ني‌همبون؛ سازي که هيچ‌وقت در هيچ جنگي نواخته نشد

پرويز پرستويي

ساز ني‌همبون؛ سازي که هميشه براي شادي و مراسم‌هاي عروسي نواخته شد، سازي که صدايش هم شادي را نويد مي‌دهد. هم  با سوز و گدازش مي‌تواند بيانگر درد هر منطقه‌اي باشد.

در مرداد سال 1402 که به هيروشيما سفري داشتم مثل هر سال، به مناسبت ششم آگوست، روز حمله آمريکا، که هيروشيما را با بمب‌هايش به خاک و خون کشيد و 140 هزار نفر از مردم هيروشيما کشته شدند و هر ساله حدود 20 هزار نفر گروه‌هاي صلح طلب از اقصي نقاط دنيا گردهم مي‌آيند و صلح را  در محل وقوع بمباران، پاس مي‌دارند. محسن شريفيان عزيز هم با ساز ني‌همبون‌اش با ما همراه بود و با نواختن استادانه سازش، همه مردمي که در آن‌جا بودند را دورهم جمع کرد و شگفت‌زده شان کرد.

آن‌جا بود که محسن عزيز گفت اين ساز هيچ‌وقت براي جنگ نواخته نشد و به همين دليل است که شنونده با جان و دل به شنيدنش مي‌ايستد.

غلامرضا شريفي خواه: دبستان در ابتدي روستا و با فاصله‌اي از خانه‌هاي مسکوني قرار داشت به همين جهت در فصل گرما تابستان روي زمين و يا زيرزمين اطراف، مارهايي از گونه «تيرمار، کُک مار» پديدار مي‌شدند. کُک مار اين منطقه خزنده‌اي با قد کوتاه و به رنگ‌هاي زرد و خاکستري و کور و تنبل بودند ولي زهرشان کشنده و سريع انسان را به هلاکت مي‌رساند، ولي کشتن آن‌ها راحت بود...

زماني که دور اول فستيوال برگزار شد، واقعيت اين بود که بوشهر آن‌چنان چهره‌اي در گردشگري و ميان مقاصد سفر در بين مردم نداشت. اما بعد از اين رويداد و انتشار فيلم‌ها و خاطرات افراد مختلف از آن، آنقدر چهره بوشهر تغيير پيدا کرد که بسياري از افراد منتظر فرارسيدن اسفند و برگزاري اين رويداد بودند که به هواي آن به بوشهر سفر کنند...

در کوچه فستيوال بوشهر چه مي‌گذرد؟

نرگس مهرداديان: اگر در کوچه پس کوچه‌هاي چهار محله‌ بوشهر قدم بزنيد، در محله‌ شنبدي به يک کوچه مي‌رسيد، که يک طرفش حسين رومي سازهايش را کوک مي‌کند، روبرويش روي چهارپايه‌هاي کوتاه چوبي مي‌توانيد چاي دمي تازه در استکان کمر باريک بنوشيد. کمي آن طرف‌تر هم در چوبي‌ کافه حاج رئيس را مي‌بينيد. در اين کوچه هفته‌اي چند روز صداي ساز و آواز به گوش مي‌رسد. اما 6 روز از سال اين‌جا غوغا مي‌شد. هلهله‌اي از آواهاي لري، خراساني، آذربايجاني و جنوبي! عمارت حاج رئيس اسفند مهمان گروه‌هايي از جاي جاي‌­ ايران مي‌شود تا با همنوايي به استقبال عيد نوروز بروند.

احسان عبدي‌پور از  ايده‌ کوچه فستيوال مي‌گويد که از کافه لاله اسکندري در تهران، زماني که هنرمندان محلي هرمزگان در آن‌ برنامه اجرا مي‌کردند، شکل گرفت. احسان به همراه ادريس برادرش که برگزار کننده‌ اين رويداد هستند تصميم مي‌گيرند فراخواني دهند تا هنرمندان مختلف را از چهارگوشه‌ ايران جمع کنند. تا در اسفندماه، آهنگ‌هايي محلي از نواحي مختلف ايران در اين شهر نواخته شود.

سفر به بوشهر به خودي خود سفري کم‌نظير است. چه رسد به آنکه فستيوالي از موسيقي‌هاي محلي هم در يکي از بهترين ماه‌هاي سال در آن اجرا شود. شايد نغمه‌ ني‌انبان محسن شريفيان توي گوش مردم مي‌پيچد که اين چنين به تکاپو مي‌افتند. البته همچنان در مواقع مختلف سال، به‌خصوص عيد نوروز هنرمندان به‌نام موسيقي محلي جنوبي در عمارت‌هاي بوشهر ميزبان مردم هنردوست هستند.

احسان عبدي‌پور مي­‌گويد: «پيام برگزاري جشنواره موسيقي کوچه فستيوال در کنار هم بودن و سازها را به نام مردم کوک کردن و با هم و براي هم نواختن است». قطعه­‌هايي از موسيقي محلي نقاط مختلف ايران توسط گروه‌­هاي به‌نام موسيقي از خوزستان، هرمزگان، کردستان، لرستان، گيلان، آذربايجان و خود بوشهر اجرا مي­‌شود. پس از اجرا گپ و گفت دوستانه نوازندگان، خوانندگان و مردم تا پاسي از شب ادامه خواهد داشت.

(هفته نامه نسیم جنوب، سال بیست و ششم، شماره 1074)

 اگر يک نگاه گذرا بکنيم که خوب واقعا بوشهر چه چيزي جز موسيقي داشته و اگر هست شما بگوييد که رفته و مستقلا عمل کرده و به جاهاي مختلف دنيا رفته و برگشته است؟ بايد داشته‌هاي‌مان را ارج بگذاريم ما چه بخواهيم و چه نخواهيم، گروه‌هاي موسيقي بوشهر مي‌روند به اين سمت و مي‌توانند پيغام رسان بسيار خوبي از فرهنگ و توريست ايران و يا هر چيز ديگري به کشورهاي ديگر، باشند...

مونا عليخواه: هميشه و درهمه حال، هم‌کلام شدن با پدر براي من لبِ خاموش مي‌طلبيد و من هميشه منتظرِ دريافت نگاه و پيامِ پدر بودم... در اين خموشيِ «مولانا»وار، «خموشيد، خموشيد، خموشي دمِ مرگ است/ هم از زندگي است اينک، ز خاموش نفيريد»، اينطور صدايش مي‌زديم: «پدر». در سال‌هاي اخير که فاصله بين من و او، از بوشهر تا آمستردام، هر روز بيشتر و بيشتر مي‌شد، اين بي‌صدايي دلتنگ‌ترم مي‌کرد...

محله بهبهاني يکي از محلات بوشهر بود که محل زندگي خيلي از اين سياهپوستان بود و حضور آن‌ها باعث زيبائي و رونق بخشيدن اين مراسم شد. در ابتدا چهار محله اصلي بوشهر مراسم دمام زني داشتند. در کل بوشهر محله‌هايي که مراسم دمام زني در آن برگزار مي شد از تعداد انگشتان دست تجاوز نمي کرد...

غلامرضا شريفي خواه : بازار قديم بوشهر يکي از بازارهاي سنتي ايران به شمار مي رفت که  دو راسته اصلي و مشهور در آن وجود داشت، يکي حاج محمد آقا بوشهري ملقب به معين التجار و ديگري حاج عبدالرسول طالبي ملقب به رييس التجار که حاج رييس در بوشهر سرشناس بود. اين بازار از بخش هايي و با توجه به مشاغل متعدد تقسيم شده بود که براي  رفاه و راحتي مردم شهر و ساکنين اطراف، بتوانند مايحتاج خود را خريداري کنند...

این مَشکی که نفس برآمده از شُش‌ها در آن دمیده می‌شود و نوایش بر جان می‌نشیند امروزه دیگر یک ساز نیست؛ بلکه یک نمادست که بیانگر بخشی از فرهنگ و تاریخ و آداب رسوم ما‌ است، از آیین‌های سُرور تا نغمه‌ی جانسوز حاجیونی و هدف اصلی هم نمود و ترویج آن است که با آن میسر می‌شود....

حماسه حق پرست: این که دمّام، با کُدامین غُراب و بوم ِ شراع ِ بَرکشیده ای یا با کدام کَپتان کشتی آهنین و با چند صد اسب بخار از آن سوی زنگبار و ملیوار و بومیان ِ کُدام پهنه از درازای قاره ای دیگر و دقیقا در چه زمانی به بندر بوشهر رسید و در خانه و کاشانه ی سرنشینان ِ غیربومی سُکنا گزیده در محلات مجاور و چسبیده به ساحل و آبی ِ دریا و البته دم ِ دست ترین نقطه به تجارتخانه های شهر جای خوش کرد برای وقت و زمانی مناسب؛ چندان محل مجادله و موضوع مباحثه ی این نوشتار نیست!... 

امیرحسام حق پرست: بوعلی در "قانون" به جوانب درمانی موسیقی پرداخته و با "جوامع علم موسیقی" در "شفا" مبانی و موسیقی شناسی ایرانی را شرح می دهد. به نتیجه ی جسمانی و روانی موسیقی برای نوزادان و تعادل در نبض و رابطه ی آن‌ با نغمات و ریتم در موسیقی اشاره می کند: "نبض؛ ضربان متوازن و متناسب موسیقایی دار‌د." نبض با نظم را مختلفِ مرتب و نبض بی نظم را مختلف نامرتب می نامد!..

خلیل موحد: پیش از آغاز کارم در آموزش و  پرورش در مهر سال 1364 و برای این که سرزده وارد کلاس خاطرات نشوم،  گفتنی است کنکور سراسری دانشگاه ها و  مراکز آموزش عالی کشور در تیرماه سال 1358 در بوشهر و  در سالن فرهنگ برگزار شد.  این نخستین کنکور سراسری پس از انقلاب بود. دفترچه ی آن از طریق پست توزیع...

امیر حسام حق پرست: این روزهای بدِ اوج گیری مجدّد کرونا و تلخیِ خبرهای مدام از درصد شیوع، ابتلا و‌ مرگ و‌ میر در جهان کرونا زده، هر اتفاق و حرکتی که بتواند بارِ غم و خاطرِ خسته و بی حوصله مان از این تجربه ی ملال آور و‌ طولانی مدت در زندگی را کمی مفرّح نماید و حال مان را متفاوت سازد...

دكترشهناز عرش: عبدی پور در تیک آف به زوایای تاریک زندگی فردی و اجتماعی می پردازد و به وضعیت اجتماعی موجود انتقاد می کند. او رخدادهای عینی را دستمایه قرار می دهد و پلشتی های جامعه را با قمارخانه و میز رولت نمادین کریم الکل به تصویر می کشد. گویی که مسبب همه مشکلات فایز و خانواده اش کریم الکل است...

حماسه حق پرست : مشایعت دو سرپنجه یِ موسیقی بوشهر و دو استاد مسلم نی جفتی و نی انبان  در تاریخ موسیقی بوشهر یعنی زنده یاد بدریمون و صفاریان خود گویای این واقعیت است که ساز و آواز بدون توجه به خاستگاه و طبقه و تیره و طایفه در پیکره ی یک فرهنگ موسیقایی و...

سینه که به اوج رسید نوحه خوان اعلام (واحد) می کند و پس از گفتن واحد ریتم نوحه ها عوض شده و بیت تکراری وجود ندارد، سینه زنان با حرکات موزون پا، پای راست را عقب می اندازند در حالی که خم شده اند، دست راست را تا نزدیک زمین می برند، بعد با چرخش دست بلند ...

مراسم روز بوشهر با نواختن زنگ مدرسه سعادت بوشهر آغاز گردید. در این مراسم که نماینده ولی فقیه و امام جمعه بوشهر، معاون استاندار بوشهر، شهردار بوشهر، اعضای شورای شهر و جمعی از چهره های فرهنگی استان حضور داشتند، مراسم هفته بوشهر با نواختن زنگ مدرسه سعادت آغاز گردید.

عاشقان سید و سالا شهیدان امام حسین (ع) در استان بوشهردر شب و روز دهم محرم اشک ماتم ریختند. عزاداری سالار آزادگان جهان برای مردم بوشهر نه یک عادت بلکه یک سنت است، سنتی که مظهر وحدت و نماد هویت ملی و مذهبی آنها است و کودک وپیرش این مصیبت بزرگ...

مرزهاي فرهنگي موسيقي سوگواري بوشهر بسيار فراتر از حدود جغرافيايي كنوني آن است. سازها و نواختن آنها نيز بيشتر و ساده تر از قطعات آوازي، از فرهنگي به فرهنگ ديگر برده شده است. سنج و دمام، تنها قطعه ي ضربي بدون كلام در موسيقي بوشهر- نوعي پُلي ريتمي نه چندان پيچيده است كه يادگار حضور سياه پوستان آفريقايي در بوشهر مي باشد. سمبوليسم سازها و اجراي مراسم سنج و دمام نسبت به ديگر مراسم...

"مهارت ساخت و نواختن نى انبان" با گستره ى ملى در فهرست ميراث فرهنگ ناملموس كشور به ثبت رسید. محسن شریفیان در این باره نوشت: خدا به من افتخار ديگرى داد تا پرونده ى "مهارت ساخت و نواختن نى انبان" را با گستره ى ملى در فهرست ميراث فرهنگ ناملموس كشور به ثبت برسانم. اين پيش نياز ثبت جهانى...

خلیل موحد : آموزش و پرورش کشور سال‌هاست که در انبوه نابسامانی غوطه‌ور می‌باشد. این بحران‌ها به خصوص  در حوزه‌ی نیروی انسانی و تجهیزات نمود فزون‌تری دارد. در مورد امکانات آموزشی افزون بر آن‌چه در گزارش وزیر  و عضو مجلس آمده، بیش‌تر و شاید همه‌ی مدارس کشور از کمبود شدید  و یا  دست‌کم غیراستاندارد...

بعد از اتمام قطعه " هله مالی" بود که سرپرست "لیان" گفت: الان وقت سوپرایز است لطفا به سالن نور بدهید..! امروز برای شما داستانی را با موسیقی تعریف می‌کنم، طبق گفته گذشتگان دختری از شهر هند در دریا گم شده و به این طرف آب‌ها آورده می‌شود. صدای آواز این دختر به گوش دریانوردان ما رسیده و از...

مناظره ای پیرامون موسیقی و برخی مجوزهای کنسرت در استان بوشهر میان ماحوزی مدیر کل فرهنگ و ارشاد بوشهر و فکوری رییس ستاد امر به معروف و نهی از منکر برگزار شد. در این نشست پیروز ارجمند مدیر کل مرکز موسیقی معاونت هنری وزارت فرهنگ، علی ریاحی نبی مشاور مدیر کل موسیقی وزارت ارشاد و جمعی ...

شرايط اكنون اصلاح‌طلبان، شرايط «خواستن ـ نتوانستن» توام با «نتوانستن ـ خواستن» است. اصلاح‌طلبان در تاريخ اكنون خود، كه بيشتر شبيه آغازين لحظه‌هاي دوباره برخاستن ققنوس از خاكستر خود است. اصلاح‌طلبان در اين برخاستن دوباره خود، مي‌خواهند كه چون گذشته بال و پر بيارايند و به هوا برخيزند، اما نمي‌توانند،..

در دوران رياست‌جمهوري سيد محمد خاتمي، شبي اصحاب فرهنگ، افطارِ ماه رمضان را مهمان ايشان بودند. وقتي به رييس جمهور رسيدم و خود را معرفي كردم تعجب بسيار كرد...

به نظر بنده، کلمه مبتذل برای موسیقی کلمه بجا و درستی نسیت. آن کلام است که می تواند مبتذل باشد و با یک موسیقی ترکیب شود و مجموعه مبتذل شود. اما در مورد موسیقی می توان از کلمه بی ارزش استفاده کرد. موسیقی هایی که بر هر دلیلی در ساختن آن مطلب و مورد با ارزشی دیده نمی شود و هنگامی که یک متخصص و آدم فنی و اهل موسیقی و حتی شنونده بالنده آن را گوش می کند ...

در عصر آدینه 27 دی ماه مراسمی به منظور پاسداشت از استاد ایرج شمســـــی زاده به همت جمعـــی از دوستداران ایشان  و با حضور تعدادی از شاعران ، هنرمندان و مردم هنــر دوست در  شهر گناوه برگزار شد. گزارشی از این مراسم به همراه عکس های آن را می بینید

نزدیک به 7 دهه از روزی می‌گذرد که برای نخستین بار مردم صدای ساز او را از رادیو شنیدند که طبق گفته گوینده قرار بود قطعاتی را در دستگاه «همایون» بنوازد. آن زمان استادش «ابوالحسن صبا» که تا به همین امروز درخشان ترین نام در میان اهالی موسیقی ایرانی است، پیش از همه متوجه استعداد و نبوغ شاگردش شده و برای همین او را به رادیو معرفیکرده بودند. حین همان اجرا بود که استاد «حسین تهرانی» که در بوفه رادیو نشسته بود و اعلام برنامه را نشنیده بود، با عجله خود را به ...

به لحاظ سبک نوازندگی و میزان یا لنگ ریتمیک، مراسم سنج و دمام در جای جای شهر بوشهر و استان تفاوتهای را مشاهده می کنیم و این تفاوت قابل درک هستند. این تفاوتها از شکل ساز، نوع مدیریت مراسم، استیل نوازندگان و حس نوازندگی گرفته تا آداب شروع و پایان قطعه می باشد و شاید بشود نوع شرایط زندگی و وجود افراد با فرهنگهای متفاوت موجود در محلات شهر بوشهر...