايف مهم مدير مدرسه که در آيين‌نامه انضباطي مدارس نيز به آن اشاره شده، توجيه همکاران مدرسه درباره قدغن بودن تنبيه دانش‌آموزان است. براساس ماده 82 آيين‌نامه، مدير مدرسه موظف است ممنوعيت تنبيه بدني را يادآور شود و درصورت مشاهده‌ تخلف، مراتب را با هدف اطلاع و اقدام لازم به اداره آموزش و پرورش منطقه گزارش دهد. درصورتي که يکي از معلمان، مربيان يا يکي از اولياي مدرسه اقدام به تنبيه بدني يا تحقير و توهين به دانش‌آموزان کند، مدير مدرسه موظف است گزارش اين اقدام را به آموزش و پرورش همان منطقه اطلاع دهد آموزش و پرورش نيز موظف است با احضار فرد خاطي به تخلف وي رسيدگي و حکم مقتضي را در اين زمينه صادر کند. در قانون مجازات اسلامي هر نوع اهانت و هتک حرمت و حيثيت  افراد، جرم محسوب مي‌شود و مجازات کيفري دارد. منظور از توهين در اينجا استفاده از الفاظي است که باعث تحقير فرد شود. همچنين تنبيهي که باعث کبودي، شکستگي و يا صدمات ديگري به دانش‌آموز شود، شامل ديه مي‌شود و معلم متخلف بايد بر اساس تشخيص مراجع ذي‌صلاح پرداخت کند.

خيام در زندگي شخصي اون‌جوري که در تاريخ آمده، خلق تنگي داشته و کم حوصله بوده و جواب سوالش نمي‌شد کرد. اما اگر در اين زمانه ما مي‌بود، حتمن مي‌گفت تنها گروهي که بعد از چند صد سال مرا درک کرده‌اند، همين شما بوشهري‌ها بوديد که به آواز طرب، خوش هستيد و بي دغدغه ديروز و فردا، امروز را خوش داشته‌ايد...

عباس شاهپيري: اين‌که در منطقه و شهري جشنواره‌اي هنري با عناوين مختلف و با استفاده از نام و قدمت ديرينه يک شهر برگزار شود، اما هنرمندان، برگزارکنندگان و مديران فرهنگي آن ديار از اين‌که شهرشان فاقد سينما، و مکاني مناسب براي اجراي برنامه‌هاي مختلف هنري است، دغدغه و يا پيگيري جمعي براي راه اندازي مکان‌هاي هنري نداشته باشند، اين رخدادها در قاموس فرهنگ و هنر مي‌تواند فاقد اعتبار و ارزش هنري باشد...

در کوچه فستيوال بوشهر چه مي‌گذرد؟

نرگس مهرداديان: اگر در کوچه پس کوچه‌هاي چهار محله‌ بوشهر قدم بزنيد، در محله‌ شنبدي به يک کوچه مي‌رسيد، که يک طرفش حسين رومي سازهايش را کوک مي‌کند، روبرويش روي چهارپايه‌هاي کوتاه چوبي مي‌توانيد چاي دمي تازه در استکان کمر باريک بنوشيد. کمي آن طرف‌تر هم در چوبي‌ کافه حاج رئيس را مي‌بينيد. در اين کوچه هفته‌اي چند روز صداي ساز و آواز به گوش مي‌رسد. اما 6 روز از سال اين‌جا غوغا مي‌شد. هلهله‌اي از آواهاي لري، خراساني، آذربايجاني و جنوبي! عمارت حاج رئيس اسفند مهمان گروه‌هايي از جاي جاي‌­ ايران مي‌شود تا با همنوايي به استقبال عيد نوروز بروند.

احسان عبدي‌پور از  ايده‌ کوچه فستيوال مي‌گويد که از کافه لاله اسکندري در تهران، زماني که هنرمندان محلي هرمزگان در آن‌ برنامه اجرا مي‌کردند، شکل گرفت. احسان به همراه ادريس برادرش که برگزار کننده‌ اين رويداد هستند تصميم مي‌گيرند فراخواني دهند تا هنرمندان مختلف را از چهارگوشه‌ ايران جمع کنند. تا در اسفندماه، آهنگ‌هايي محلي از نواحي مختلف ايران در اين شهر نواخته شود.

سفر به بوشهر به خودي خود سفري کم‌نظير است. چه رسد به آنکه فستيوالي از موسيقي‌هاي محلي هم در يکي از بهترين ماه‌هاي سال در آن اجرا شود. شايد نغمه‌ ني‌انبان محسن شريفيان توي گوش مردم مي‌پيچد که اين چنين به تکاپو مي‌افتند. البته همچنان در مواقع مختلف سال، به‌خصوص عيد نوروز هنرمندان به‌نام موسيقي محلي جنوبي در عمارت‌هاي بوشهر ميزبان مردم هنردوست هستند.

احسان عبدي‌پور مي­‌گويد: «پيام برگزاري جشنواره موسيقي کوچه فستيوال در کنار هم بودن و سازها را به نام مردم کوک کردن و با هم و براي هم نواختن است». قطعه­‌هايي از موسيقي محلي نقاط مختلف ايران توسط گروه‌­هاي به‌نام موسيقي از خوزستان، هرمزگان، کردستان، لرستان، گيلان، آذربايجان و خود بوشهر اجرا مي­‌شود. پس از اجرا گپ و گفت دوستانه نوازندگان، خوانندگان و مردم تا پاسي از شب ادامه خواهد داشت.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1074)

معماري بوشهر، برخلاف معماري کويري، ساختمان هم با بيرون کار مي‌کند هم با درون. معمار، کاملا رها و بي‌تکلف، فضاها را خلق مي‌کند و اصلا اسير تقارن و تصلب غيرضرور نيست. معمار ضرورتي نمي‌بيند اثر خود را با رنگ و تزيين ولخرجانه بيارايد. اين خود بنا و اثر است که زيباست نه رنگ و لعاب آن. شايد کمي بي‌انصافي باشد که زيبايي معماري بوشهر را در حد شيشه‌هاي رنگي هلالي‌ها در و پنجره‌ها خلاصه کنيم..

شعري از محمّدعلي موّاجي

به مناسبت  سالروزتولدش 10  بهمن 1334

«زمين»

در آينده‌اي نزديک

 که با ضربان قلب

قابل شمارش است

زمين

با فريادي پدرانه خواهد گفت :

اي جهانيان

گاه عزيمت فرا رسيده است

باروبنه بر بنديد!

دير زماني ست که تو، انسان

ديگر در من نمي‌گنجي

تو را جهاني ديگر بايد

بگذار دمي    دور از هياهو

صداي امواج اقيانوس

و آواي حرکت مواّج رودهاي خروشان

صفير طوفانهاي قاره‌اي

را بشنوم

ساليان درازي است

که اين آواها را نشنيده‌ام

و اين مناظر را نديده‌ام

بگذار آبهاي سرد رود‌ها

در تن خسته‌ام نفوذ کنند

در اعصار و قرون

انديشه سرنوشت تو

لحظه‌اي مرا آسوده نگذاشت

دردي عظيم کشيده‌اي انسان

جراحاتي عميق در روح توست

که با گذشت ساليان دراز

التيام مي‌پذيرد

و چقدر رنج ديده‌اي

و پيش از تو، من

که تمام سرگذشت‌ها را

از بر دارم

کنون وارهيده‌اي

از رنج و درد کهنه اعصار

کنون دوران پيش

سيماي غريب و باور نکردني دارد

و از «جهنم درون»

بهشتي شگفت‌آور

آفريده‌اي

اينک انساني نو،

جهان را   مي‌کاود

انساني نوين

و مسيري نو

از            جهالت به علم

*    *     *

بگذار           از دور

نظاره‌گر تو باشم

باروبنه بر بنديد!

(اسفند ماه 1358، در سن 24 سالگي)

افسروظيفه شهيد محمدعلي مواجي  در طي 26 سال زندگي پر بارش، اشعار، نوشته‌ها و ترجمه‌هايي به يادگار گذاشته است. او پس از تحصيلات دانشگاهي در رشته علوم سياسي در دانشگاه تهران، در نبرد آزادسازي خرمشهر همراه با برادرش محمّدحسن مواجي در 10 ارديبهشت 1361 جانشان را فداي ميهن کردند.

عالي بازدار:  پس از دريافت ديپلم و خدمت سربازي درخواست کار به اداره کل فرهنگ بنادر و جزاير خليج فارس در بوشهر داد تا به کسوت معلمي درآيد. از مدير مدرسه ماندگار سعادت استعلام شد تا نظرش را درباره ايشان اعلام کند. مرحوم سيد ضياء الدين بلادي مدير وقت مدرسه نامه‌اي به اداره کل فرهنگ نوشت و دانش‌آموز ديروزش را مورد تاييد قرار داد و معرف ايشان شد...

شهرت اجتماعي ما 

حسين زيرراهي - مدرس مهارتهاي زندگي

نظر ديگران بصورت تک تک در مورد ما مهم نيست ولي نظر جمع مي‌تواند مهم باشد. حضور طولاني مدت ما در يک اجتماع (محله، محل کار، محيط آموزشي ...) باعث مي‌شود ناخودآگاه جمعي آن جامعه شهرتي براي ما انتخاب کند. ممکن است ما را منفي‌بين، شکاک، مهربان، منظم، پرکار، دقيق، بدقلق، بداخلاق، حسابگر و غيره بنامند. نکته مهم اين است که احتمال دارد همه ما را به اين صفت بشناسند و از آن خبر داشته باشند جز خودمان. دوم اينکه معمولا خرد جمعي کمتر اشتباه مي‌کند و شناختي که از ما به دست مي دهد از شناختي که خود از خود داريم دقيقتر است. به همين دليل اين شهرت يا لقب مي‌تواند عامل تاثيرگذاري در روابط و نهايتا زندگي ما باشد.

اگر شهرت داده شده مثبت يا خنثي باشد خبر خوبي است. چون نشان مي‌دهد پنچري بزرگي که قابل ديدن توسط ديگران باشد نداريم. در اين صورت اگر خودمان هم خبر داشته باشيم کمک مي‌کند در آن زمينه بهتر هم شويم. ولي اگر صفت منفي باشد مي‌تواند عواقبي برايمان داشته باشد. اين صفات در محيط‌هاي کاري و حرفه‌اي در زمان تشويق و ترفيع يا تعديل و اخراج نيرو تاثير گذار است. معمولا تصيمات مديران در مورد کارمندان يکباره و آني نيست. مانند ليواني است که قطره قطره پر مي‌شود. در نتيجه شهرت مثبت فرد، ليوان تصميم‌گيري مدير در زمان ترفيع و تشويق را پرتر مي‌کند و شهرت منفي هم ليوان تصميم‌گيري در زمان اخراج را. اگر واقعا دوست داريم در سازماني بمانيم و رشد کنيم بايد مواظب شهرت جمعي خود باشيم. البته يک استثنا هم وجود دارد. گاهي فرد به چيزي مشهور است که خود به آن واقف است و يا قابل درک براي آن اجتماع نيست. مثلا کسي که به خاطر تمرکز روي اهداف و آرمانهاي خود به عجيب و غريب يا منزوي بودن مشهور است. يا اصلا برايش مهم نيست کل آن جمع در موردش چه فکر مي‌کنند.

چرا ما به مشهورترين ويژگي خود آگاه نيستيم؟ ما بصورت طبيعي تاييدگر رفتار خود هستيم و خيلي مشکلاتمان را نمي‌بينيم. برعکس، ديگران راحت‌تر مي‌توانند عيب‌هاي ما را ببينند. اين موضوع براي همه وجود دارد. ديگر اينکه معمولا مشکل فرد به به او گفته نمي‌شود. افراد ترجيح مي‌دهند عيب شما را پيش ديگران بگويند تا خودتان. چون احتمال مي‌دهند ناراحت شده و قبول نکنيد. سوم اينکه ديگران مسئوليتي در اين موضوع ندارند و اغلب گفتن آن هم تاثيري در اصلاح فرد ندارد.

چطور بفهميم به چه چيزي مشهور هستيم؟ بهترين روش براي آگاهي از شهرت جمعي خود اين است که از اطرافيان خود بپرسيم. کساني که با ما راحت‌اند و چيزي را از ما مخفي نمي‌کنند. ضمن اينکه نزديکان بدخواه ما نيستند و وقتي آنها هم نظر جمع را تاييد کنند نشان‌دهنده اين است که مشکل واقعي است.

روش ديگر توجه به جاهايي است که جمع با ما مخالفت مي‌کند. وقتي نظر ما با جمع متفاوت است بايد به آن توجه کنيم. اگر به اين نتيجه رسيديم که حق با خودمان است و مي‌خواهيم اينطور رفتار کنيم که ديگر مشکلي وجود ندارد. در غير اين صورت بايد ببينيم چه مشکلي در ما وجود دارد که جمع را به اين نتيجه رسانده است.